تخریب کامل قلعه توراغ تپه با قدمت هزاره اول پیش از میلاد در دشت مریوان

۵۵آنلاین :

دشت مریوان یکی از مناطق مهم باستان‌شناسی غرب کشور است که متاسفانه دستخوش تخریب‌های گوناگون از سوی دستگاه‌های عمرانی، نظامی و … شده است. مرتضی زمانی، سرپرست برنامه بررسی و شناسایی باستان شناسی دشت مریوان که مرداد ماه امسال در این دشت مشغول فعالیت بوده است در گفت‌وگویی به این موارد این گونه اشاره می‌کند: ۱ - تخریب تپه رشه تنها استقرار هزاره سوم قبل از میلاد در کردستان: تخریب بخش اعظم تپه رشه که یکی از استقرارهای مهم نویافته از هزاره سوم قبل از میلاد است که در داخل پادگان ارتش تیپ ۳۲۸ شهید عبادت مریوان واقع شده و احتمالا یکی از مستعمرات بزرگ این هزاره در شمال زاگرس بوده است. حفظ این اثر شاخص می‌تواند ابهامات زیادی را در خصوص گاهنگاری شمال زاگرس مرکزی رفع کند. در مشاهدات و بررسی سطحی دامنه تپه سفال‌های لبه واریخته و لبه اسلشی مشاهده شد. در بخشی از تپه جاده‌ای برای دسترسی به رأس تپه ایجاد شده و در رأس تپه سازه‌ای عظیم فلزی برای احداث مهمانسرای ارتش برپا شده است. این تپه مهم هنوز ثبت نشده است و مسئولان میراث فرهنگی استان از انجام عملیات عمرانی روی تپه جلوگیری نکرده و چه بسا گزارشی ارایه نداده‌اند تا حداقل این اثر شاخص شناسایی و به ثبت برسد. زمانی، کارشناس ارشد باستان شناس تاکید می‌کند که مسوولان این پادگان از کاوش‌های باستان‌شناسی استقبال کرده‌اند و آن را دارای منافات با اقدامات خود نمی‌دانند. اما مساله این‌جا است که آیا سازمان میراث فرهنگی اقداماتی در راستای ثبت این تپه بسیار مهم و مطالعات باستان‌شناسی پیش از اقدامات این پادگان انجام خواهد داد؟

تپه رشه تخریب هزاره سوم ق.م

۲ - تخریب کامل قلعه توراغ تپه: این تپه در ۴ کیلومتری شمال روستا سعدآباد در بخش خاومیرآباد واقع شده و در سال ۸۵ توسط میراث فرهنگی شهرستان مریوان با نام تپه تراق تپه شناسایی شده است. بر روی سطح این برجستگی آثار قلعه‌ای با معماری سنگی وجود داشته است. این قلعه یکی از قلعه‌های هزاره اول قبل از میلاد ناشناخته منطقه است و در مسیر استراتژیک احتمالی (زاموا) که در کتیبه‌های پادشاهان آشوری در مسیر لشکرکشی‌های خود به شمال زاگرس مرکزی از آن یاد کرده‌اند واقع شده است. این قلعه شامل بنایی با معماری سنگی بوده که تا چندی پیش دیوارهای برجا و تقریبا سالم با پلان چهارگوش آن پابرجا بوده است. در بررسی اخیر زمانی از دشت مریوان جهت ثبت و ضبط آن بازدید به عمل آمد. متاسفانه اخیرا سطح این قلعه باستانی توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران جهت ایجاد پایگاه تسطیح شده و به جز دامنه‌­های آن که بر اساس قطعات سفال سطحی احتمالا استقرار وابسته به قلعه بوده است، بنای اصلی رأس تپه به طور کامل از بین رفته است و هیچ­گونه استعلامی از میراث فرهنگی استان صورت نگرفته است و پس از گزارش‌­های مردمی و مراجعت یگان حفاظت به محل مورد نظر با دستور مدیرکل میراث فرهنگی استان کردستان به یگان حفاظت بدون هیچ برخورد یا مکاتبات لازم محل مورد نظر را ترک می‌کنند. زمانی در این مورد هم با اشاره به این که هم اکنون سطح این قلعه به طور کامل تخریب شده است، می‌گوید: هر کدام از ارگان‌ها و نهادها باید در خصوص اقدامات خود از سازمان میرث فرهنگی استعلام بگیرند، در مورد این قلعه که خود برروی یک تپه تاریخی قرار داشته، هر چند این قلعه تخریب شده اما از اهمیت تپه به هیچ عنوان نمی‌توان چشم پوشید. او ادامه می‌دهد: از این رو ضروری است هرچه سریع‌تر برای تپه رشه و قلعه توراغ تپه درخواست کاوش‌های باستان شناسی اضطراری شود. در این بین با توجه به موقعیت دشت مذکور و وجود تپه‌های غیرباستانی و تاریخی شاید بتوان تپه دیگری را به عنوان جایگزین به این ارگان نظامی معرفی کرد.

توراغ تپه(عصر آهن) قبل از تخریب (سایت گوگل) توراغ تپه بعد از تخریب

۳- تخریب تپه‌های نوسنگی، مس و سنگ، مفرغ و اشکانی: پروژه آبیاری تحت فشار دشت مریوان که به صورت کانال‌کشی و لوله‌کشی‌هایی در سطح وسیع صورت گرفته زیان‌های جبران ناپذیری به اکثر محوطه‌های دشت مریوان وارد آورده است. دشت مریوان یکی از دشت‌های مستعد استقرار در دوره‌های نوسنگی بدون سفال، مس و سنگ قدیم، میانی و جدید، دوره مفرغ، دوره آهن و دوران اشکانی تا دوران معاصر است.

تپه حمومین (نوسنگی بدون سفال) تپه هان الیاس (مس و سنگ، آهن) تپه درزیان (عصر مفرغ) گرده شمامه (گورستان اشکانی) گرده شمامه (گورستان اشکانی) اثر خمره‌ای در سکشن خاکبرداری که از بین رفته است

۴ - کلین کبود به زیر شخم رفت: این تپه در حاشیه شرقی دریاچه زریوار و در داخل شهر مریوان واقع شده و با شماره ۸۶۶ در مورخ ۱۹/۴/۱۳۴۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و بعد از تپه زیویه، دومین اثر ثبتی استان کردستان است. آثار سطحی تپه شامل سفال‌های عصر آهن و اشکانی است و احتمالا یک مکان مرکزی بزرگ از دوران اشکانی بوده است، وسعت قابل توجه تپه و آجرهای پراکنده بر روی سطح تپه از شواهد این مدعا است. با وجود اینکه سیروان محمدی قصریان تعیین عرصه و حریم آن را انجام داده و بر اساس استعلام منابع طبیعی شهرستان مبنی بر اینکه عرصه تپه متعلق به هیچ شخصی نبوده و ضوابط عرصه و حریم تپه نیز به ثبت رسیده و کشاورزی بر روی عرصه را ممنوع اعلام کرده اما اکنون با عدم نظارت صحیح مورد شخم و کشاورزی افراد سودجو واقع شده است.

تپه کلین کبود (اشکانی)

۵ - حفاری‌های غیرمجاز : حفاری‌های غیرمجاز در سطح وسیع لایه‌های باستانی و گورستان‌های عصر آهن و دوران اشکانی را زیرورو کرده و یگان حفاظت شهرستان امکانات نیروی انسانی کافی و لازم جهت سر کشی مستمر یا حداقل به موقع در هنگام وقوع خطر را در اختیار ندارند.

تپه کنگران (مس و سنگ،آهن)

همچنین گورستان اشکانی بالک که با شماره ۱۰۰۹۴ و در مورخ ۲۳/۶/۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است با بیش از ۱۵۰ چاله حفاری غیرمجاز با وجود این که مسافت کمی با مریوان دارد (ضلع شرقی جاده مریوان - سنندج و در ۱کیلومتری جنوب کانی دینار) آسیب فراوانی به آن وارد آمده و تقریبا به طور کامل از بین رفته است.

قبرستان بالک (اشکانی)