سیستان‌وبلوچستان استانی است که در سال‌های اخیر نزدیک به یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای تأمین آب کشاورزی‌اش پول هزینه شده است، اما تأمین آب شرب آن به پروژه عمان به مشهد گره می‌خورد که در اقتصادی‌بودن آن شک و تردیدهای فراوانی هست. در چنین شرایطی روزبه‌روز بر آمار قربانیان کمبود آب شرب سیستان‌وبلوچستان افزوده میشود. در هفته گذشته دو بچه در استان سیستان‌وبلوچستان در مسیر تأمین آب، دچار سانحه شدند؛ دست یکی از آنها را گاندو (تمساح پوزه‌کوتاه) قطع کرد و آن دیگری در رودخانه غرق شد. اگرچه مسئولان همواره در توجیه عملکرد خود درباره تأخیر در اجرای پروژه‌های تأمین آب شرب، کمبود بودجه را عامل اصلی معرفی می‌کنند، اما در این استان، در دهه 70 طرحی به اسم نیم‌لوله‌ها ازسوی وزارت نیرو اجرا شد که هیچ‌گاه به مرحله بهره‌برداری نرسید و حالا دو کارخانه لوله‌سازی مربوط به این طرح و لوله‌های کارگذاشتهشده در زمین مشغول خاک‌خوردن هستند. آیا نمی‌شد اعتبارات چنین پروژه‌هایی را صرف تأمین آب شرب مردم و تعریف معیشت جایگزین کرد؟ به گفته معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی، تأمین آب شرب مردم جنوب شرق کشور به پروژه عمان به مشهد گره خورده است این در حالی است که طبق قانون برنامه ششم توسعه باید 70 درصد آب شرب مورد نیاز مردم نواحی ساحلی جنوب از آب‌شیرین‌کن‌ها تأمین می‌شد. با وجود این قوانین چرا تأمین آب شرب مورد نیاز ساکنان جنوب شرق کشور به پروژه‌ای که حرف و حدیث‌های زیادی درباره غیراقتصادی‌بودن آن مطرح است، گره می‌خورد؟ به نظر می‌رسد کودکان سیستان‌وبلوچستان قربانی کمبود آب و نبود بودجه نیستند، بلکه قربانی بی‌برنامگی برنامهریزانی هستند که برای هزینه‌کرد منابع مالی در یک استان خشک و بی‌آب، برنامه مشخصی ندارند و اصرار دارند معیشت مردم را در منطقه‌ای به‌شدت کم‌آب، به کشاورزی بیشتر
وابسته کنند. کمبود آب شرب یکی از مهم‌ترین معضلات مردم سیستان‌وبلوچستان است؛ مردمی که در منطقه‌ای خشک زندگی می‌کنند و آب بهداشتی در اختیار ندارند، درحالیکه میلیاردها تومان پول صرف اجرای سدها میشود، ناچارند از گودال‌هایی به اسم هوتگ که آب باران در آن جمع میشود، آب مورد نیاز خود را تأمین کنند. گاهی گاندوها هم در گودال‌ها حضور دارند و بچه‌هایی را که برای انتقال آب به هوتگ مراجعه کرده‌اند، طعمه خود می‌کنند. هفته گذشته چهار کودک در سیستان‌وبلوچستان دچار مشکل شده‌اند. یک پسربچه که برای انتقال آب به سمت هوتگ رفته بود، توسط گاندو مورد حمله قرار گرفت و دست چپ خود را از دست داد. یک دختر در سراوان هم قربانی بی‌آبی منطقه شد و درحالیکه قصد داشت برای خانه آب ببرد، در رودخانه افتاد و جانش را از دست داد. دو بچه دیگر هم در سراوان برای بازی به رودخانه نزدیک شده بودند که آنها هم جانشان را از دست دادند. آن‌طور که از شواهد برمی‌آید، قربانیان اصلی کم‌آبی سیستان‌وبلوچستان بچه‌ها هستند؛ بچه‌هایی که ناگزیرند برای کمک به اهل خانه، مسیرهای طولانی را برای حمل آب طی کنند. این در حالی است که در جنوب سیستان‌وبلوچستان سه سد وجود دارد که به کاسه‌ای برای تبخیر آب تبدیل شده و به‌دلیل نبود شبکه پایین‌دست، غیر قابل استفاده‌اند. شبکه پایین‌دست سد پیشین ناقص است. سد زیردان 9 سال بعد از افتتاح، شبکه پایین‌دست ندارد و نمی‌توان از آب آن استفاده کرد. سد کهیر تا سال 97، 85 درصد پیشرفت فیزیکی داشت، اما به گفته منابع محلی به خاطر اتمام بودجه رها شد. از تونل انحرافی این سد در مواقعی که سیل می‌‌آید، آب رها می‌کنند که مشکلاتی برای مردم محلی ایجاد میشود. همه این اتفاقات در استانی رخ می‌دهد که نزدیک به یک میلیارد دلار اعتبار از صندوق توسعه ملی برای تأمین آب کشاورزی‌اش هزینه شده است. در دهه 70 هم وزارت نیرو با اجرای طرح نیمه‌کاره نیم‌لوله‌ها قصد داشت آب را به زمین‌های کشاورزی برساند، اما هیچ‌گاه این طرح به بهره‌برداری نرسید و حالا کارخانه لوله‌سازی و لوله‌های کارگذاشتهشده روی زمین مشغول خاک‌خوردن هستند. آیا متولیان امر نمیتوانستند از بودجه‌هایی که در اختیار دارند به نحو بهتری استفاده کنند؟ آیا نباید به‌جای گره‌زدن زندگی مردم به آب برای معیشت جایگزین برنامه‌ریزی می‌کردند؟ آیا طبق قانون نباید تأمین آب شرب اولویت اصلی وزارت نیرو باشد؟ طرح‌هایی که قرار بود آب شیرین‌شده دریا را به مردم منطقه برساند، چه سرانجامی پیدا کرد؟
گره‌خوردن تأمین آب شرب به طرح عمان به مشهد
معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار، در گفت‌وگو با «شرق» عنوان میکند: طرحی که قرار بود آب شیرین‌شده دریای عمان را به استان سیستان‌وبلوچستان برساند از حیز انتفاع ساقط شد و آب شیرین‌شده دریا در قالب طرح عمان به مشهد به مردم منطقه خواهد رسید. او ادامه می‌دهد: سؤال ما این است چرا ما که کنار اقیانوس قرار داریم باید منتظر باشیم که آب به مشهد برسد و آن‌وقت به ما آب داده شود؟ این با کدام معیار اخلاقی انسانی و منطقی سازگاری دارد؟
سعیدی می‌گوید: در حال حاضر پروژه‌های مهم ما شامل مجتمع تلنگ، پلان و پیرسهراب، مجتمع پایین‌دست سد پیشین، مجتمع نوار ساحلی، مجتمع کمبل‌ها و وشنام‌ها نیمه‌تکمیل است و علاوه بر آن خود شهر چابهار و کنارک با سهمیه‌بندی رقت‌باری مواجه است. معتقدیم ابتدای امر باید این مجتمع‌ها اجرا شود.
بی‌توجهی به قانون برنامه ششم
به گفته نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی، بر اساس ماده 36 قانون برنامه ششم، وزارت نیرو مکلف است 70 درصد آب شرب مورد نیاز نوار ساحلی جنوب را ازطریق نصب آب‌شیرین‌کن تأمین کند. وزارت نیرو مکلف است شبکه آب‌شیرین‌کن را توسعه دهد. او اضافه میکند: برای بخش پروژه انتقال آب از عمان به مشهد باید حتما پیوست‌های زیست‌محیطی و اجتماعی طرح تعریف شود و اجرای پروژه باید به این شکل باشد که به تناسب رشد پروژه و پیشرفت آن، به‌صورت شبکه‌های مویرگی آب شهرستان چابهار، دشتیاری، کنارک و شهرستان‌های قصرقند و نیکشهر تأمین شود. بعد به همین شکل ادامه یابد و آب به مرکز استان و شهرستان سرباز و ایرانشهر برود و نباید منتظر باشیم که پروژه عمان به مشهد تکمیل بشود و بعد به این شهرها آب داده شود. به گفته سعیدی، رودخانه‌های استان به دریا می‌ریزد و باید در مسیر رودخانه سرباز که در انتهای مسیر تبدیل به باهو میشود، بندهای بتنی ایجاد کرد تا از هدررفت آب جلوگیری شود. او درباره صرف بودجه برای تأمین آب کشاورزی بیان میکند: سؤال ما این است که 850 میلیون دلار برای آبیاری دشت سیستان در دو سال از صندوق توسعه ملی اختصاص یافت که اقدام مبارکی بود و بی‌نهایت خوشحال هستیم، اما وقتی آنجا چنین اتفاق بزرگی افتاد، چرا فریاد تشنگی مردم در جنوب استان و مخصوصا حوزه انتخابیه بنده دیده نمی‌شود.
نماینده چابهار تأکید میکند: پایین‌ترین میزان شاخص دسترسی به آب شرب در استان را داریم. ما موضعمان این است که باید به شمال استان هم بیشتر رسیدگی شود، اما تناسبی هم ایجاد شود.
ساخت سد بدون تکمیل شبکه پایین‌دست
اسماعیل حسین‌زهی، نماینده خاش در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با «شرق» بیان میکند: وزارت نیرو در بحث آب شرب توجهی به استان ما نمی‌کند. او می‌گوید: اگر وزارت نیرو به‌صورت ثقلی هم به روستاها آب می‌رساند مردم دیگر از هوتگ آب برداشت نمی‌کردند. حمله گاندو هم امسال اتفاق افتاد و هم سال قبل شاهد آن بودیم. به گفته حسین‌زهی اکثر روستاهای سیستان‌وبلوچستان با تانکر آب‌رسانی میشود، اما 20 تا 25 روز یک‌بار هم آب به روستا نمی‌رسد. به هر خانوار بین 100 تا 200 لیتر آب بیشتر نمی‌رسد. بارها ماشین‌های فرسوده حامل تانکر خراب میشود و زمان می‌برد که ماشین تعمیر شود، در نتیجه آب کمتر به روستاییان می‌رسد.
او یادآور میشود: سدهایی در استان ما ساخته‌اند، بدون اینکه برای پایین‌دست فکری بکنند. سدها را ساخته‌اند اما فقط آب تبخیر میشود. اینها اول فکر سدسازی هستند اما برای پایین‌دست و شبکه برنامه‌ای ندارند. در مقابل اعتراضات نمایندگان مجلس به وزارت نیرو درباره گره‌خوردن پروژه آب شرب مردم سیستان‌وبلوچستان به طرح عمان به مشهد، روابط‌عمومی آبفای سیستان‌وبلوچستان در گفت‌وگو با «شرق» پاسخ‌گویی به این مسئله را در حیطه وظایف شرکت مدیریت منابع آب می‌داند. روابط‌عمومی شرکت مدیریت منابع آب ایران به «شرق» می‌گوید: طرح عمان به مشهد زیر نظر مستقیم تقی‌زاده‌خامسی، معاونت امور آب و آبفای وزارت نیرو اجرا میشود و پاسخ‌گویی در این رابطه بر عهده وزارت نیرو است. پاسخ‌گویی درباره شبکه پایین‌دست سدها را هم در حیطه وظایف آب منطقه‌ای سیستان‌وبلوچستان معرفی میکند، اما مسئول روابط‌عمومی استان به تماس «شرق» پاسخ نمی‌دهد. با وجود آنکه مسئولان می‌دانند سیستان‌وبلوچستان استان کم‌آبی است که حتی برای تأمین نیازهای شربش با مشکلات جدی مواجه است، چرا طرح‌هایی در این استان اجرا میشود که معیشت مردم بیشتر به کشاورزی گره بخورد؟ مگر کشاورزی بدون آب امکان‌پذیر است؟
شرق- لیلا مرگن
دیدگاه تان را بنویسید