درمان اختلال استرس پس از سانحه | وقتی مغز فراموش نمی‌کند

اختلال اضطراب یا استرس پس از سانحه یا PTSD یک اختلال روانی است که در پی تجربه یا مشاهده ی یک اتفاق وحشتناک اتفاق میافتد. فلش بک، کابوس و اضطراب شدید و فکر نا خواسته به رخداد از علائم این اختلال است.

کنار آمدن برای اکثر کسانی که دچار سانحه می شوند دشوار است اما به مرور زمان و با مراقبت از خود معمولا حالشان بهتر میشود. اگر علائم بد تر شود، تا چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد و در عملکرد روزمره اختلال ایجاد کند، ممکن است مبتلا به PTSD شده باشید.

علائم PTSD

ممکن است علائم اختلال اضطراب بعد از سانحه ظرف یک ماه بعد از رویداد شروع شود اما گاهی تا چند سال بعد از رخداد فرد هیچ علامتی ندارد. این علائم باعث بروز مشکلات جدی در شرایط اجتماعی یا محیط کار و روابط میشود. همچنین در توانایی فرد برای انجام وظایف روزمره اختلال ایجاد میکند.

درمجموع، علائم PTSD ذیل چهار گروه دسته بندی میشود: خاطرات آزار دهنده، اجتناب، تغییرات منفی در تفکر و روحیه و تغییر در واکنش های فیزیکی و عاطفی. این علائم به مرور زمان تغییر میکند و از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

1. یادآوری مکرر و مزاحم آن رویداد

یادآوری های مکرر این حوادث ناگوار باعث می شود که فرد احساس کند آن اتفاق در همین زمان در حال روی دادن است.

2. اجتناب از یادآوری ضربه عاطفی

یادآوری خاطرات نا خوشایند باعث کناره گیری از جمع و مکان هایی می شود که منجر به آن حادثه شده ‌اند و فرد سعی می کند خود را با کار های دیگری مشغول سازد به طوری که این اجتناب منجر به شروع کناره ‌گیری و انزوا و شروع علائم افسردگی می گردد.

3. افکار و احساسات منفی

ترس، عصبانیت، احساس گناه، نا امیدی در مورد آینده، واکنش های احساسی استرس پس از سانحه هستند.

4. علائم “واکنش گر”

پرخاشگری، اختلال در خواب، عدم تمرکز، انجام رفتار های خطرناک مثل نوشیدن الکل و مصرف مواد مخدر و رانندگی با سرعت بالا از علائم شایع استرس پس از سانحه هستند.

البته همه این علائم در یک فرد دیده نمی شوند و شدت آن نیز در همه به یک اندازه نیست. مدت زمانی که این علائم در یک فرد دیده می شود معیار تشخیص این بیماری است در صورتی که در طول سه ماه این افکار از ذهن افراد به تدریج بیرون بروند خیلی نگران کننده نیستند اما اگر بیش از شش ماه این افکار همچنان فرد را در خواب و بیداری و یا هنگام فعالیت های روزمره زندگی خود درگیر کند در آن صورت شخص نیاز به ارائه خدمات بالینی و درمانی دارد.

خاطرات آزار دهنده

علائم خاطرات آزار دهنده عبارت است از:

تکرار خاطرات پریشان کننده از رویداد به صورت غیر ارادی

تداعی رویداد به طوری که انگار دوباره درحال وقوع است (فلشبک)

خواب یا کابوس های آزار دهنده درمورد رویداد

پریشانی شدید عاطفی یا واکنش فیزیکی نسبت به چیزی که شما را به یاد سانحه می اندازد

اجتناب

علائم اجتناب شامل موارد زیر است:

تلاش برای اجتناب از صحبت یا فکر درمورد سانحه

اجتناب از مکان، افراد یا فعالیت هایی که شما را یاد سانحه می اندازد

تغییرات منفی در تفکر و روحیه

افکار منفی درمورد خود، دیگران یا دنیا

احساس نا امیدی به آینده

اختلال در حافظه، مثلا فرد جنبه های مهم سانحه را به خاطر نمی آورد

مشکل در حفظ روابط صمیمانه

احساس دور شدن از خانواده و دوستان

بی میلی به فعالیت هایی که فرد قبلا از آن لذت میبرد

به سختی می تواند احساسات مثبت را تجربه کند

بی تفاوتی و بی حسی عاطفی

تغییر در واکنش های فیزیکی و عاطفی

علائم این وضعیت (که علائم برانگیختگی هم نامیده می شود) عبارتند از:

به سادگی میترسد و مبهوت می شود

همیشه منتظر وقوع یک حادثه ی خطرناک است

رفتار مخرب، مانند مصرف زیاد الکل یا رانندگی با سرعت بالا

اختلال در خواب

اختلال در تمرکز

کج خلقی، فوران خشم یا رفتار خشونت آمیز

حساس گناه یا شرمساری

علائم و نشانه های این وضعیت در کودکان شش ساله یا کوچکتر شامل موارد زیر است:

سانحه یا جنبه های آسیب زای آن را در بازی های خود دوباره اجرا می کند

کابوس هایی که ممکن است جنبه هایی از سانحه را در خود داشته باشد یا نداشته باشد

شدت علائم

ممکن است شدت علائم PTSD به مرور زمان تغییر کند. شاید زمانی که مضطرب می شوید یا با مواردی روبه رو می شوید که یادآور اتفاقی است که برایتان افتاده، علائم بیشتری تجربه کنید. مثلا، شاید با شنیدن صدای انفجار اگزوز، تجربه ی جنگ برای فرد تداعی شود یا شاید گزارشی درمورد خبر تجاوز جنسی بشنود و خاطرات تجاوز هجوم آورد.

کی نزد روانپزشک برویم؟

اگر بیش از یک ماه می شود که افکار و احساستان نسبت به یک سانحه شما را پریشان میکند، اگر این افکار شدید است یا نمیتوانید کنترل زندگی خود را به دست بگیرید، با پزشک یا متخصص سلامت روان صحبت کنید. هرچه زود تر به دنبال درمان بروید، از شدید شدن علائم PTSD جلوگیری میکنید.

علل PTSD

اگر سانحه ای مرگبار یا تهدید آمیز، آسیب جدی یا تجاوز جنسی برایتان اتفاق افتاده باشد، آن را مشاهده کرده باشید یا خبرش به شما برسد، ممکن است دچار اختلال اضطراب پس از سانحه شوید.

پزشکان مطمئن نیستند چرا بعضی از افراد دچار این اختلال می شوند. احتمالا PTSD مانند اکثر اختلالات روانی معلول ترکیبی از موارد زیر است:

تجارب اضطراب آور، شامل میزان و شدت سوانحی که در زندگی تجربه کردید

به ارث بردن خطر ابتلا به اختلال روانی، مانند سابقه ی خانوادگی اضطراب و افسردگی

خصوصیات انتسابی شخصیت که اغلب سرشت نامیده می شود

نحوه ی تنظیم مواد شیمیایی و هورمون هایی که بدن در واکنش به استرس ترشح می کند توسط مغز

عوامل پرخطر استرس پس از حادثه

افراد در تمام سنین دچار اختلال اضطراب پس از سانحه می شوند. با این حال، برخی عوامل احتمال بروز PTSD را بالا میبرد:

تجربه ی آسیب روحی بلندمدت و شدید

قبلا تجربه ی آسیب روحی را داشته باشید، مثلا خشونت و تجاوز در کودکی

اشتغال به کاری که خطر قرار گرفتن در معرض سانحه را بالا میبرد، مانند پرسنل ارتش و نیروی امداد

ابتلا به سایر اختلالات روانی، مثل اضطراب و افسردگی

اختلال سوء مصرف مواد، مانند مصرف بیش از اندازه ی الکل و مواد

برخوردار نبودن از حمایت خانواده و دوستان

سابقه ی اختلال روانی در بستگان نزدیک، مثل اضطراب و افسردگی

انواع رویداد های آسیب زا

در ادامه چند مورد از رایج ترین رویداد هایی که منجر به بروز PTSD میشود آمده است:

قرار گرفتن در معرض جنگ

خشونت فیزیکی در کودکی

خشونت جنسی

اهانت فیزیکی

تهدید شدن با اسلحه

تصادف

رویداد های دیگری نظیر آتش سوزی، بلایای طبیعی، خفتگیری، سرقت، سقوط هواپیما، شکنجه، آدمربایی، تشخیص بیماری مرگبار، حمله ی تروریستی و سایر بلایا و رویداد های خطرناک هم میتواند باعث بروز PTSD شود.

عوارض PTSD

اختلال اضطراب پس از سانحه می تواند تمام جنبه های زندگی- اعم از شغل، روابط، سلامتی و لذت بردن از فعالیت های روزمره- را مختل سازد.

ابتلا به PTSD خطر بروز سایر اختلالات روانی را هم بالا میبرد. مثلا:

افسردگی و اضطراب

سوء مصرف مواد و الکل

اختلال خوردن

فکر و اقدام به خودکشی

پیشگیری از PTSD

افراد بعد از نجات پیدا کردن از سانحه ابتدا علائم شبیه به PTSD از خود نشان می دهند- مثلا نمی توانند به اتفاقی که افتاده فکر نکنند. ترس، اضطراب، خشم، افسردگی و احساس گناه همگی جزو واکنش های طبیعی به سانحه است. با این حال، اکثر کسانی که در معرض سانحه قرار داشتند به صورت بلندمدت دچار اختلال اضطراب پس از سانحه نمی شوند.

دریافت کمک و حمایت مقطعی مانع از بد تر شدن واکنش اضطرابی عادی و بروز PTSD میشود. این یعنی باید از اعضای خانواده و دوستانی که حاضرند به شما گوش دهند و شما را آرام کنند کمک بگیرید. شاید هم لازم باشد از کارشناس روانپزشکی یا کارشناس روانشناسی درخواست کمک کنید تا یک دوره ی کوتاه تراپی داشته باشید. رفتن سراغ جوامع مذهبی برای بعضی از افراد مفید واقع میشود.

حمایت و کمک دیگران مانع از این میشود که شما به سراغ سایر روش های کنار آمدن با شرایط، مانند الکل و مواد مخدر، بروید.