ارسال به دیگران پرینت

ادبیات کودک و نوجوان؛ باغی که باغبان می خواهد

ادبیات کودک و نوجوان که نقش موثری در تعلیم و تربیت نسل ها دارد، این روزها برای رفع کاستی های خود نیازمند توجه بیشتر فعالان این حوزه و مسوولان است و بی شک شکوفایی این گونه ادبی بالندگی بیشتر نسل آینده را محقق خواهد کرد.

ادبیات کودک و نوجوان؛ باغی که باغبان می خواهد

۵۵آنلاین :

به نگارش در آوردن کلیه مفاهیم مورد نیاز برای رشد فکری، روحی و اجتماعی کودکان و نوجوانان،‌ در قالب‌ های مختلف ادبی چون داستان، شعر، دل ‌نوشته و خاطره، ادبیات کودک و نوجوان محسوب می ‌شود. از آنجا که این گونه ادبی با گسترش شناخت و رشد فکری و شخصیتی کودکان و نوجوانان ارتباط مستقیم دارد، ارتقا، تاثیرگذاری، کارآمد بودن آن همواره باید مورد توجه فعالان این عرصه از جمله پژوهشگران، نویسندگان، شاعران و تصویرگران کتاب کودک از یک سو و متولیان فرهنگی از سوی دیگر باشد. بتازگی اما انجمن نویسندگان کودک و نوجوان درباره افول جایگاه ادبیات و هنر کودک و نوجوان و کم توجهی مسوولان به این گونه ادبی در جشنواره‌ های دولتی ابراز نگرانی کرده اند. نویسندگان کودک و نوجوان، هفدهم اسفندماه جاری در بیانیه ای آورده اند: «انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به عنوان نهادی مدنی که اتفاقات عرصه فرهنگ و اندیشه را دنبال می‌کند، هشدار و نگرانی خود را بابت تقلیل و کاهش جایگاه ادبیات و هنر کودک و نوجوان در جشنواره‌ های دولتی اعلام و سیاست ‌گذاران فرهنگی را به اصلاح و تغییر این روند دعوت می‌ کند.» در ادامه این بیانیه با اشاره به برگزار نشدن جشنواره کتاب کودک و نوجوان، جشنواره مطبوعات کودک و نوجوان و جشنواره و نمایشگاه بین ‌المللی تصویرگری کتاب کودک در چند سال اخیر در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، آمده است: «این‌ که در کوچک ‌سازی جشنواره‌ ها و جوایز فرهنگی، پیش و بیش از هر حوزه دیگری از سهم کودکان که صدای اعتراض و حق رأیی ندارند بکاهیم، نهایت بی ‌انصافی و اقدامی غیر کارشناسانه است. مشکلات اقتصادی که کشور و دولت را دچار تنگناهای گوناگون کرده است، بر هیچ‌کس پوشیده نیست اما اولویت‌بندی صحیح، عالمانه و عادلانه اولین پیش‌شرط هرگونه حذف و ادغام و کاهش جوایز و هزینه‌های جشنواره‌های فرهنگی است. اهمیت مخاطبان کودک و نوجوان و نقش کتاب و هنر در فرهنگ‌سازی و پرورش آن‌ها از بدیهیاتی است که بارها توسط مسئولان و متخصصان مورد تأیید قرار گرفته است.» انجمن نویسندگان کودک و نوجوان در حالی در خصوص تقلیل جایگاه ادبیات و هنر کودک و نوجوان، ابراز نگرانی کرده است که این گونه ادبی در تاریخ ادبیات ایران همواره مورد توجه بوده و نویسندگان بسیاری برای رشد و ارتقای آن زحمات بسیاری کشیده اند. ** نگاهی گذرا به تاریخ ادبیات کودک و نوجوان در ایران ادبیات کودک و نوجوان در ایران در دوره های مختلف تاریخی همواره به گونه های متفاوتی وجود داشته و مورد توجه بوده است. این نوع از ادبیات از گذشته های دور، در شکل فولکلور آن، با قصه‌ های مادر بزرگ‌ ها در فرهنگ شفاهی مردم ظهور یافت. ادبیات کودکان در آثاری چون «کلیله و دمنه»‌ و «مثنوی» مولانا اندیشمندانه شد و بعدها به لحاظ فرمی، از سوی تعداد دیگری از نویسندگان قوام گرفت و در نهایت به دست نویسندگان معاصر ما توسعه پیدا کرد. در دوران معاصر اما می توان سال های 1340 تا 1357، یعنی دوره ای را که در آن «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» و «شورای کتاب کودک» تاسیس شد و نهادهایی مانند کتابخانه ها شکل گرفت، نقطه عطفی برای ادبیات کودک و نوجوان دانست. مختصات این دوره منجر به تحول در آموزش و پرورش و ادبیات مربوط به کودکان شد. اگرچه در آن سال ها و نزدیک به یک دهه بعد از آن شاهد پیشرفت و شکوفایی ادبیات کودک و نوجوان بودیم، در سال های اخیر فعالان این عرصه به دلایل گوناگون تا اندازه ای از تولید آثار فاخر و به واقع تاثیرگذار برای کودکان و نوجوانان بازمانده اند. ادبیات کودک و نوجوان، امروز از چالش های بسیاری رنج می برد و برای دستیابی به جایگاه شایسته تر بی شک نیازمند توجه و تلاش‌ بیشتر متولیان و فعالان این حوزه است. بی تردید توجه بیشتر مسوولان به ادبیات کودک و نوجوان در رویدادهای سالانه ادبی می تواند برای فعالان و نویسندگان این حوزه انگیزه بخش باشد و زمینه ساز ارتقا و پیشرفت آن شود. ** نگرانی از بی خانمانی انجمن کودک و نوجوان اگرچه ادبیات کودک و نوجوان در تاریخ ادبیات ایران سابقه درخشانی دارد و در طول سالیان همواره مورد توجه نویسندگان و ادیبان بوده است اما این روزها تا حدی با کم لطفی مسوولان مواجه شده است. به گفته فعالان عرصه ادبیات کودک، بیم آن می رود که تا آینده ای نزدیک انجمن ادبیات کودک و نوجوان ساختمان خود را از دست بدهد. یازدهم دی ‌ماه سال جاری که مصادف بود با جشن بیست‌ و یکمین سالگرد انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، هیات مدیره و اعضای این نهاد مدنی، در ساختمان قدیمی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان که سال‌ هاست در گوشه کوچه بن‌ بست پروانه در خیابان سمیه جا خوش کرده، نسبت به تخلیه قریب الوقوع تنها خانه و سرپناه استیجاری شان توسط شهرداری ابراز نگرانی کردند. «فریدون عموزاده خلیلی» رییس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، در این باره به رسانه ها می ‌گوید: با کمک شهرداری 20 سال در این ساختمان حضور داشتیم و با حق عضویت اعضا روزگار گذراندیم و کارهایی انجام دادیم و مراسم‌هایی با حضور همه دست‌اندرکاران و اعضای انجمن برگزار کردیم که برگزار کردنشان وظیفه نهادهای دولتی متولی این حوزه مانند کانون پرورش فکری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری و ... است اما شهرداری می‌خواهد این ساختمان را پس بگیرد درحالیکه شهرداری باید در راستای حرکت ‌های فرهنگی از انجمن‌ ها و نهادها حمایت کند و آنها را تقویت کند. ** وقتی ممیزی و برخورد سلیقه ای رمق ادبیات کودک را می گیرد دیگر چالش موجود که بسیاری از نویسندگان حوزه کودک از آن گلایه مندند، برخورد انتخابی و سلیقه ای مسوولان با نویسندگان حوزه کودک و نوجوان و آثار آنان است؛ به گونه ای که به عنوان مثال در کتاب های آموزشی کودکان و نوجوانان، تنها آثار برخی نویسندگان خاص مورد استفاده قرار می گیرد. ممیزی نیز یکی دیگر از چالش ها به شمار می رود که همچون عرصه ادبیات بزرگسال، گاه دامن ادبیات کودک و نوجوان را نیز می گیرد و فعالان این حوزه را به دردسر می اندازد. در همین ارتباط باید یادآور شد که شورای کتاب کودک و نوجوان ایران به عنوان یک نهاد مستقل ادبی که حدود پنج دهه از تاسیس آن می گذرد، هم اکنون اختیار چندانی در ارزشیابی آثار نویسندگان جهت چاپ و انتشار آنها ندارد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنها مرجع ارزشیابی و انتخاب این آثار به شمار می رود. ** کاستی هایی که به نویسندگان باز می گردد اگرچه مسوولان و متولیان همواره باید در حمایت از فعالان عرصه های مختلف فرهنگی کوشا باشند و راه را برای شکوفایی آنان هموار سازند اما اهالی حوزه های مختلف فرهنگی نیز باید بکوشند تا در مسیر فعالیت خود رسالتشان را به درستی انجام دهند. ادبیات کودک و نوجوان به عنوان یکی از عرصه های مهم فرهنگی اگرچه با برخی چالش ها ناشی از کم توجهی مسوولان دست به گریبان است اما خود نیز از درون کاستی هایی دارد که باید اصلاح شود. مهمترین این کاستی ها که از نویسندگان و دست اندرکاران حوزه ادبیات کودک و نوجوان نشات می گیرد، شناخت ناکافی مرزها در ادبیات کودک و نوجوان است. در نگارش ادبیات کودک و نوجوان همواره مرزهایی وجود دارد که نویسندگان این حوزه باید به آن توجه نشان دهند. مهمترین اصل در رعایت این مرزها نوشتن برای کودکان و نوجوانان به منظور آگاهی رسانی، آموزش و ایجاد انگیزه در آنان است، نه نوشتن درباره کودکان و نوجوانان. این مهم اما گاه مورد توجه برخی نویسندگان معاصر قرار نمی گیرد. در نتیجه این روزها آثار بسیاری را شاهدیم که نه برای کودکان و نوجوانان بلکه در توصیف آنان است. تشخیص این مرزها به مهارت و تجربه نویسنده در نوشتن و عرصه ادبیات کودک وابسته است. از سوی دیگر، در بررسی و مطالعه آثار سال های اخیر در حوزه ادبیات کودک و نوجوان یکی از چالش های مشهود، غفلت از تولید کتاب ‌های جدی و ارزشمندِ ادبیات کودک و سری‌ کاری و کتاب‌ سازی برخی نویسندگان است که گاه با انگیزه های مالی و گاه با هدف رکورد زنی در کارنامه آثار نویسنده صورت می گیرد؛ رویکردی که به ادبیات معاصر کودک و نوجوان آسیب های جدی رسانده است. کوتاه سخن آنکه، رفع چالش های موجود در مسیر توسعه ادبیات کودک و نوجوان بی تردید می تواند به ارتقا و شکوفایی این حوزه و هم راستا با آن به رشد سطوح آموزشی و تربیتی در کودکان و نوجوانان بیانجامد و بذرهای آگاهی و خلاقیت در نسل های آتی را بارور سازد. بی شک توجه هر چه بیشتر به حوزه ادبیات کودک و نوجوان و حمایت از فعالان و نویسندگان ماهر و متخصص در این حوزه امری است که راهگشای نسل ها بوده و با بیدار کردن خلاقیت و افزایش دانش، بینش و اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان مسیر زندگی را آنگونه که شایسته است به آنان می اموزد. ادبیات کودک و نوجوان برای نیل به این هدف، باید بتواند ضمن برخورداری از حمایت بیشتر مسوولان و متولیان، به عنوان یک رسانه تاثیرگذار بیش از پیش وارد عرصه شود. این مهم اما بیش و پیش از هر چیز نیازمند فراگیر شدن امر مطالعه در ایران آن هم با فرهنگ سازی است. فراگیر نبودن امر مطالعه در ایران، چالشی است که به جامعه باز می گردد و مسوولان و متولیان با کم توجهی به بحث فرهنگ سازی تا اندازه زیادی در ایجاد آن نقش دارند. ادبیات کودک و نوجوان اکنون به واسطه داشتن مخاطبان اندک نمی تواند چندان تاثیرگذار شده و موج اجتماعی ایجاد کند، اما به همت مسوولان و توجه بیشتر آنان به موضوع فرهنگ سازی، می توان امیدوار بود که باغ ادبیات کودک و نوجوان بار دیگر به بار نشیند و شکوفه دهد.

منبع : ایرنا
با دوستان خود به اشتراک بگذارید:
کپی شد

پیشنهاد ویژه

    دیدگاه تان را بنویسید

     

    دیدگاه

    توسعه