به بهانه سفر آتی وزیر خارجه ایران به کره شمالی دیپلماسی ظریف در خیابان‌های پیونگ یانگ

۵۵آنلاین :

محمد جواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در حالی سفری چند روزه به نیویورک برای شرکت در نشست سازمان ملل داشت، یکشنبه 8 اردیبهشت، از برنامه خود برای سفر به کره شمالی خبر داد و گفت: به زودی زمان آن تعیین خواهد شد. ظریف همچنین با اعلام این خبر که در 10روز آینده به روسیه و دو کشور همسایه سفر می‌کند، گفت: همانگونه که گفتیم همسایگان ما همواره اولویت‌های ما هستند. آخرین دیدار مقامات ارشد ایران با کره شمالی مربوط به دیدار «ری یانگ یو»، وزیر خارجه این کشور با «حسن روحانی» در مرداد ماه سال گذشته است. این دیدار یک روز پس از اجرایی شدن مرحله اول تحریم‌های ترامپ علیه ایران و حدود 2 ماه بعد از مذاکرات دور اول «کیم جونگ اون» با رییس جمهور آمریکا اتفاق افتاد. حالا پس از شکست دور دوم مذاکرات در هانوی بین ترامپ و رهبر کره شمالی و همچنین عدم تمدید معافیت‌های نفتی ایران توسط آمریکا، ظریف از سفر قریب الوقوع به کره شمالی خبر داده است.

اعلام این خبر در حالی است که هفته گذشته کیم جونگ اون رهبر کره شمالی در مسکو با پوتین دیدار کرد. همچنین قرار است به زودی ظریف نیز برای رایزنی‌های دوجانبه عازم روسیه شود. از این رو خبر سفر قریب‌الوقوع وزیر امور خارجه کشورمان به پیونگ یانگ مورد توجه ویژه محافل رسانه‌ای قرار گرفته است.

نگاهی بر روابط ایران و کره شمالی

سفر مقام معظم رهبری در سال ۱۳۶۸ به عنوان رئیس جمهور وقت به کره شمالی نقطه عطفی در تاریخ روابط ایران و کره شمالی بود و بعد از آن نیز شاهد توسعه مناسابت دو کشور در ابعاد مختلف بوده‌ایم. در ادامه مناسبات دو کشور وزیرخارجه کره شمالی مرداد سال گذشته به تهران آمد و با مقامات عالی رتبه کشور دیدار کرد. از این لحاظ سفر ظریف به پیونگ یانگ یک اتفاق عادی می‌تواند تلقی شود. روابط دیپلماتیک ایران و کره شمالی، بعد از انقلاب به‌ طور رسمی شروع شد و این دو کشور در زمینه‌های مختلف علمی، آموزشی، فرهنگی ونظامی با یکدیگر همکاری می‌کنند.

ایران و کره شمالی از لحاظ جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی و ساختار حکومتی تفاوت‌های زیادی با هم دارند و اصلی‌ترین نقطه مشترک این دو کشور موضع گیری علیه آمریکا می‌باشد. همین موضوع باعث شده ‌است که در موضوع تسلیحاتی نیز این دو کشور همکاری نزدیکی با هم داشته باشند. گرچه آمریکایی ها کشور ما را متهم می کنندکه در موضوع هسته ای با کره شمالی همکاری داشته ایم ولی ما در چند سال اخیر با تولید جنگ افزارها و ادوات جنگی به سطحی رسیده ایم که نیازی به تسلیحات کره شمالی نیست و روابط ما همان رابطه دیرینه دوستی است . با توجه به ظرفیت های زیاد ایران در پروژه های متعدد، هئیتی از کره شمالی قرار است به ایران بیایند و این می تواند مناسبات اقتصادی دو کشور را ارتقا بخشد زیرا هر دو کشور ایران و کره شمالی مورد تحریم دولت آمریکا هستند و تکیه بر تکنولوژی داخلی، تا حدی از بار مشکلات اقتصادی آنها می کاهد. نکته مهم در این خصوص قرار داشتن دو کشور در جبهه واحدی در مقابل آمریکا است و لذا به نظر می‌رسد یکی از موضوعات مورد گفت‌وگو، مذاکرات هسته‌ای و نحوه مقابله با فشار‌های آمریکا خواهد بود.

نکته دیگر آنکه کره شمالی و ایران روابط دیرینه‌ای دارند. ایران مدت‌هاست سفری در این سطح به این کشور نداشته و از طرفی این یک سفر عقب افتاده است که ظریف بنا دارد آن را انجام دهد. در دوران دفاع مقدس، کره شمالی بخشی از نیاز‌های تسلیحاتی، فنی و آموزش نظامی ما را تامین می‌کرد. این کمک‌ها در این چهار دهه ادامه یافت و براین اساس ایران تلاش دارد نشان دهد دوستان خود را در شرایطی که با مشکل روبرو می‌شوند، فراموش نمی‌کند. با این حال به دلیل تفاوت و عدم سنخیت در نوع مسائل هسته‌ای دو کشور، نمی‌توان گفت هدف ظریف از این سفر صرفا گفت‌وگو حول موضوعات هسته‌ای است؛ هرچند که ممکن است در این رابطه صحبت‌هایی انجام شود.

پیام دوستی با دوستان

برخی بر این عقیده‌اند که هدف کلی سفر ظریف به پیونگ یانگ اقدامی در جهت حفظ دوستی بین دو کشور است. تهران بنا دارد به دوستان خود نشان دهد در زمان عسرت و سختی که این کشور‌ها بدان دچار هستند، آن‌ها را فراموش نمی‌کند. با این حال برخی از تحلیلگران با ایجاد ارتباط بین سفر برنامه‌ریزی شده ظریف به مسکو و سپس پیونگ یانگ و از طرفی رایزنی‌های پوتین و اون، عنوان می‌کنند که انتخاب زمان کنونی برای ملاقات میان ظریف و مقامات کره شمالی نمی‌تواند تصادفی باشد. ایران همواره تاکید کرده است که در کنار دوستان خود در منطقه و سایر نقاط جهان است که حمایت از سوریه ، یمن، عراق ، لبنان و فلسطین، اعلام مخالفت گسترده با تحرکات آمریکا علیه ونزوئلا و در نهایت محکوم سازی اقدامات تحریمی آمریکا علیه کره شمالی را در این راستا می توان ارزیابی کرد.

ایجاد بلوک جدید

بعضی از کارشناسان از احتمال شکل‌گیری بلوک‌بندی جدیدی علیه آمریکا سخن گفته‌اند. به نظر می‌رسد به زودی باید شاهد شکل‌گیری یک بلوک جدید در جهان باشیم که این بلوک می‌تواند شامل کشور‌هایی مثل روسیه، چین، ایران و کره‌شمالی باشد. در شرایطی که آمریکا در نظر دارد با تحت فشار گذاشتن سایر کشورها، صادرات نفتی ایران را صفر کند، جمهوری اسلامی هم سعی دارد با تقویت مناسبات دیپلماتیک این اقدامات را خنثی سازد. از این رو شاهد برنامه سفر‌های ظریف به کشور‌های همسایه، روسیه و کره شمالی هستیم.

برخی بر این عقیده‌اند که هدف ظریف از سفر به پیونگ یانگ را تشویق مقامات کره شمالی برای ایستادگی در برابر فشار‌های دولت ترامپ در حوزه مسائل هسته‌ای دانست و تصریح کرد: این دیدار می‌تواند مواضع کره شمالی را قوی‌تر کند تا در نهایت آمریکا متوجه شود نمی‌تواند با یکجانبه‌گرایی و سیاست فشار کشور‌ها را وادار به اطاعت از خود کند. کیم جونگ اون رهبر کره شمالی پیش از دیدار با ظریف از روسیه و چین دیدار داشته و ظریفت نیز پیش از سفر به کره شمالی به روسیه می رود. در همین حال تعاملات سیاسی میان ایران و چین در ابعاد مختلف پارلمانی و دیپلماتیک در حال گسترش است. هر چهار کشور بر اصل توسعه مناسبات تاکید و مقابله با سیاست‌های تحمیلی و ظالمانه آمریکا را از محورهای اصلی این همگرایی عنوان کرده‌اند. با این اوصاف می‌توان گفت که سفر ظریف به کره شمالی گام دیگری برای تقویت این مناسبات است که می‌تواند زمینه ساز رفع کاستی‌های کشورهای مذکور و البته مقابله واحد با تهدیدات خارجی شود.

نکته قابل توجه آنکه واشنگتن همانطور که با بهانه قرار دادن بحث هسته‌ای در حال تشدید فشار بر ایران و کره شمالی است، در مساله سلاح‌های استراتژیک نیز با روسیه وارد تنش شده است. از این رو اگرچه نمی‌توان از تشکیل راهبرد مشترک در این حوزه سخن گفت، اما احتمالا یکی از اهداف ظریف از سفر به کره شمالی، استفاده از شرایط موجود برای رسیدن به سیاست‌های همسو با پیونگ یانگ باشد.

میانجی گری در شبه جزیره

نکته دیگر در این سفر نقش میانجی گر ایران برای پایان بحران در شبه جزیره کره است ایران بر اصل صلح در شبه جزیره کره تاکید و حاضر به میانجی گری بوده و هست. ایران بر لزوم عاری شدن خاورمیانه و شبه جزیره کره از نظامی گری که آمریکا عامل این نظامی گری است تاکید دارد . این سفر برگرفته از استقلال سیاسی و جهانی ایران است که بدون هیچ واهمه ای با هر کشوری که بخواهد رابطه می گیرد حتی کره شمالی که غرب به تحریم و اعمال فشار علیه آن می پردازد این سفراین پیام را برای جهانیان دارد که ایران هرگز استقلال دیپلماتیک خود را فدای روابط با غرب نخواهد کرد و بر اساس منافعش سیاست خود را تدوین می کند.

جان کلام

به هر تقدیر سفر ظریف را می تواند بعد دیگری از سیاست رویکرد به شرق و البته مقابله با زیاده خواهی‌های غرب دانست که می تواند برای هر دو کشور مفید باشد. رویکردی که البته با همراهی روسیه و چین مواجه شده و می تواند زمینه ساز ساختاری جدید در نظام منطقه‌ای و بین المللی باشد. در این میان باید به این اصل توجه داشت که کره شمالی برخلاف ادعای محافل رسانه‌ای و سیاسی غرب کشور فقیر و بدون ظرفیتی نبوده و رویکرد ایران به این کشور نه از روی انزوا و گرایش اجباری به کشوری ضعیف که اقدامی هوشمندانه برای برخوردار شدن از ظرفیت‌های متعدد این کشور در تعاملاتی دو جانبه است که ضمن نشان دادن استقلال دیپلماتیک ایران، می تواند توهم نیاز ایران به روابط با غرب را از اذهان آمریکا و اروپا پاک کرده و آن را به سمت رفتارهای عقلانه و پایان دادن به زیاده‌خواهی‌های جاه طلبانه سوق دهد.