ارسال به دیگران پرینت

ایران و ارمنستان

ایران و ارمنستان: تبدیلِ هراس مشترکِ آذربایجان به قدرت مشترک

این‭ ‬ادعاهای‭ ‬الهام‭ ‬علی‌اف‭ ‬که‭ ‬‮«‬ایران‭ ‬ظرف‭ ‬چند‭ ‬ماه‭ ‬دو‭ ‬رزمایش‭ ‬نظامی‭ ‬در‭ ‬مرز‭ ‬ما‭ ‬برگزار‭ ‬کرده‭ ‬است؛‭ ‬بنابراین‭ ‬ما‭ ‬مجبور‭ ‬به‭ ‬برگزاری‭ ‬رزمایش‭ ‬نظامی‭ ‬شدیم‭ ‬تا‭ ‬نشان‭ ‬دهیم‭ ‬از‭ ‬کسی‭ ‬نمی‌ترسیم‭... ‬در‭ ‬ایران‭ ‬مدارسی‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬زبان‭ ‬ارمنی‭ ‬تدریس‭ ‬می‌شود‭ ‬اما‭ ‬زبان‭ ‬آذربایجانی‭ ‬نه‭... ‬دولت‭ ‬آذربایجان‭ ‬توجه‭ ‬ویژه‌ای‭ ‬به‭ ‬حمایت‭ ‬از‭ ‬حقوق،‭ ‬آزادی‌ها‭ ‬و‭ ‬امنیت‭ ‬آذربایجانی‌های‭ ‬مقیم‭ ‬خارج‭ ‬از‭ ‬کشور‭ ‬دارد‮»‬‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬مقام‌های‭ ‬باکو‭ ‬در‭ ‬تب‭ ‬آرزویی‭ ‬می‌سوزند‭ ‬که‭ ‬برداشتن‭ ‬تنها‭ ‬یک‌قدم‭ ‬عینی‭ ‬برای‭ ‬تحقق‭ ‬آن‭ ‬می‌تواند‭ ‬خود‭ ‬این‭ ‬رژیم‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬سوختن‭ ‬دهد‭.‬

ایران و ارمنستان: تبدیلِ هراس مشترکِ آذربایجان به قدرت مشترک

این‭ ‬ادعاهای‭ ‬الهام‭ ‬علی‌اف‭ ‬که‭ ‬‮«‬ایران‭ ‬ظرف‭ ‬چند‭ ‬ماه‭ ‬دو‭ ‬رزمایش‭ ‬نظامی‭ ‬در‭ ‬مرز‭ ‬ما‭ ‬برگزار‭ ‬کرده‭ ‬است؛‭ ‬بنابراین‭ ‬ما‭ ‬مجبور‭ ‬به‭ ‬برگزاری‭ ‬رزمایش‭ ‬نظامی‭ ‬شدیم‭ ‬تا‭ ‬نشان‭ ‬دهیم‭ ‬از‭ ‬کسی‭ ‬نمی‌ترسیم‭... ‬در‭ ‬ایران‭ ‬مدارسی‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬زبان‭ ‬ارمنی‭ ‬تدریس‭ ‬می‌شود‭ ‬اما‭ ‬زبان‭ ‬آذربایجانی‭ ‬نه‭... ‬دولت‭ ‬آذربایجان‭ ‬توجه‭ ‬ویژه‌ای‭ ‬به‭ ‬حمایت‭ ‬از‭ ‬حقوق،‭ ‬آزادی‌ها‭ ‬و‭ ‬امنیت‭ ‬آذربایجانی‌های‭ ‬مقیم‭ ‬خارج‭ ‬از‭ ‬کشور‭ ‬دارد‮»‬‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬مقام‌های‭ ‬باکو‭ ‬در‭ ‬تب‭ ‬آرزویی‭ ‬می‌سوزند‭ ‬که‭ ‬برداشتن‭ ‬تنها‭ ‬یک‌قدم‭ ‬عینی‭ ‬برای‭ ‬تحقق‭ ‬آن‭ ‬می‌تواند‭ ‬خود‭ ‬این‭ ‬رژیم‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬سوختن‭ ‬دهد‭.‬

 

مقام‭ ‬معظم‭ ‬رهبری‭ ‬در‭ ‬بیانات‭ ‬مورخ‭ ‬5‭/ ‬9‭/‬1401‭ ‬خود‭ ‬فرمودند‭ ‬که‭ ‬‮«‬مسئولین‭ ‬کشور‭ ‬به‭ ‬همه‭ ‬اطراف‭ ‬کشور‭ ‬باید‭ ‬توجّه‭ ‬کنند‭. ‬برای‭ ‬ما،‭ ‬هم‭ ‬منطقه‌ی‭ ‬غرب‭ ‬آسیا‭ ‬مهم‭ ‬است،‭ ‬هم‭ ‬منطقه‭ ‬قفقاز‭ ‬مهم‭ ‬است،‭ ‬هم‭ ‬مناطق‭ ‬شرقی‭ ‬ما‭ ‬مهم‭ ‬است،‭ ‬همه‭ ‬این‌ها‭ ‬مهم‭ ‬است‭. ‬حواس‭ ‬ما‭ ‬به‭ ‬همه‭ ‬این‌ها‭ ‬باید‭ ‬باشد‭ ‬که‭ ‬دشمن‭ ‬چه‌کار‭ ‬می‌خواهد‭ ‬بکند؛‭ ‬همه‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬زمینه‌ها‭ ‬بایستی‭ ‬تلاش‭ ‬کنند‮»‬‭.‬

نکته‭ ‬قابل‌تامل‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬آیا‭ ‬مقام‌های‭ ‬آذربایجان‭ ‬تعمداً‭ ‬بر‭ ‬روند‭ ‬مسالمت‌آمیزی‭ ‬که‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬قبال‭ ‬همسایه‌های‭ ‬خود‭ ‬در‭ ‬پیش‌گرفته‭ ‬خطی‭ ‬از‭ ‬فراموشی‭ ‬نقش‭ ‬کرده‌اند‭ ‬یا‭ ‬ناآگاهانه‭ ‬در‭ ‬بازی‭ ‬بازیگرانی‭ ‬قرارگرفته‌اند‭ ‬که‭ ‬هدف‭ ‬نخست‌شان‭ ‬به‭ ‬خطر‭ ‬انداختن‭ ‬امنیت‭ ‬و‭ ‬منافع‭ ‬ملی‭ ‬دو‭ ‬همسایه‭ ‬است‭.‬

‭ ‬

1‭) ‬دالان‭ ‬زنگزور

منطقه‭ ‬قفقاز‭ ‬و‭ ‬بخصوص‭ ‬قره‌باغ‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬زبان‭ ‬ترکی‭ ‬‮«‬باغ‭ ‬سیاه‮»‬‭ ‬معنی‭ ‬می‌دهد،‭ ‬سال‌هاست‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬درگیری‌های‭ ‬مرزی‭ ‬و‭ ‬بحران‌های‭ ‬امنیتی‭ ‬دست‌به‌گریبان‭ ‬است‭. ‬اوج‭ ‬گرفتن‭ ‬این‭ ‬بحران‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬نبرد‭ ‬44‭ ‬روزه‭ ‬‮«‬نارگونو‭ - ‬قره‌باغ‮»‬‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬2020‭ ‬چشم‌اندازهای‭ ‬جدیدی‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬مهم‭ ‬و‭ ‬حیاتی‭ ‬ایجاد‭ ‬و‭ ‬بازیگران‭ ‬مطرح‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬و‭ ‬جهانی‭ ‬را‭ ‬وادار‭ ‬به‭ ‬تغییر‭ ‬رویکردها‭ ‬و‭ ‬نقش‌آفرینی‭ ‬گسترده‌تر‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬نقطه‭ ‬راهبردی‭ ‬کرده‭ ‬است‭. ‬طبیعی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬فهم‭ ‬حرکت‭ ‬این‭ ‬بازیگران‭ ‬و‭ ‬چینش‭ ‬این‭ ‬صفحه‭ ‬شطرنج‭ ‬نیاز‭ ‬به‭ ‬درک‭ ‬عواملی‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬باعث‭ ‬این‭ ‬تغییرات‭ ‬گسترده‭ ‬در‭ ‬توازن‭ ‬قوا‭ ‬بین‭ ‬طرف‌های‭ ‬درگیر‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬سرنوشت‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬و‭ ‬تغییرات‭ ‬در‭ ‬چینش‭ ‬قدرت‭ ‬می‌تواند‭ ‬تاثیری‭ ‬جدی‭ ‬بر‭ ‬منافع‭ ‬ملی‭ ‬کشورمان‭ ‬داشته‭ ‬باشد‭.‬

شکل‌گیری‭ ‬ترکیب‭ ‬کنونی‭ ‬جمعیتی‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬قفقاز‭ ‬بخصوص‭ ‬منطقه‭ ‬قره‌باغ‭ ‬ریشه‭ ‬در‭ ‬تغییرات‭ ‬کلان‭ ‬حاکمیتی‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬جنگ‌های‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬روسیه‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬دارد‭. ‬بعد‭ ‬از‭ ‬الحاق‭ ‬مناطق‭ ‬وسیعی‭ ‬از‭ ‬قفقاز‭ ‬به‭ ‬امپراتوری‭ ‬تزاری‭ ‬روسیه‭ ‬در‭ ‬ابتدای‭ ‬قرن‭ ‬نوزدهم‭ ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬دو‭ ‬معاهده‭ ‬گلستان‭ ‬و‭ ‬ترکمانچای،‭ ‬دولت‭ ‬تزاری‭ ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬توصیه‭ ‬راهبردی‭ ‬ژنرال‭ ‬‮«‬سیسیانف»؛‭ ‬فرمانده‭ ‬نیروهای‭ ‬فاتح‭ ‬روسی،‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬شروع‭ ‬به‭ ‬اسکان‭ ‬جمعیت‭ ‬مسیحی‭ ‬کرد‭.‬

بسیاری‭ ‬از‭ ‬ارمنی‌های‭ ‬مهاجر‭ ‬از‭ ‬امپراتوری‭ ‬عثمانی‭ ‬و‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬ساکن‭ ‬شدند‭. ‬بعد‭ ‬از‭ ‬سرنگونی‭ ‬حکومت‭ ‬تزارها‭ ‬در‭ ‬روسیه‭ ‬و‭ ‬استقرار‭ ‬اتحاد‭ ‬جماهیر‭ ‬شوروی،‭ ‬منطقه‭ ‬قره‌باغ‭ ‬به‌عنوان‭ ‬یک‭ ‬منطقه‭ ‬خودمختار‭ ‬به‭ ‬رسمیت‭ ‬شناخته‭ ‬شد‭. ‬در‭ ‬تمام‭ ‬دوران‭ ‬استقرار‭ ‬حاکمیت‭ ‬شوروی‭ ‬اختلاف‌های‭ ‬دو‭ ‬جمهوری‭ ‬سوسیالیستی‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬شوروی‭ ‬امکان‭ ‬بروز‭ ‬و‭ ‬ظهور‭ ‬را‭ ‬پیدا‭ ‬نکرد؛‭ ‬اما‭ ‬با‭ ‬پایان‭ ‬جنگ‭ ‬سرد‭ ‬و‭ ‬آغاز‭ ‬زوال‭ ‬شوروی،‭ ‬درگیری‭ ‬آغاز‭ ‬شد‭.‬

نقطه‭ ‬شروع‭ ‬جنگ‭ ‬قره‌باغ‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬فروپاشی‭ ‬شوروی‭ ‬را‭ ‬می‌توان‭ ‬سال‭ ‬1988‭ ‬در‭ ‬نظر‭ ‬گرفت؛‭ ‬روندی‭ ‬که‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬استقلال‭ ‬رسمی‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬ارمنستان‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬1991‭ ‬به‭ ‬جنگی‭ ‬خانمان‌سوز‭ ‬منتهی‭ ‬شد‭ ‬که‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬50‭ ‬هزار‭ ‬قربانی‭ ‬گرفت‭. ‬تشدید‭ ‬بحران‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬حیاتی‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬کنار‭ ‬آن‭ ‬ضرورت‭ ‬امن‭ ‬کردن‭ ‬کریدورهای‭ ‬ارتباطی‭ ‬برای‭ ‬انتقال‭ ‬نفت‭ ‬میادین‭ ‬باکو‭ ‬به‭ ‬بازارهای‭ ‬بین‌المللی‭ ‬سبب‭ ‬شد‭ ‬تا‭ ‬تلاش‌های‭ ‬گسترده‌ای‭ ‬برای‭ ‬پایان‭ ‬دادن‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬درگیری‌ها‭ ‬از‭ ‬سال‭ ‬1994‭ ‬آغاز‭ ‬شود‭. ‬بعد‭ ‬از‭ ‬چندین‭ ‬دور‭ ‬مذاکره‭ ‬و‭ ‬اختلاف‌نظرهای‭ ‬فراوان،‭ ‬بالاخره‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬گفت‌و‌گوهای‭ ‬بین‭ ‬حیدر‭ ‬علی‌اف‭ ‬و‭ ‬یلتسین،‭ ‬روسای‭ ‬جمهوری‭ ‬وقت‭ ‬‌‌آذربایجان‭ ‬و‭ ‬روسیه،‭ ‬سرانجام‭ ‬در‭ ‬هجدهم‭ ‬اردیبهشت‭ ‬1373‭ (‬هشتم‭ ‬ماه‭ ‬می‌سال‭ ‬1994‭) ‬موافقت‌نامه‌‌‭ ‬آتش‌‌بس‭ ‬تحت‭ ‬عنوان‭ ‬‮«‬پروتکل‭ ‬بیشکک‮»‬‭ ‬بین‭ ‬طرفین‭ ‬درگیری‭ ‬به‭ ‬امضا‭ ‬رسید‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬22‭ ‬اردیبهشت‭ ‬همان‭ ‬سال‭ ‬رسمیت‭ ‬یافت‭ ‬و‭ ‬عملیات‭ ‬نظامی‭ ‬‌‌از‭ ‬این‭ ‬روز‭ ‬در‭ ‬خطوط‭ ‬جبهه‌‌ها‭ ‬متوقف‭ ‬شد‭.‬

از‭ ‬آن‭ ‬زمان‭ ‬تاکنون‭ ‬نوعی‭ ‬توازن‭ ‬قوا‭ ‬مبنی‭ ‬بر‭ ‬حمایت‭ ‬ترکیه‭ ‬از‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬مقابل‭ ‬حمایت‭ ‬روسیه‭ ‬از‭ ‬ارمنستان‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬شکل‌گرفته‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬وقوع‭ ‬مجدد‭ ‬درگیری‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬جلوگیری‭ ‬می‌کرد‭. ‬بااین‌حال‭ ‬به‭ ‬نظر‭ ‬می‌رسد‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬توازن‭ ‬قوا‭ ‬به‌قدری‭ ‬تضعیف‌شده‭ ‬که‭ ‬دیگر‭ ‬توان‭ ‬جلوگیری‭ ‬از‭ ‬درگیری‌های‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬ندارد‭. ‬عواملی‭ ‬که‭ ‬ریشه‭ ‬در‭ ‬تغییرات‭ ‬کلیدی‌تر‭ ‬در‭ ‬ساختار‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬و‭ ‬جهانی‭ ‬دارد‭. ‬کریدوری‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬حذف‭ ‬ایران‭ ‬از‭ ‬مسیر‭ ‬آسیا‭ ‬به‭ ‬اروپا‭ ‬است

شاید‭ ‬مهم‌ترین‭ ‬عامل‭ ‬در‭ ‬برهم‭ ‬خوردن‭ ‬توازن‭ ‬دوطرفه‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬قره‌باغ‭ ‬و‭ ‬آغاز‭ ‬دوباره‭ ‬درگیری‌ها‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬ایجاد‭ ‬کریدورهای‭ ‬جدید‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬و‭ ‬بین‌المللی‭ ‬بین‭ ‬آسیا‭ ‬و‭ ‬اروپا‭ ‬است؛‭ ‬روندی‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬سال‭ ‬2012‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬تصمیم‭ ‬چین‭ ‬برای‭ ‬طرح‭ ‬بزرگ‭ ‬و‭ ‬راهبردی‭ ‬‮«‬یک‭ ‬کمربند‭-‬یک‭ ‬راه‮»‬‭ ‬آغاز‭ ‬شد‭. ‬این‭ ‬طرح‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬راهبرد‭ ‬گسترده‌تر‭ ‬چین‭ ‬برای‭ ‬ایجاد‭ ‬یک‭ ‬کریدور‭ ‬زمینی‭ ‬بین‭ ‬اروپا‭ ‬و‭ ‬چین‭ ‬و‭ ‬شکستن‭ ‬محاصره‭ ‬دریایی‭ ‬آمریکا‭ ‬و‭ ‬هم‌پیمانان‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬‮«‬اقیانوس‭ ‬آرام‭-‬هند‮»‬‭ ‬است‭. ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬این‭ ‬طرح‭ ‬سرمایه‌گذاری‌های‭ ‬کلانی‭ ‬در‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬کشورها‭ ‬برای‭ ‬توسعه‭ ‬زیر‌ساخت‌های‭ ‬ارتباطی‭ ‬آغازشده‭ ‬و‭ ‬چین‭ ‬را‭ ‬امروز‭ ‬به‭ ‬بزرگ‌ترین‭ ‬وام‌دهنده‭ ‬بین‌المللی‭ ‬تبدیل‭ ‬کرده‭ ‬است‭.‬

در‭ ‬این‭ ‬میان‭ ‬برخی‭ ‬از‭ ‬کشورها‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬نقش‌آفرینی‭ ‬هر‭ ‬چه‭ ‬بیشتر‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬طرح‭ ‬بزرگ‭ ‬و‭ ‬کلان‭ ‬هستند‭. ‬‮«‬طرح‭ ‬کریدور‭ ‬لاجورد‮»‬‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬ابتکارهای‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬برای‭ ‬حضور‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬بزرگراه‭ ‬مهم‭ ‬تجاری‭ ‬و‭ ‬صنعتی‭ ‬است‭. ‬این‭ ‬کریدور‭ ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬طرح‭ ‬اولیه‭ ‬خود‭ ‬از‭ ‬افغانستان‭ ‬آغازشده‭ ‬و‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬گذر‭ ‬از‭ ‬ترکمنستان‭ ‬و‭ ‬آذربایجان‭ ‬به‭ ‬ترکیه‭ ‬وصل‭ ‬می‌شود‭. ‬موتور‭ ‬محرک‭ ‬اولیه‭ ‬این‭ ‬کریدور‭ ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬توان‭ ‬صنعتی‭ ‬ترکیه‭ ‬و‭ ‬ایجاد‭ ‬زنجیره‭ ‬ارزش‭ ‬در‭ ‬میانه‭ ‬کمربند‭ ‬‮«‬یک‭ ‬کمربند‭-‬یک‭ ‬راه‮»‬‭ ‬بناشده‭ ‬است‭. ‬طبیعی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬کریدور‭ ‬همانند‭ ‬‮«‬کریدور‭ ‬عرب‭-‬مد‮»‬‭ ‬حضور‭ ‬ایران‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬میانه‭ ‬راه‭ ‬تجاری‭ ‬چین‭ ‬به‭ ‬اروپا‭ ‬نادیده‭ ‬می‌گیرد‭. ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬حضور‭ ‬ارمنستان‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬قره‌باغ‭ ‬و‭ ‬ایجاد‭ ‬مانع‭ ‬بر‭ ‬سر‭ ‬اتصال‭ ‬زمینی‭ ‬آذربایجان‭ ‬به‭ ‬منطقه‭ ‬نخجوان‭ ‬و‭ ‬ازآنجا‭ ‬به‭ ‬ترکیه‭ ‬نوعی‭ ‬مانع‭ ‬راهبردی‭ ‬بر‭ ‬سر‭ ‬تکمیل‭ ‬این‭ ‬کریدور‭ ‬محسوب‭ ‬می‌شود‭. ‬از‭ ‬همین‌رو‭ ‬می‌توان‭ ‬تمام‭ ‬تحرکات‭ ‬اخیر‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬قره‌باغ‭ ‬را‭ ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬این‭ ‬تحول‭ ‬اساسی‭ ‬و‭ ‬جدی‭ ‬تشریح‭ ‬کرد‭. ‬در‭ ‬حقیقت‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬ترکیه‭ ‬با‭ ‬عقب‭ ‬راندن‭ ‬ارمنستان‭ ‬از‭ ‬قره‌باغ‭ ‬و‭ ‬ایجاد‭ ‬کریدوری‭ ‬با‭ ‬منطقه‭ ‬نخجوان‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬تکمیل‭ ‬کریدور‭ ‬لاجورد‭ ‬با‭ ‬محوریت‭ ‬کشورهای‭ ‬ترک‌زبان‭ ‬هستند‭. ‬طبیعی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬کریدور‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬نام‭ ‬‮«‬کریدور‭ ‬تورانی‮»‬‭ ‬معروف‭ ‬است‭ ‬باید‭ ‬درست‭ ‬از‭ ‬روی‭ ‬دسترسی‭ ‬ایران‭ ‬به‭ ‬گرجستان‭ ‬و‭ ‬قفقاز‭ ‬رد‭ ‬شود‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬صورت‭ ‬مسیر‭ ‬زمینی‭ ‬اتصال‭ ‬ایران‭ ‬به‭ ‬روسیه‭ ‬تنها‭ ‬به‭ ‬کشورهای‭ ‬آسیای‭ ‬میانه‭ ‬محدود‭ ‬باقی‭ ‬خواهد‭ ‬ماند‭. ‬همین‭ ‬نکته‭ ‬به‌خوبی‭ ‬نشان‌دهنده‭ ‬حساسیت‭ ‬ایران‭ ‬روی‭ ‬منطقه‭ ‬‮«‬زنگزور‮»‬‭ ‬به‌عنوان‭ ‬نکته‭ ‬کلیدی‭ ‬این‭ ‬دعوای‭ ‬راهبردی‭ ‬است‭.‬

علاوه‌‭ ‬بر‭ ‬ترکیه‭ ‬و‭ ‬آذربایجان‭ ‬تمام‭ ‬رقبای‭ ‬کلیدی‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬نیز‭ ‬از‭ ‬شکل‌گیری‭ ‬این‭ ‬کریدور‭ ‬مهم‭ ‬و‭ ‬حذف‭ ‬ایران‭ ‬از‭ ‬مسیر‭ ‬زمینی‭ ‬چین‭ ‬به‭ ‬اروپا‭ ‬حمایت‭ ‬خواهند‭ ‬کرد‭. ‬حمایت‭ ‬گسترده‭ ‬رژیم‭ ‬صهیونیستی‭ ‬از‭ ‬رژیم‭ ‬علی‌اف‭ ‬دقیقاً‭ ‬در‭ ‬همین‭ ‬راستا‭ ‬قابل‌تعریف‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬طول‭ ‬سال‌های‭ ‬گذشته‭ ‬رژیم‭ ‬صهیونیستی‭ ‬به‭ ‬همراه‭ ‬ترکیه‭ ‬از‭ ‬مهم‌ترین‭ ‬تامین‌کنندگان‭ ‬تسلیحات‭ ‬تهاجمی‭ ‬برای‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬جریان‭ ‬نبردهای‭ ‬سال‭ ‬2020‭ ‬پهپادهای‭ ‬تهاجمی‭ ‬ترکیه‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬خدمت‭ ‬ارتش‭ ‬آذربایجان‭ ‬قرار‭ ‬داشتند‭ ‬نقش‭ ‬مهمی‭ ‬در‭ ‬انهدام‭ ‬نیروهای‭ ‬ارمنی‭ ‬ایفا‭ ‬کردند‭. ‬علاوه‌‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬موشک‌های‭ ‬بالستیک‭ ‬کوتاه‭ ‬برد‭ ‬رژیم‭ ‬صهیونیستی‭ ‬نیز‭ ‬چندین‭ ‬بار‭ ‬مواضع‭ ‬ارمنی‌ها‭ ‬را‭ ‬مورد‭ ‬هدف‭ ‬قرار‭ ‬داد‭. ‬این‭ ‬رقابت‭ ‬گسترده‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬دقیقاً‭ ‬در‭ ‬نقطه‌ای‭ ‬به‭ ‬نام‭ ‬منطقه‭ ‬‮«‬زنگزور‮»‬‭ ‬متمرکزشده‭ ‬است‭. ‬ازآنجاکه‭ ‬ایران‭ ‬هرگونه‭ ‬تغییر‭ ‬راهبردی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬ضرر‭ ‬خود‭ ‬می‌داند‭ ‬و‭ ‬حاضر‭ ‬به‭ ‬قطع‭ ‬شدن‭ ‬مسیر‭ ‬ارتباطی‭ ‬خود‭ ‬با‭ ‬قفقاز‭ ‬و‭ ‬ازآنجا‭ ‬با‭ ‬روسیه‭ ‬نیست،‭ ‬سیگنال‌های‭ ‬جدی‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬تهران‭ ‬به‭ ‬مقامات‭ ‬آذری‭ ‬و‭ ‬ترکیه‭ ‬فرستاده‌شده‭ ‬است‭.‬

در‭ ‬این‭ ‬میان‭ ‬آمریکایی‌ها‭ ‬هم‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬برداشتن‭ ‬سهم‭ ‬خود‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬بحران‭ ‬بزرگ‭ ‬هستند‭. ‬دولت‭ ‬آمریکا‭ ‬در‭ ‬چارچوب‭ ‬همکاری‭ ‬با‭ ‬سازمان‭ ‬امنیت‭ ‬و‭ ‬همکاری‭ ‬اروپا‭ ‬تلاش‭ ‬می‌کند‭ ‬از‭ ‬بحران‌های‭ ‬موجود‭ ‬در‭ ‬قفقاز‭ ‬جنوبی‭ ‬مانند‭ ‬قره‌باغ،‭ ‬اوستیای‭ ‬جنوبی‭ ‬و‭ ‬آبخازیا‭ ‬در‭ ‬گرجستان‭ ‬استفاده‭ ‬کند‭ ‬و‭ ‬بهانه‌ای‭ ‬برای‭ ‬حضور‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬داشته‭ ‬باشد‭. ‬البته‭ ‬اجرای‭ ‬این‭ ‬سیاست‭ ‬با‭ ‬مخالفت‭ ‬شدید‭ ‬روسیه‭ ‬روبه‌رو‭ ‬بوده‭ ‬است‭. ‬آمریکا‭ ‬از‭ ‬سال‭ ‬2003‭ ‬توانست‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬به‭ ‬قدرت‭ ‬رساندن‭ ‬ساکاشویلی‭ ‬در‭ ‬گرجستان‭ ‬نفوذ‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬قفقاز‭ ‬جنوبی‭ ‬گسترش‭ ‬دهد‭. ‬همچنین‭ ‬با‭ ‬مشارکت‭ ‬در‭ ‬پروژه‌های‭ ‬نفت‭ ‬و‭ ‬گاز‭ ‬‌آذربایجان‭ ‬حضور‭ ‬اقتصادی‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬همان‭ ‬سال‌های‭ ‬ابتدایی‭ ‬فروپاشی‭ ‬شوروی‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬گسترش‭ ‬داد‭. ‬حضور‭ ‬آمریکا‭ ‬در‭ ‬جمهوری‭ ‬‌آذربایجان‭ ‬به‌صورت‭ ‬تدریجی‭ ‬پیشرفت‭ ‬کرده‭. ‬آمریکا‭ ‬با‭ ‬طرف‭ ‬‌آذربایجانی‭ ‬به‌ویژه‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬مناسباتی‭ ‬که‭ ‬اسرائیل‭ ‬با‭ ‬‌آذربایجان‭ ‬برقرار‭ ‬کرده‭ ‬رابطه‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬گسترش‭ ‬داد‭. ‬از‭ ‬سال‭ ‬2018‭ ‬هم‭ ‬با‭ ‬به‭ ‬قدرت‭ ‬رسیدن‭ ‬آقای‭ ‬پاشینیان‭ ‬در‭ ‬ارمنستان‭ ‬این‭ ‬حضور‭ ‬به‭ ‬ارمنستان‭ ‬نیز‭ ‬گسترش‌یافته‭ ‬است‭. ‬آمریکا‭ ‬در‭ ‬30‭ ‬سال‭ ‬گذشته،‭ ‬از‭ ‬زمان‭ ‬برقراری‭ ‬آتش‌بس،‭ ‬تمایل‭ ‬چندانی‭ ‬به‭ ‬حل‭ ‬قضیه‭ ‬قره‌باغ‭ ‬نداشت؛‭ ‬زیرا‭ ‬ادامه‭ ‬همین‭ ‬حالت‭ ‬نه‭ ‬جنگ‭ ‬و‭ ‬نه‭ ‬صلح‭ ‬زمینه‭ ‬مساعدی‭ ‬برای‭ ‬حضور‭ ‬آمریکا‭ ‬فراهم‭ ‬می‌ساخت‭. ‬در‭ ‬این‭ ‬سال‌ها‭ ‬آمریکا‭ ‬سعی‭ ‬کرده‭ ‬با‭ ‬نفوذ‭ ‬در‭ ‬حیاط‌خلوت‭ ‬روسیه‭ ‬و‭ ‬نیز‭ ‬در‭ ‬همسایگی‭ ‬شمال‭ ‬ایران،‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬حضور‭ ‬و‭ ‬بروز‭ ‬بیشتری‭ ‬داشته‭ ‬باشد‭. ‬سفر‭ ‬نانسی‭ ‬پلوسی‭ ‬به‭ ‬ارمنستان‭ ‬را‭ ‬می‌توان‭ ‬در‭ ‬همین‭ ‬چارچوب‭ ‬تحلیل‭ ‬کرد‭ ‬و‭ ‬اینکه‭ ‬آمریکایی‌ها‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬این‭ ‬هستند‭ ‬تا‭ ‬به‌نوعی‭ ‬باج‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬کریدور‭ ‬لاجورد‭ ‬بگیرند‭.‬

‭ ‬

2‭) ‬آذربایجان‭: ‬هراس‭ ‬مشترک

اقدامات‭ ‬اخیر‭ ‬باکو‭ ‬از‭ ‬همسویی‭ ‬با‭ ‬تل‌آویو‭ ‬گرفته‭ ‬تا‭ ‬تبدیل‌شدن‭ ‬به‭ ‬کانون‭ ‬استقرار‭ ‬تروریست‌های‭ ‬تکفیری،‭ ‬این‭ ‬گزاره‭ ‬را‭ ‬تقویت‭ ‬می‌کند‭ ‬که‭ ‬مقام‌های‭ ‬آذربایجان‭ ‬تعمداً‭ ‬بر‭ ‬روند‭ ‬مسالمت‌آمیزی‭ ‬که‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬قبال‭ ‬همسایه‌های‭ ‬خود‭ ‬در‭ ‬پیش‌گرفته‭ ‬خطی‭ ‬از‭ ‬فراموشی‭ ‬نقش‭ ‬کرده‌اند‭. ‬رزمایش‌های‭ ‬نظامی‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬مرزهای‭ ‬شمالی‭ ‬کشورمان‭ ‬در‭ ‬حالی‭ ‬به‭ ‬بهانه‭ ‬حملات‭ ‬لفظی‭ ‬رئیس‌جمهور‭ ‬آذربایجان‭ ‬علیه‭ ‬ایران‭ ‬تبدیل‌شده‭ ‬که‭ ‬او‭ ‬در‭ ‬هفته‌های‭ ‬اخیر‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬نوشتن‭ ‬دیکته‌ای‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬شماری‭ ‬از‭ ‬هم‌پیمانان‭ ‬منطقه‌ای‌اش‭ ‬ازجمله‭ ‬رژیم‭ ‬صهیونیستی‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬قرائت‭ ‬می‌کنند‭. ‬اقدامات‭ ‬سرزمینی‭ ‬ناقض‭ ‬تعهدات‭ ‬مرزی‭ ‬و‭ ‬طرح‭ ‬سخنان‭ ‬غیرسازنده‭ ‬و‭ ‬خطرناک‭ ‬همچون‭ ‬این‭ ‬حرف‭ ‬الهام‭ ‬علی‌اف‭ ‬که‭ ‬مدعی‭ ‬شده‭ ‬‮«‬هم‌وطنان‭ ‬ما‭ ‬با‭ ‬سرنوشت‭ ‬تلخ‭ ‬از‭ ‬کشور‭ ‬آذربایجان‭ ‬جداشده‌اند‮»‬،‭ ‬می‌تواند‭ ‬در‭ ‬کمترین‭ ‬زمان‭ ‬ممکن‭ ‬با‭ ‬رویارویی‭ ‬قدرتمند‭ ‬نیروهای‭ ‬نظامی‭ ‬ایران‭ ‬روبه‌رو‭ ‬شود‭.‬

جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬همچنین‭ ‬سعی‭ ‬کرده‭ ‬طی‭ ‬ماه‌های‭ ‬اخیر‭ ‬که‭ ‬ایران‭ ‬درگیر‭ ‬اعتراضات‭ ‬و‭ ‬ناآرامی‌های‭ ‬داخلی‭ ‬بود،‭ ‬مواضع‭ ‬تحریک‌آمیزی‭ ‬علیه‭ ‬ایران‭ ‬اتخاذ‭ ‬کند‭. ‬یک‭ ‬ماه‭ ‬پیش،‭ ‬الهام‭ ‬علی‌اف‭ ‬از‭ ‬رفتار‭ ‬ایران‭ ‬با‭ ‬جامعه‭ ‬آذری‌اش‭ ‬انتقاد‭ ‬و‭ ‬مدعی‭ ‬شد‭ ‬که‭ ‬‮«‬امنیت،‭ ‬حقوق‭ ‬و‭ ‬رفاه‭ ‬آن‌ها‭ ‬برای‭ ‬ما‭ ‬بسیار‭ ‬مهم‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬ما‭ ‬به‭ ‬انجام‭ ‬هر‭ ‬کاری‭ ‬برای‭ ‬کمک‭ ‬به‭ ‬آذربایجانی‌هایی‭ ‬از‭ ‬خاک‭ ‬ما‭ ‬دور‭ ‬هستند،‭ ‬ادامه‭ ‬خواهیم‭ ‬داد‮»‬‭. ‬روسیف‭ ‬حسینوف؛‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬اعضای‭ ‬هیئت‭ ‬علمی‭ ‬آکادمی‭ ‬دیپلماتیک‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬مدیر‭ ‬اندیشکده‭ ‬مرکز‭ ‬توپچوباشوف‭ ‬مستقر‭ ‬در‭ ‬باکو،‭ ‬به‭ ‬فارِن‌پالیسی‭ ‬گفته‭ ‬است‭: ‬‮«‬سخنان‭ ‬اخیری‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬علی‌اف‭ ‬شنیده‌ایم،‭ ‬تحول‭ ‬جدیدی‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬گذشته،‭ ‬رهبران‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬در‭ ‬لفاظی‌های‭ ‬خود‭ ‬بسیار‭ ‬سنجیده‭ ‬عمل‭ ‬می‌کردند‭ ‬و‭ ‬مراقب‭ ‬بودند‭ ‬که‭ ‬ایران‭ ‬را‭ ‬عصبانی‭ ‬نکنند‮»‬‭. ‬

تحرکاتی‭ ‬در‭ ‬مرزهای‭ ‬شمال‭ ‬غربی‭ ‬ایران‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬آغازشده‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬نظر‭ ‬می‌رسد‭ ‬هدف‭ ‬تغییر‭ ‬عمده‭ ‬در‭ ‬مرز‭ ‬میان‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬ارمنستان‭ ‬را‭ ‬دنبال‭ ‬می‌کند؛‭ ‬چنان‌که‭ ‬نوار‭ ‬مرزی‭ ‬شامل‭ ‬راه‭ ‬ارتباطی‭ ‬میان‭ ‬کشورمان‭ ‬و‭ ‬ارمنستان‭ ‬قطع‭ ‬شود‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬ضمیمه‭ ‬شدن‭ ‬خاک‭ ‬این‭ ‬قسمت‭ ‬از‭ ‬نوار‭ ‬مرزی‭ ‬به‭ ‬جمهوری‭ ‬باکو،‭ ‬این‭ ‬جمهوری‭ ‬با‭ ‬ترکیه‭ ‬هم‌‌مرز‭ ‬شود‭. ‬این‭ ‬اقدام‭ ‬باکو‭ ‬خلاف‭ ‬آتش‌بس‭ ‬9‭ ‬نوامبر‭ ‬2020‭ ‬با‭ ‬ارمنستان‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬اقدامات‭ ‬اخیر‭ ‬خود‭ ‬عملاً‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬زیر‭ ‬پا‭ ‬گذاشته‭ ‬است‭. ‬به‭ ‬اجرا‭ ‬درآمدن‭ ‬این‭ ‬سناریو‭ ‬با‭ ‬هشدار‭ ‬مقام‌های‭ ‬عالی‌رتبه‭ ‬کشورمان‭ ‬روبه‌رو‭ ‬شد‭ ‬که‭ ‬بر‭ ‬لزوم‭ ‬حفظ‭ ‬راه‭ ‬ارتباطی‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬ارمنستان‭ ‬تاکید‭ ‬می‌کردند‭. ‬در‭ ‬پی‭ ‬این‭ ‬هشدارها‭ ‬نیز‭ ‬دو‭ ‬رزمایش‭ ‬نظامی‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬کشورمان‭ ‬در‭ ‬مرزهای‭ ‬شمال‭ ‬غربی‭ ‬برگزار‭ ‬شد‭ ‬که‭ ‬عملاً‭ ‬نشان‭ ‬داد‭ ‬مقام‌های‭ ‬کشور‭ ‬در‭ ‬واکنش‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬اقدامات‭ ‬مشکوک‭ ‬تنها‭ ‬به‭ ‬موضع‌گیری‭ ‬دیپلماتیک‭ ‬اکتفا‭ ‬نکرده‭ ‬و‭ ‬نخواهند‭ ‬کرد‭.‬

الهام‭ ‬علی‌اف‭ ‬باید‭ ‬رزمایش‌های‭ ‬اخیر‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬مرزهای‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬عینک‭ ‬دیگری‭ ‬نگاه‭ ‬کند‭. ‬مخالفت‭ ‬با‭ ‬عدم‌تغییر‭ ‬موقعیت‭ ‬کنونی‭ ‬مرزها‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬هفته‌ها‭ ‬و‭ ‬ماه‌های‭ ‬اخیر‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬عالی‌رتبه‌ترین‭ ‬مقام‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬ایران‭ ‬مطرح‌شده‭ ‬است‭ ‬به‭ ‬معنای‭ ‬آن‭ ‬نبود‭ ‬که‭ ‬دولتمردان‭ ‬ایرانی‭ ‬در‭ ‬رویارویی‭ ‬با‭ ‬اقدامات‭ ‬مشکوکی‭ ‬که‭ ‬خدشه‭ ‬منافع‭ ‬ملی‭ ‬و‭ ‬سرزمینی‭ ‬کشورمان‭ ‬را‭ ‬هدف‭ ‬قرار‭ ‬داده،‭ ‬تنها‭ ‬به‭ ‬موضع‌گیری‭ ‬از‭ ‬پشت‭ ‬تریبون‭ ‬اکتفا‭ ‬می‌کنند‭. ‬اگرچه‭ ‬آن‌ها‭ ‬درروند‭ ‬حل‌وفصل‭ ‬اختلافات‭ ‬جاری‭ ‬از‭ ‬رویکرد‭ ‬دیپلماتیک‭ ‬غافل‭ ‬نیستند؛‭ ‬اما‭ ‬با‭ ‬برگزاری‭ ‬دو‭ ‬رزمایش‭ ‬مقتدرانه‭ ‬نشان‭ ‬داده‌اند‭ ‬که‭ ‬نیروهای‭ ‬نظامی‭ ‬کشور‭ ‬شامل‭ ‬ارتش‭ ‬و‭ ‬سپاه،‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬هر‭ ‬وقت‭ ‬دیگری‭ ‬کارآزموده‌‭ ‬و‭ ‬مجهز‭ ‬به‭ ‬تسلیحات‭ ‬پیشرفته‭ ‬هستند‭ ‬چنان‌که‭ ‬به‌عنوان‭ ‬قدرت‭ ‬اول‭ ‬نظامی‭ ‬منطقه‭ ‬آماده‭ ‬پاسخ‭ ‬سریع‭ ‬به‭ ‬کمترین‭ ‬اقدامی‭ ‬علیه‭ ‬امنیت‭ ‬ملی‭ ‬خود‭ ‬هستند‭. ‬قدرتی‭ ‬که‭ ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬توان‭ ‬بازدارندگی،‭ ‬امکان‭ ‬برخورد‭ ‬قاطعانه‭ ‬با‭ ‬تهدیدات‭ ‬را‭ ‬هم‭ ‬دارد‭. ‬این‭ ‬همان‭ ‬واقعیتی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬مقام‌های‭ ‬آذربایجانی‭ ‬نباید‭ ‬در‭ ‬بحبوحه‭ ‬تنش‭ ‬دیپلماتیکی‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬موضع‌گیری‌های‭ ‬خود‭ ‬علیه‭ ‬ایران‭ ‬رقم‌زده‌اند،‭ ‬فراموش‭ ‬کنند‭.‬

در‭ ‬واکنش‭ ‬به‭ ‬شایعات‭ ‬مطرح‌شده‭ ‬مربوط‭ ‬به‌قصد‭ ‬ایران‭ ‬برای‭ ‬حمله‭ ‬به‭ ‬خاک‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬یا‭ ‬کنترل‭ ‬این‭ ‬کشور‭ ‬و‭ ‬همچنین‭ ‬تنش‌های‭ ‬اخیر‭ ‬شکل‌گرفته‭ ‬در‭ ‬سطح‭ ‬رسانه‭ ‬و‭ ‬سیاسی‭ ‬بین‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬ایران،‭ ‬علی‌اکبر‭ ‬ولایتی؛‭ ‬مشاور‭ ‬عالی‭ ‬مقام‭ ‬معظم‭ ‬رهبری‭ ‬در‭ ‬امور‭ ‬خارجی،‭ ‬در‭ ‬یادداشتی‭ ‬برای‭ ‬خبرگزاری‭ ‬تسنیم‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬تاکید‭ ‬کرده‭ ‬که‭ ‬‮«‬امروز‭ ‬باید‭ ‬با‭ ‬صدای‭ ‬بلند‭ ‬اعلام‭ ‬کرد‭ ‬که‭ ‬هر‭ ‬آذری،‭ ‬ایرانی‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬هر‭ ‬ایرانی،‭ ‬آذری‭ ‬است؛‭ ‬ولو‭ ‬این‌که‭ ‬آن‭ ‬آذری‭ ‬و‭ ‬ایرانی‭ ‬در‭ ‬خارج‭ ‬از‭ ‬ایران‭ ‬باشد‭ ‬و‭ ‬گذرنامه‭ ‬دیگری‭ ‬داشته‭ ‬باشد‭. ‬بااطلاع‭ ‬باید‭ ‬بگویم،‭ ‬با‭ ‬این‌که‭ ‬به‭ ‬هر‭ ‬علتی‭ ‬بین‭ ‬ما‭ ‬و‭ ‬آذری‌های‭ ‬شمال‭ ‬ارس‭ ‬جدایی‭ ‬افتاده،‭ ‬ما‭ ‬درصدد‭ ‬این‭ ‬نیستیم‭ ‬که‭ ‬مرزها‭ ‬را‭ ‬برداریم‭ ‬و‭ ‬جایی‭ ‬را‭ ‬تصرف‭ ‬کنیم‭. ‬مردم‭ ‬آذربایجان‭ ‬کشورشان‭ ‬را‭ ‬اداره‭ ‬می‌کنند‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬نوع‭ ‬سخنان‭ ‬و‭ ‬اتهامات‭ ‬نامربوط‭ ‬جایگاهی‭ ‬ندارد‭ ‬و‭ ‬آن‌ها‭ (‬دشمنان‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬آذربایجان‭) ‬بدانند‭ ‬که‭ ‬سعی‭ ‬بیهوده‭ ‬می‌کنند‭. ‬تجربه‭ ‬جهان‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬که‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬مهم‌ترین‭ ‬عوامل‭ ‬ایجاد‭ ‬تشنج‭ ‬و‭ ‬مشکلات‭ ‬در‭ ‬نقاط‭ ‬مختلف‭ ‬جهان،‭ ‬اختلافات‭ ‬مرزی‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬لذا‭ ‬برای‭ ‬حکومت‌‭ ‬ما‭ ‬با‭ ‬تجربه‭ ‬فراوان‭ ‬و‭ ‬ارزشمند‭ ‬مسلم‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬اگر‭ ‬کوچک‌ترین‭ ‬تغییری‭ ‬در‭ ‬مرزها‭ ‬ایجاد‭ ‬شود‭ ‬تا‭ ‬همیشه‭ ‬به‌صورت‭ ‬زخمی‭ ‬کهنه‭ ‬بر‭ ‬پیکره‭ ‬کشورهای‭ ‬مجاور‭ ‬باقی‭ ‬می‌ماند‭ ‬و‭ ‬لذا‭ ‬خواهان‭ ‬خوشبختی‭ ‬برای‭ ‬ملت‭ ‬خود‭ ‬و‭ ‬ملت‌های‭ ‬منطقه‭ ‬و‭ ‬همسایه‭ ‬هستیم‭ ‬و‭ ‬نمی‌خواهیم‭ ‬این‭ ‬آرامش‭ ‬موجود‭ ‬در‭ ‬آنجا‭ ‬برهم‭ ‬بخورد؛‭ ‬ولی‭ ‬اگر‭ ‬قرار‭ ‬باشد‭ ‬کسی‭ ‬از‭ ‬6‭ ‬کشور‭ ‬منطقه‭ ‬بخواهد‭ ‬با‭ ‬بَرهَم‌‭ ‬زدن‭ ‬مرزها،‭ ‬امنیت‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬شمال‭ ‬غرب‭ ‬ایران‭ ‬بر‭ ‬هم‭ ‬بزند،‭ ‬قطعاً‭ ‬با‭ ‬آن‭ ‬مخالفت‭ ‬می‌کنیم‭ ‬و‭ ‬جلوی‭ ‬او‭ ‬خواهیم‭ ‬ایستاد‭. ‬سخن‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬یک‌کلام‭ ‬یعنی‭ ‬مخالفت‭ ‬با‭ ‬هر‭ ‬تغییر‭ ‬غیرقانونی‭ ‬که‭ ‬برخلاف‭ ‬منشور‭ ‬ملل‭ ‬متحد‭ ‬است‭ ‬خلاصه‭ ‬می‌شود‭ ‬و‭ ‬مرزهای‭ ‬کشورها‭ ‬محترم‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬فرقی‭ ‬ندارد‭ ‬ما‭ ‬باشیم‭ ‬یا‭ ‬کشور‭ ‬دیگری‭ ‬و‭ ‬هر‭ ‬کشوری‭ ‬بخواهد‭ ‬برخلاف‭ ‬این‭ ‬هنجار‭ ‬و‭ ‬قاعده‭ ‬عمل‭ ‬کند،‭ ‬ما‭ ‬با‭ ‬آن‭ ‬مخالفت‭ ‬می‌کنیم‭ ‬ولو‭ ‬این‌که‭ ‬یک‭ ‬یا‭ ‬چند‭ ‬همسایه‭ ‬ما‭ ‬باشد؛‭ ‬زیرا‭ ‬می‌دانیم‭ ‬که‭ ‬منافع‭ ‬همه‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬اینجا‭ (‬قفقاز‭ ‬جنوبی‭) ‬مرکز‭ ‬و‭ ‬محل‭ ‬اختلافات‭ ‬و‭ ‬مشکلات‭ ‬نباشد‭ ‬و‭ ‬نباید‭ ‬اقدامی‭ ‬منجر‭ ‬به‭ ‬اختلافات‭ ‬بین‭ ‬کشورهای‭ ‬همسایه‭ ‬است‭ ‬شکل‭ ‬بگیرد،‭ ‬زیرا‭ ‬امنیت‭ ‬از‭ ‬همگی‭ ‬سلب‭ ‬می‌شود‭. ‬تاکید‭ ‬می‌کنیم‭ ‬امنیت‭ ‬اینجا‭ ‬ربطی‭ ‬به‭ ‬کشورهای‭ ‬خارج‭ ‬از‭ ‬منطقه‭ ‬ندارد‭ ‬و‭ ‬بی‌جهت‭ ‬اتحادیه‭ ‬اروپا‭ ‬و‭ ‬ناتو‭ ‬احساس‭ ‬تکلیف‭ ‬نکنند،‭ ‬زیرا‭ ‬ملت‌های‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬از‭ ‬رشد‭ ‬کافی‭ ‬برخوردار‭ ‬هستند‮»‬‭.‬

محمدرضا‭ ‬دماوندی؛‭ ‬رئیس‭ ‬انجمن‭ ‬دوستی‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬ارمنستان،‭ ‬دل‭ ‬پُری‭ ‬دارد‭: ‬‮«‬حدود‭ ‬10سال‭ ‬پیش‭ ‬طرح‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬80‭ ‬کیلومتری‭ ‬گاز‭ ‬نخجوان‭ ‬به‭ ‬ایغدیر‭ ‬در‭ ‬منتهی‌الیه‭ ‬شرق‭ ‬ترکیه‭ ‬

با‭ ‬ظرفیت‭ ‬2‭ ‬میلیارد‭ ‬مترمکعب‭ ‬گازآنجام‭ ‬شد‭. ‬این‭ ‬هم‭ ‬از‭ ‬مواردی‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬زمان‭ ‬کسی‭ ‬توجه‭ ‬نکرد‭. ‬نخجوان‭ ‬گاز‭ ‬ندارد،‭ ‬ترکیه‭ ‬هم‭ ‬گاز‭ ‬ندارد‭. ‬چه‭ ‬ضرورتی‭ ‬برای‭ ‬احداث‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬80‭ ‬کیلومتری‭ ‬با‭ ‬ظرفیت‭ ‬دو‭ ‬میلیارد‭ ‬مترمکعب‭ ‬وجود‭ ‬دارد؟‭ ‬چند‭ ‬سال‭ ‬بعد‭ ‬که‭ ‬جنگ‭ ‬2020‭ ‬اتفاق‭ ‬افتاد،‭ ‬آن‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬80‭ ‬کیلومتری‭ ‬معنادار‭ ‬شد‭. ‬وقتی‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬گاز‭ ‬از‭ ‬باکو‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬جنوب‭ ‬ارمنستان‭ ‬وارد‭ ‬نخجوان‭ ‬شود،‭ ‬درعین‌حالی‭ ‬که‭ ‬گاز‭ ‬نخجوان‭ ‬را‭ ‬تامین‭ ‬می‌کند،‭ ‬به‭ ‬آن‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬80‭ ‬کیلومتری‭ ‬نیز‭ ‬متصل‭ ‬می‌شود‭. ‬اگر‭ ‬این‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬گاز‭ ‬از‭ ‬آذربایجان‭ ‬وارد‭ ‬شود‭ ‬و‭ ‬جنوب‭ ‬ارمنستان‭ ‬را‭ ‬طی‭ ‬کند‭ ‬و‭ ‬وارد‭ ‬خاک‭ ‬نخجوان‭ ‬شود،‭ ‬طبیعتاً‭ ‬ارمنستان‭ ‬از‭ ‬حق‭ ‬ترانزیت‭ ‬این‭ ‬لوله‭ ‬و‭ ‬انتقال‭ ‬گاز‭ ‬بهره‌مند‭ ‬می‌شود‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬همین‭ ‬استدلال‭ ‬هم‭ ‬ارمنستان‭ ‬را‭ ‬مجاب‭ ‬می‌کنند‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬توافقنامه‭ ‬را‭ ‬قبول‭ ‬کند‭. ‬به‌جای‭ ‬اینکه‭ ‬گازش‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬ایران‭ ‬یا‭ ‬روسیه‭ ‬خریداری‭ ‬کند،‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬حق‭ ‬ترانزیت‭ ‬انتقال‭ ‬گاز‭ ‬بهره‌مند‭ ‬می‌‌شود‭ ‬و‭ ‬گاز‭ ‬مجانی‭ ‬به‭ ‬دست‭ ‬می‌آورد؛‭ ‬بنابراین‭ ‬یک‭ ‬موضوع‭ ‬خیلی‭ ‬جذاب‭ ‬برای‭ ‬ارمنستان‭ ‬خواهد‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬موافقت‭ ‬کند‭. ‬از‭ ‬طرف‭ ‬دیگر‭ ‬اگر‭ ‬این‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬گاز‭ ‬ایجاد‭ ‬شود،‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬انرژی‭ ‬اروپا‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬طریق‭ ‬تامین‭ ‬می‌شود‭. ‬کشور‭ ‬تولیدکننده‭ ‬و‭ ‬صادرکننده‭ ‬و‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬ارمنستان‭ ‬به‌عنوان‭ ‬ترانزیت‌کننده‭ ‬همه‭ ‬موافق‌اند‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬آن‌طرف‭ ‬هم‭ ‬وارد‭ ‬ترکیه‭ ‬می‌شود‭. ‬ایران‭ ‬این‭ ‬وسط‭ ‬چه‭ ‬تصمیمی‭ ‬می‌تواند‭ ‬بگیرد؟‭ ‬چون‭ ‬ایجاد‭ ‬این‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬معناست‭ ‬که‭ ‬دیگر‭ ‬فروش‭ ‬گاز‭ ‬ایران‭ ‬به‭ ‬ترکیه‭ ‬کاملاً‭ ‬از‭ ‬بین‭ ‬خواهد‭ ‬رفت‭ ‬و‭ ‬فروش‭ ‬گاز‭ ‬ایران‭ ‬به‭ ‬ارمنستان‭ ‬هم‭ ‬متوقف‭ ‬خواهد‭ ‬شد؛‭ ‬یعنی‭ ‬ما‭ ‬دیگر‭ ‬گازی‭ ‬به‭ ‬هیچ‭ ‬نقطه‌‭ ‬دنیا‭ ‬نمی‌توانیم‭ ‬ارسال‭ ‬کنیم‭. ‬چون‭ ‬این‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬گاز‭ ‬صلحی‭ ‬هم‭ ‬که‭ ‬قرار‭ ‬است‭ ‬به‭ ‬سمت‭ ‬پاکستان‭ ‬و‭ ‬هند‭ ‬برود،‭ ‬عملاً‌‭ ‬وجود‭ ‬ندارد؛‭ ‬بنابراین‭ ‬صادرات‭ ‬گاز‭ ‬ایران‭ ‬متوقف‭ ‬خواهد‭ ‬شد‭. ‬وضع‭ ‬چگونه‭ ‬خواهد‭ ‬بود؟‭ ‬آیا‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬ایران‭ ‬می‌تواند‭ ‬در‭ ‬ایجاد‭ ‬یک‭ ‬کریدور‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬کنارش‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬انرژی‭ ‬هم‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬با‭ ‬تمام‭ ‬جهان‭ ‬بجنگد؟‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬موضوع،‭ ‬دیگر‭ ‬فقط‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬ترکیه‭ ‬دخیل‭ ‬نیستند؛‭ ‬بلکه‭ ‬منافع‭ ‬تمام‭ ‬اروپا‭ ‬را‭ ‬هم‭ ‬در‭ ‬برمی‌گیرد‭. ‬در‭ ‬سال‌های‭ ‬گذشته‭ ‬ما‭ ‬کوتاهی‌هایی‭ ‬را‭ ‬داشته‌ایم‭ ‬که‭ ‬امروز‭ ‬در‭ ‬موقعیتی‭ ‬قرار‭ ‬بگیریم‭ ‬که‭ ‬واکنش‭ ‬ما‭ ‬یک‭ ‬واکنش‭ ‬دفعی‭ ‬باشد؛‭ ‬یعنی‭ ‬صرفاً‭ ‬می‌توانیم‭ ‬به‌گونه‌ای‭ ‬رفتار‭ ‬کنیم‭ ‬که‭ ‬طرف‌‌های‭ ‬مقابلمان‭ ‬احساس‭ ‬خطر‭ ‬از‭ ‬جانب‭ ‬ما‭ ‬کنند‭ ‬و‭ ‬فعلاً‭ ‬تصمیم‭ ‬نگیرند‭. ‬آیا‭ ‬این‭ ‬ظرفیت‭ ‬امروز‭ ‬در‭ ‬ما‭ ‬وجود‭ ‬دارد؟‭ ‬اگر‭ ‬ارمنستان‭ ‬موافقت‭ ‬کند‭ ‬و‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬انتقال‭ ‬گاز‭ ‬رد‭ ‬شود،‭ ‬ما‭ ‬با‭ ‬خود‭ ‬ارمنستان‭ ‬چگونه‭ ‬می‌توانیم‭ ‬برخورد‭ ‬کنیم؟‭ ‬ارمنستانی‭ ‬که‭ ‬حالا‭ ‬گاز‭ ‬رایگان‭ ‬به‭ ‬دست‭ ‬می‌آورد‭. ‬من‭ ‬اگر‭ ‬طراح‭ ‬موضوع‭ ‬باشم،‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬کریدور،‭ ‬دیگر‭ ‬با‭ ‬ارمنستان‭ ‬صحبت‭ ‬نمی‌کنم‭. ‬با‭ ‬ارمنستان‭ ‬فقط‭ ‬در‭ ‬ارتباط‭ ‬با‭ ‬انتقال‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬گاز‭ ‬صحبت‭ ‬می‌کنم‭. ‬چون‭ ‬این‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬گاز‭ ‬اگر‭ ‬ایجاد‭ ‬شود،‭ ‬در‭ ‬مرحله‭ ‬بعدش‭ ‬منافعی‭ ‬که‭ ‬ارمنستان‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬خط‭ ‬لوله‭ ‬گاز‭ ‬به‭ ‬دست‭ ‬خواهد‭ ‬آورد،‭ ‬متقاعد‭ ‬خواهد‭ ‬شد‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬مسئله‭ ‬ایجاد‭ ‬کریدور‭ ‬هم‭ ‬همکاری‭ ‬کند‭. ‬از‭ ‬طرف‭ ‬طراحان،‭ ‬این‭ ‬کریدور‭ ‬حتمی،‭ ‬قطعی‭ ‬و‭ ‬یقینی‭ ‬است‭. ‬آن‌ها‭ ‬آمده‌اند‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬کریدور‭ ‬و‭ ‬حاشیه‭ ‬این‭ ‬کریدور‭ ‬یعنی‭ ‬بحث‭ ‬خطوط‭ ‬انتقال‭ ‬انرژی‭ ‬اتفاق‭ ‬بیفتد‭ ‬و‭ ‬روی‭ ‬این‭ ‬مصر‭ ‬هستند‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬برنامه‌شان‭ ‬هم‭ ‬عدول‭ ‬نمی‌کنند‭. ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬کمی‭ ‬کُند‭ ‬عمل‭ ‬کنند،‭ ‬ولی‭ ‬این‭ ‬برنامه‭ ‬متوقف‭ ‬نمی‌شود‭. ‬الآن‭ ‬به‭ ‬تعبیری‭ ‬توپ‭ ‬در‭ ‬زمین‭ ‬ما‭ ‬افتاده،‭ ‬ما‭ ‬چگونه‭ ‬و‭ ‬چه‭ ‬باید‭ ‬بکنیم؟‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬ایران‭ ‬باید‭ ‬بپذیرد‭ ‬در‭ ‬گذشته‭ ‬خطاهای‭ ‬متعددی‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬انجام‭ ‬داده‭ ‬و‭ ‬تمام‭ ‬کسانی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬30‭ ‬سال‭ ‬گذشته‭ ‬در‭ ‬حوزه‭ ‬قفقاز‭ ‬جنوبی‭ ‬تصمیم‌گیر‭ ‬بوده‌اند،‭ ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬تصمیمشان‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬حال‌وروز‭ ‬و‭ ‬وضعیت‭ ‬افتاده‌ایم‭. ‬امروز‭ ‬دیگر‭ ‬نباید‭ ‬آن‌ها‭ ‬تصمیم‌گیر‭ ‬باشند‭. ‬چون‭ ‬آن‌ها‭ ‬اگر‭ ‬می‌توانستند‭ ‬تصمیم‭ ‬درست‭ ‬بگیرند‭ ‬در‭ ‬طول‭ ‬30‭ ‬سال‭ ‬گذشته‭ ‬گرفته‭ ‬بودند‭. ‬اجازه‭ ‬بدهند‭ ‬فکر،‭ ‬ایده‭ ‬و‭ ‬تصمیم‭ ‬جدید‭ ‬وارد‭ ‬این‭ ‬داستان‭ ‬شود‭. ‬اگر‭ ‬فکر،‭ ‬ایده‭ ‬و‭ ‬تصمیم‭ ‬جدید‭ ‬وارد‭ ‬نشود‭ ‬وضعیت‭ ‬ما‭ ‬به‌مراتب‭ ‬هرروز‭ ‬بدتر‭ ‬از‭ ‬دیروز‭ ‬می‌شود‭. ‬در‭ ‬شرایط‭ ‬کنونی‭ ‬نیز‭ ‬این‭ ‬رفتارهای‭ ‬اشتباه‭ ‬هنوز‭ ‬اصلاح‌نشده‭ ‬است‭. ‬چند‭ ‬مصداق‭ ‬عرض‭ ‬کنم؛‭ ‬آقای‭ ‬امیر‭ ‬عبداللهیان‭ ‬به‭ ‬ارمنستان‭ ‬سفر‭ ‬کردند‭ ‬و‭ ‬کنسولگری‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬قاپان‭ ‬را‭ ‬افتتاح‭ ‬کردند‭. ‬بعد‭ ‬از‭ ‬برگشت‭ ‬ایشان‭ ‬تماس‭ ‬تلفنی‭ ‬با‭ ‬آقای‭ ‬جیحون‭ ‬بایراموف،‭ ‬وزیر‭ ‬خارجه‭ ‬آذربایجان‭ ‬برقرار‭ ‬شد‭ ‬که‭ ‬توضیح‭ ‬می‌دهد‭ ‬من‭ ‬رفتم‭ ‬آنجا‭ ‬کنسولگری‭ ‬افتتاح‭ ‬کنم‭. ‬این‭ ‬تماس‭ ‬هیچ‭ ‬توجیهی‭ ‬ندارد‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬آذربایجان‭ ‬هیچ‭ ‬ارتباطی‭ ‬ندارد‭. ‬آیا‭ ‬وزیر‭ ‬خارجه‭ ‬آذربایجان‭ ‬به‭ ‬هر‭ ‬کشوری‭ ‬سفر‭ ‬می‌کند،‭ ‬بعد‭ ‬به‭ ‬ایران‭ ‬زنگ‭ ‬می‌زند‭ ‬و‭ ‬توضیح‭ ‬می‌دهد؟‭ ‬به‭ ‬چه‭ ‬دلیل‭ ‬وزیر‭ ‬امور‭ ‬خارجه‭ ‬ایران‭ ‬شان‭ ‬و‭ ‬منزلت‭ ‬ما‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬سطح‭ ‬پایین‭ ‬می‌آورد‭ ‬که‭ ‬تماس‭ ‬بگیرد‭ ‬با‭ ‬وزیر‭ ‬خارجه‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬سفرش‭ ‬به‭ ‬ارمنستان‭ ‬توضیح‭ ‬‌دهد؟‭ ‬نکته‭ ‬دوم؛‭ ‬در‭ ‬کنفرانس‭ ‬سخنگوی‭ ‬وزارت‭ ‬خارجه‭ ‬آقای‭ ‬کنعانی،‭ ‬خبرنگار‭ ‬شبکه‭ ‬برون‌مرزی‭ ‬سحر‭ ‬صداوسیما‭ ‬از‭ ‬ایشان‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬رفتارهای‭ ‬وقیحانه‭ ‬رسانه‌های‭ ‬آذربایجان‭ ‬در‭ ‬توهین‭ ‬به‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬ایران‭ ‬سوال‭ ‬می‌کند‭. ‬پاسخ‭ ‬سخنگوی‭ ‬ما‭ ‬چه‭ ‬است؟‭ ‬می‌گوید‭ ‬این‭ ‬سوال‭ ‬بی‌جا‭ ‬چیست‭ ‬که‭ ‬شما‭ ‬می‌پرسید؟‭! ‬شما‭ ‬با‭ ‬این‭ ‬وضعیت‭ ‬و‭ ‬شرایط‭ ‬انتظار‭ ‬دارید‭ ‬که‭ ‬سیاست‭ ‬خارجی‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬قفقاز‭ ‬موفق‭ ‬عمل‭ ‬کند؛‭ ‬وقتی‭ ‬نگاه‭ ‬و‭ ‬ذهنیت‌ها‭ ‬به‭ ‬مسئله‭ ‬این‌گونه‭ ‬است؟‭ ‬ما‭ ‬تا‭ ‬زمانی‭ ‬که‭ ‬جایگاه‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬ایران‭ ‬را‭ ‬درک‭ ‬نکنیم،‭ ‬جایگاه‭ ‬تاریخی‭ ‬ایران‭ ‬را‭ ‬درک‭ ‬نکنیم،‭ ‬متوجه‭ ‬نمی‌شویم‭ ‬که‭ ‬آن‭ ‬منطقه‭ ‬چقدر‭ ‬منطقه‭ ‬حیاتی‌ای‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬تمام‭ ‬این‭ ‬سال‌های‭ ‬اخیر‭ ‬تحریم‭ ‬را‭ ‬ما‭ ‬از‭ ‬کجا‭ ‬دور‭ ‬زدیم؟‭ ‬این‭ ‬محرمانه‭ ‬نیست‭. ‬ما‭ ‬از‭ ‬ارمنستان‭ ‬دور‭ ‬زدیم‭. ‬خلیج‌فارس‭ ‬را‭ ‬داشتیم‭ ‬که‭ ‬همیشه‭ ‬برای‭ ‬ما‭ ‬مهم‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬هست‭ ‬و‭ ‬خواهد‭ ‬بود‭ ‬ولی‭ ‬نتوانستیم‭ ‬از‭ ‬خلیج‌فارس‭ ‬که‭ ‬ما‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬راه‌های‭ ‬آزاد‭ ‬جهانی‭ ‬وصل‭ ‬می‌کند،‭ ‬تحریم‌ها‭ ‬را‭ ‬دور‭ ‬بزنیم‭ ‬اما‭ ‬تحریم‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬ارمنستان‭ ‬دور‭ ‬زدیم‭. ‬این‭ ‬اهمیت‭ ‬قفقاز‭ ‬جنوبی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬متوجه‭ ‬نمی‌شویم‭. ‬حتی‭ ‬امروز‭ ‬هم‭ ‬متوجه‭ ‬نشدند‭. ‬کتاب‭ ‬ژئوپلیتیک‭ ‬قفقاز‭ ‬جنوبی،‭ ‬تز‭ ‬دکترای‭ ‬سرلشکر‭ ‬باقری،‭ ‬رئیس‭ ‬ستاد‭ ‬کل‭ ‬نیروهای‭ ‬مسلح‭ ‬است‭. ‬ایشان‭ ‬سال‭ ‬1380‭ ‬دکترای‭ ‬جغرافیایی‭ ‬سیاسی‌اش‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬دانشگاه‭ ‬تربیت‭ ‬مدرس،‭ ‬دفاع‭ ‬می‌کند‭. ‬استاد‭ ‬راهنمایش‭ ‬هم‭ ‬خانم‭ ‬کولایی‭ ‬هستند‭. ‬کتاب‭ ‬ایشان‭ ‬21‭ ‬سال‭ ‬پیش‭ ‬چاپ‭ ‬می‌شود‭. ‬ایشان‭ ‬الآن‭ ‬یک‭ ‬مقام‭ ‬رسمی‭ ‬است‭. ‬بالاترین‭ ‬مقام‭ ‬نظامی‭ ‬ایران‭ ‬چقدر‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬قفقاز‭ ‬جنوبی،‭ ‬چقدر‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬اهمیت‭ ‬ارمنستان،‭ ‬چه‭ ‬مقدار‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬کارهایی‭ ‬که‭ ‬باید‭ ‬بکنیم‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬کتاب‭ ‬توضیح‭ ‬می‌دهند؟‭ ‬چرا‭ ‬بی‌توجهی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬سال‌ها‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬اتوبان‭ ‬تبریز،‭ ‬ورزقان،‭ ‬نوردوز‭ ‬با‭ ‬200‭ ‬کیلومتر‭ ‬تبریز‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬مرز‭ ‬وصل‭ ‬می‌کند‭. ‬فاصله‭ ‬تبریز‭ ‬تا‭ ‬مرز‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬یک‭ ‬ساعت‭ ‬و‭ ‬ربع‭ ‬می‌رساند‭. ‬در‭ ‬سال‭ ‬1389‭ ‬این‭ ‬پروژه‭ ‬کلنگ‭ ‬خورده،‭ ‬قرار‭ ‬بوده‭ ‬سال‭ ‬1392‭ ‬افتتاح‭ ‬شود‭. ‬9سال‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬پروژه‭ ‬خوابیده‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬بودجه‭ ‬هرساله،‭ ‬اعتباری‭ ‬برایش‭ ‬نمی‌گنجانند‭. ‬چرا؟‭ ‬اتوبان‭ ‬تبریز‭ ‬نوردوز‭ ‬تکمیل‌کننده‭ ‬کریدور‭ ‬جنوب‭ ‬به‭ ‬شمال‭ ‬و‭ ‬کریدور‭ ‬خلیج‌فارس‭ ‬به‭ ‬دریای‭ ‬سیاه‭ ‬است‭. ‬چه‭ ‬دست‌هایی‭ ‬در‭ ‬کار‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬اتفاق‭ ‬نیفتد‭. ‬چه‭ ‬کسانی‭ ‬نفع‭ ‬می‌‌برند‭ ‬از‭ ‬اینکه‭ ‬ارتباط‭ ‬ما‭ ‬با‭ ‬قفقاز‭ ‬جنوبی‭ ‬قطع‭ ‬شود؟‭ ‬این‌ها‭ ‬تمامش‭ ‬باید‭ ‬شناسایی‭ ‬شود‭. ‬این‭ ‬افراد‭ ‬وجود‭ ‬دارند‭. ‬این‭ ‬افراد‭ ‬در‭ ‬جریان‭ ‬تصمیم‌ساز‭ ‬و‭ ‬تصمیم‌گیر‭ ‬ما‭ ‬لانه‭ ‬کرده‌اند‭. ‬اگر‭ ‬ما‭ ‬با‭ ‬این‌ها‭ ‬برخورد‭ ‬نکنیم‭ ‬وضعیت‭ ‬ما‭ ‬هرروز‭ ‬بدتر‭ ‬از‭ ‬دیروز‭ ‬می‌شود‭. ‬تمام‭ ‬این‌هایی‭ ‬که‭ ‬گفتم‭ ‬هیچ‌چیز‭ ‬محرمانه‌ای‭ ‬نیست‭ ‬و‭ ‬تمامش‭ ‬هم‭ ‬عیان‭ ‬است‭. ‬چرا‭ ‬نباید‭ ‬محقق‭ ‬شود‭ ‬و‭ ‬چه‭ ‬کسانی‭ ‬از‭ ‬عدم‭ ‬تحقق‭ ‬آن‭ ‬نفع‭ ‬می‌برند؟‭ ‬حالا‭ ‬بروید‭ ‬پیدا‭ ‬کنید‭ ‬آقایانی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬آذربایجان‭ ‬شرکت‭ ‬دارند‭. ‬از‭ ‬مقامات‭ ‬گذشته‭ ‬و‭ ‬حال‭ ‬ما‭ ‬چه‭ ‬کسانی‭ ‬شرکت‭ ‬دارند‭ ‬و‭ ‬چگونه‭ ‬نفع‭ ‬می‌برند؟‮»‬

‭ ‬

3‭) ‬ایران‭ ‬و‭ ‬ارمنستان‭: ‬قدرت‭ ‬مشترک

شهر‭ ‬کاپان‭ ‬که‭ ‬روزگاری‭ ‬یک‭ ‬شهر‭ ‬پر‭ ‬جنب‌وجوش‭ ‬معدنکاری‭ ‬بود‭ ‬و‭ ‬اکنون‭ ‬شهری‭ ‬ساکت‭ ‬و‭ ‬خاموش‭ ‬در‭ ‬کوه‌های‭ ‬جنوب‭ ‬شرقی‭ ‬ارمنستان‭ ‬است،‭ ‬یک‭ ‬مرکز‭ ‬غیرمحتمل‭ ‬یا‭ ‬باورنکردنی‭ ‬برای‭ ‬دیپلماسی‭ ‬بین‌المللی‭ ‬شده‭ ‬است؛‭ ‬اما‭ ‬در‭ ‬ماه‭ ‬اکتبر،‭ ‬مقامات‭ ‬ارمنستان‭ ‬در‭ ‬میدان‭ ‬مرکزی‭ ‬آن‭ ‬گرد‭ ‬آمدند‭ ‬تا‭ ‬نوار‭ ‬تازه‭ ‬کنسولگری‭ ‬جدید‭ ‬را‭ ‬ببرند‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬هیئتی‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬ایران‭ ‬واردشده‭ ‬بود،‭ ‬استقبال‭ ‬کنند‭. ‬گابریل‭ ‬گاوین؛‭ ‬روزنامه‌نگار‭ ‬بریتانیایی،‭ ‬در‭ ‬گزارش‭ ‬اول‭ ‬‌دسامبر‭ ‬2022‭ ‬برای‭ ‬فارِن‌پالیسی‭ ‬نوشت‭ ‬که‭ ‬تنها‭ ‬3‭ ‬کیلومتر‭ ‬آن‌سوتر‭ ‬از‭ ‬محل‭ ‬جدید‭ ‬ماموریت‭ ‬بین‌المللی‭ ‬تهران،‭ ‬مرز‭ ‬با‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬قرار‭ ‬دارد‭. ‬منطقه‭ ‬ارمنی‌نشین‭ ‬سیونیک؛‭ ‬که‭ ‬کاپان‭ ‬پایتخت‭ ‬آن‭ ‬است،‭ ‬در‭ ‬مرکز‭ ‬اختلافات‭ ‬فزاینده‭ ‬بین‭ ‬ایروان‭ ‬و‭ ‬باکو‭ ‬قرار‭ ‬دارد؛‭ ‬دو‭ ‬کشوری‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬2020‭ ‬جنگی‭ ‬کوتاه؛‭ ‬اما‭ ‬خونین،‭ ‬بر‭ ‬سر‭ ‬منطقه‭ ‬مورد‭ ‬مناقشه‭ ‬

ناگورنو‭- ‬قره‌باغ‭ ‬داشتند‭.‬

چند‭ ‬روز‭ ‬قبل‭ ‬از‭ ‬افتتاح‭ ‬کنسولگری،‭ ‬سرلشکر‭ ‬محمد‭ ‬پاکپور،‭ ‬هدف‭ ‬سپاه‭ ‬پاسداران‭ ‬از‭ ‬رزمایش‭ ‬در‭ ‬مرز‭ ‬ایران‭ ‬با‭ ‬آذربایجان‭ ‬را‭ ‬ارسال‭ ‬پیام‭ ‬‮«‬صلح‭ ‬و‭ ‬دوستی‮»‬‭ ‬به‭ ‬کشورهای‭ ‬منطقه‭ ‬و‭ ‬درعین‌حال‭ ‬نشان‭ ‬دادن‭ ‬توانایی‭ ‬آن‌ها‭ ‬در‭ ‬‮«‬پاسخ‭ ‬قاطعانه‭ ‬به‭ ‬هر‭ ‬تهدیدی‮»‬‭ ‬عنوان‭ ‬کرد‭. ‬در‭ ‬واکنش‭ ‬به‭ ‬تشدید‭ ‬تنش‌ها‭ ‬در‭ ‬قفقاز‭ ‬جنوبی،‭ ‬ند‭ ‬پرایس؛‭ ‬سخنگوی‭ ‬وزارت‭ ‬امور‭ ‬خارجه‭ ‬ایالات‌متحده،‭ ‬در‭ ‬اوایل‭ ‬نوامبر‭ ‬ایران‭ ‬را‭ ‬تهدیدی‭ ‬برای‭ ‬منطقه‭ ‬اعلام‭ ‬و‭ ‬ادعا‭ ‬کرد‭: ‬‮«‬در‭ ‬برابر‭ ‬نفوذ‭ ‬بی‌ثبات‌کننده‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬و‭ ‬فراتر‭ ‬از‭ ‬آن‮»‬‭ ‬خواهد‭ ‬ایستاد‭.‬

ارمنستان‭ ‬به‌عنوان‭ ‬یک‭ ‬دموکراسی‭ ‬نسبتاً‭ ‬لیبرال‭ ‬به‭ ‬اینکه‭ ‬اولین‭ ‬کشور‭ ‬مسیحی‭ ‬جهان‭ ‬است‭ ‬افتخار‭ ‬می‌کند‭. ‬بااین‌حال،‭ ‬پس‌ازاینکه‭ ‬شهرها‭ ‬و‭ ‬روستاهای‭ ‬ارمنستان‭ ‬در‭ ‬امتداد‭ ‬مرز‭ ‬برای‭ ‬مدت‭ ‬کوتاهی‭ ‬در‭ ‬ماه‭ ‬سپتامبر‭ ‬مورد‭ ‬بمباران‭ ‬شدید‭ ‬آذربایجان‭ ‬قرار‭ ‬گرفتند‭ - ‬درحالی‌که‭ ‬مقامات‭ ‬غربی‭ ‬ابتدا‭ ‬باکو‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬گشودن‭ ‬آتش‭ ‬متهم‭ ‬کردند‭ - ‬ایروان‭ ‬از‭ ‬هرجا‭ ‬که‭ ‬بتواند‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬پشتیبان‭ ‬برای‭ ‬خود‭ ‬می‌گردد‭. ‬باوجود‭ ‬عضویت‭ ‬ایروان‭ ‬در‭ ‬بلوک‭ ‬نظامی‭ ‬‮«‬سازمان‭ ‬پیمان‭ ‬امنیت‭ ‬جمعی‮»‬‭ (‬CSTO‭) ‬به‭ ‬رهبری‭ ‬مسکو،‭ ‬روسیه‭ ‬تاکنون‭ ‬درخواست‭ ‬ارمنستان‭ ‬برای‭ ‬مداخله‭ ‬را‭ ‬رد‭ ‬کرده‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬این‭ ‬میان،‭ ‬ایران‭ ‬بیش‌ازحد‭ ‬مشتاقِ‭ ‬پر‭ ‬کردن‭ ‬خلا‭ ‬قدرت‭ ‬و‭ ‬گشودن‭ ‬جبهه‭ ‬دیگری‭ ‬در‭ ‬برابر‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬حامی‭ ‬آن‭ ‬یعنی‭ ‬ترکیه‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬ایران‭ ‬مدت‌ها‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬کشور‭ ‬بی‌اعتماد‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬رقیب‭ ‬بالقوه‌ای‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬می‌داند‭.‬

در‭ ‬نوامبر‭ ‬2020،‭ ‬ایروان‭ ‬و‭ ‬باکو‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬یک‭ ‬ماه‭ ‬درگیری‭ ‬شدید‭ ‬بر‭ ‬سر‭ ‬ناگورنو‭- ‬قره‌باغ‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬داخل‭ ‬مرزهای‭ ‬بین‌المللی‭ ‬به‭ ‬رسمیت‭ ‬شناخته‌شده‭ ‬آذربایجان‭ ‬قرار‭ ‬دارد‭ ‬اما‭ ‬از‭ ‬دهه‭ ‬1990‭ ‬در‭ ‬اختیار‭ ‬نیروهای‭ ‬ارمنستان‭ ‬بوده‭ ‬است،‭ ‬یک‭ ‬توافق‭ ‬آتش‌بس‭ ‬با‭ ‬حمایت‭ ‬مسکو‭ ‬امضا‭ ‬کردند‭. ‬پس‭ ‬از‭ ‬یک‌رشته‭ ‬شکست‭ ‬در‭ ‬میدان‭ ‬نبرد،‭ ‬ارمنستان‭ ‬با‭ ‬واگذاری‭ ‬کنترل‭ ‬بخش‌هایی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬سرزمین‭ ‬موافقت‭ ‬کرد‭ ‬و‭ ‬متعهد‭ ‬شد‭ ‬که‭ ‬‮«‬ایمنی‭ ‬ارتباطات‭ ‬حمل‌ونقلی‮»‬‭ ‬را‭ ‬بین‭ ‬سرزمین‭ ‬اصلی‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬قلمرو‭ ‬آن‭ ‬کشور‭ ‬در‭ ‬نخجوان‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬منطقه‭ ‬سیونیک؛‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬دو‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬هم‭ ‬جدا‭ ‬می‌کند،‭ ‬‮«‬تضمین‭ ‬کند،‭ ‬البته‭ ‬با‭ ‬نگاهی‭ ‬به‭ ‬سازمان‌دهی‭ ‬تردد‭ ‬بدون‭ ‬مانع‭ ‬شهروندان،‭ ‬وسایل‭ ‬نقلیه‭ ‬و‭ ‬بار‭ ‬در‭ ‬هر‭ ‬دو‭ ‬جهت‮»‬‭.‬

از‭ ‬آن‭ ‬زمان،‭ ‬مقامات‭ ‬آذربایجان‭ ‬به‌صراحت‭ ‬اعلام‭ ‬کرده‌اند‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬پیمان‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬معنا‭ ‬تفسیر‭ ‬می‌کنند‭ ‬که‭ ‬باید‭ ‬یک‭ ‬شاهراه‭ ‬مستقل‭ ‬به‭ ‬آن‌ها‭ ‬اعطا‭ ‬شود‭ ‬که‭ ‬به‌عنوان‭ ‬‮«‬کریدور‭ ‬زنگزور‮»‬‭ ‬نامیده‭ ‬می‌شود‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬جنوبی‌ترین‭ ‬بخش‭ ‬سیونیک‭ ‬می‌گذرد‭ ‬و‭ ‬احتمالاً‭ ‬ارمنستان‭ ‬و‭ ‬ایران‭ ‬را‭ ‬جدا‭ ‬می‌کند‭. ‬بااین‌حال،‭ ‬ایروان‭ ‬اصرار‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬درخواست‭ ‬هیچ‭ ‬مبنایی‭ ‬در‭ ‬قرارداد‭ ‬2020‭ ‬ندارد‭. ‬تحلیلگران‭ ‬به‌سرعت‭ ‬خصومت‌های‭ ‬سپتامبر‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬ناامیدی‭ ‬فزاینده‭ ‬باکو‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬عدم‭ ‬دستیابی‭ ‬به‭ ‬آنچه‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬کانال‌های‭ ‬دیپلماتیک‭ ‬می‌خواهد‭ ‬نسبت‭ ‬دادند‭. ‬کرملین‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬جنگ‭ ‬در‭ ‬اوکراین‭ ‬حواسش‭ ‬پرت‭ ‬شده‭ ‬است،‭ ‬به‭ ‬نظر‭ ‬می‌رسد‭ ‬نمی‌خواهد‭ ‬یا‭ ‬نمی‌تواند‭ ‬به‌عنوان‭ ‬یک‭ ‬ضامن‭ ‬امنیتی‭ ‬برای‭ ‬ایروان‭ ‬عمل‭ ‬کند؛‭ ‬هرچند‭ ‬این‭ ‬کشور‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬اعضای‭ ‬سازمان‭ ‬پیمان‭ ‬امنیت‭ ‬جمعی‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬صورت‭ ‬حمله‭ ‬به‭ ‬شریک‭ ‬خود‭ ‬مجبور‭ ‬است‭ ‬وارد‭ ‬عمل‭ ‬شود‭.‬

تصمیم‭ ‬روسیه‭ ‬برای‭ ‬عدم‭ ‬اعزام‭ ‬نیرو‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬کشور‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬درگیری‌های‭ ‬سپتامبر‭ ‬منجر‭ ‬به‭ ‬تظاهرات‭ ‬گسترده‭ ‬در‭ ‬ایروان‭ ‬شد‭ ‬و‭ ‬معترضان‭ ‬ارمنی‭ ‬خواستار‭ ‬خروج‭ ‬از‭ ‬سازمان‭ ‬پیمان‭ ‬امنیت‭ ‬جمعی‭ ‬شدند‭. ‬در‭ ‬ماه‭ ‬نوامبر،‭ ‬الهام‭ ‬علی‌اف،‭ ‬رئیس‌جمهور‭ ‬آذربایجان‭ ‬اعلام‭ ‬کرد‭ ‬که‭ ‬مذاکرات‭ ‬درباره‭ ‬کریدور‭ ‬زنگزور‭ ‬با‭ ‬مسکو‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬انجام‭ ‬است،‭ ‬نه‭ ‬با‭ ‬ایروان‭ ‬و‭ ‬اگر‭ ‬کرملین‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬حضورداشته‭ ‬باشد،‭ ‬ارمنستان‭ ‬قادر‭ ‬نخواهد‭ ‬بود‭ ‬در‭ ‬مقابل‭ ‬این‭ ‬طرح‭ ‬مقاومت‭ ‬کند‭.‬

ایران‭ ‬مدت‌هاست‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬هرگونه‭ ‬تغییر‭ ‬در‭ ‬وضعیت‭ ‬موجود‭ ‬در‭ ‬امتداد‭ ‬مرز‭ ‬شمالی‭ ‬خود‭ ‬مخالف‭ ‬است‭ ‬تا‭ ‬حدی‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬دلیل‭ ‬که‭ ‬نمی‌خواهد‭ ‬ترکیه،‭ ‬متحد‭ ‬دیرینه‭ ‬آذربایجان،‭ ‬نفوذ‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬نزدیکی‭ ‬مرزهای‭ ‬این‭ ‬کشور‭ [‬ایران‭] ‬گسترش‭ ‬دهد‭. ‬مقامات‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬تابستان‭ ‬هشدار‭ ‬داده‌اند‭ ‬اگر‭ ‬تلاشی‭ ‬برای‭ ‬مسدود‭ ‬کردن‭ ‬مرز‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬ارمنستان‭ ‬صورت‭ ‬گیرد،‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬با‭ ‬آن‭ ‬مخالفت‭ ‬می‌کند؛‭ ‬زیرا‭ ‬این‭ ‬مرز‭ ‬هزاران‭ ‬سال‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬راه‭ ‬ارتباطی‭ ‬بوده‭ ‬است‭.‬

حسین‭ ‬بنایی؛‭ ‬استاد‭ ‬دانشگاه‭ ‬بلومینگتون‭ ‬در‭ ‬ایندیانا‭ ‬که‭ ‬متخصص‭ ‬مسائل‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬منطقه‭ ‬است،‭ ‬می‌گوید‭: ‬‮«‬تهران‭ ‬نمی‌خواهد‭ ‬ترکیه‭ ‬آن‭ ‬کریدور‭ ‬را‭ ‬نظامی‭ ‬یا‭ ‬امنیتی‭ ‬کند‭ ‬و‭ ‬نمی‌خواهد‭ ‬برای‭ ‬آذربایجان‭ ‬هم‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬غیرقابل‌مذاکره‭ ‬شود‭. ‬من‭ ‬فکر‭ ‬می‌کنم‭ ‬این‭ ‬همان‭ ‬چیزی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬افتتاح‭ ‬کنسولگری‭ ‬در‭ ‬تلاش‭ ‬است‭ ‬به‭ ‬آن‭ ‬دست‭ ‬یابد‭. ‬ایران‭ ‬اکنون‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬ورود‭ ‬است؛‭ ‬زیرا‭ ‬مقامات‭ ‬ایران‭ ‬احساس‭ ‬می‌کنند‭ ‬روسیه‭ ‬به‌اندازه‭ ‬کافی‭ ‬برای‭ ‬کنترل‭ ‬همه‌چیز‭ ‬تلاش‭ ‬نمی‌کند‭.‬‮»‬‭ ‬ایران‭ ‬همچنین‭ ‬نگران‭ ‬روابط‭ ‬نزدیک‭ ‬آذربایجان‭ ‬با‭ ‬اسرائیل‭ ‬است؛‭ ‬زیرا‭ ‬دو‭ ‬طرف‭ ‬تبادلات‭ ‬فناوری‭ ‬نظامی‭ ‬را‭ ‬آغاز‭ ‬کرده‌اند‭ ‬و‭ ‬باکو‭ ‬هم‌اکنون‭ ‬40‭ ‬درصد‭ ‬انرژی‭ ‬موردنیاز‭ ‬اسرائیل‭ ‬را‭ ‬تامین‭ ‬می‌کند‭. ‬یکی‭ ‬از‭ ‬نمایندگان‭ ‬مجلس‭ ‬ایران‭ ‬به‭ ‬نام‭ ‬محمد‭ ‬صفایی‭ ‬در‭ ‬ماه‭ ‬اکتبر‭ ‬گفت‭ ‬که‭ ‬‮«‬صهیونیست‌ها‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬تضعیف‭ ‬نفوذ‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬در‭ ‬آسیای‭ ‬مرکزی‭ ‬هستند؛‭ ‬اما‭ ‬آن‌ها‭ ‬هرگز‭ ‬موفق‭ ‬نخواهند‭ ‬شد‮»‬‭. ‬در‭ ‬واکنشی‭ ‬آشکار‭ ‬به‭ ‬افتتاح‭ ‬کنسولگری‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬کاپان،‭ ‬پارلمان‭ ‬آذربایجان‭ ‬در‭ ‬ماه‭ ‬نوامبر‭ ‬به‭ ‬گشایش‭ ‬سفارت‭ ‬در‭ ‬اسرائیل‭ ‬رای‭ ‬داد‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬کشور‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬کشورهای‭ ‬مسلمان‭ ‬تبدیل‭ ‬می‌کند‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬کار‭ ‬را‭ ‬انجام‭ ‬می‌دهد‭.‬

به‭ ‬گفته‭ ‬بنایی،‭ ‬‮«‬سیاست‭ ‬خارجی‭ ‬ایران‭ ‬امتداد‭ ‬بیم‌ها‭ ‬و‭ ‬تردیدهای‭ ‬این‭ ‬کشور‭ ‬است‭.‬‮»‬‭ ‬به‭ ‬گفته‭ ‬وی،‭ ‬اقدامات‭ ‬تهران‭ ‬در‭ ‬خارج‭ ‬از‭ ‬کشور‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬ایجاد‭ ‬‮«‬مناطق‭ ‬حائل‭ ‬مقاومت‭ ‬در‭ ‬برابر‭ ‬آن‭ ‬چیزی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬به‌عنوان‭ ‬طرح‌های‭ ‬امپریالیستی‭ ‬صهیونیستی‭ ‬و‭ ‬غربی‭ ‬در‭ ‬نزدیکی‭ ‬خاک‭ ‬خود‭ ‬می‌بیند‭.‬‮»‬‭ ‬در‭ ‬ماه‭ ‬نوامبر،‭ ‬علی‌اف‭ ‬با‭ ‬ادبیاتی‭ ‬مداخله‌جویانه‭ ‬و‭ ‬بی‌سابقه‭ ‬از‭ ‬ایران‭ ‬انتقاد‭ ‬کرد‭. ‬روسیف‭ ‬حسینوف؛‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬اعضای‭ ‬هیئت‭ ‬علمی‭ ‬آکادمی‭ ‬دیپلماتیک‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬مدیر‭ ‬اندیشکده‭ ‬مرکز‭ ‬توپچوباشوف‭ ‬مستقر‭ ‬در‭ ‬باکو،‭ ‬گفت‭: ‬‮«‬صحبت‌های‭ ‬اخیری‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬علی‌اف‭ ‬شنیده‌ایم،‭ ‬تحول‭ ‬جدیدی‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬گذشته،‭ ‬رهبران‭ ‬آذربایجان‭ ‬در‭ ‬لفاظی‌های‭ ‬خود‭ ‬بسیار‭ ‬سنجیده‭ ‬بودند‭ ‬و‭ ‬مراقب‭ ‬بودند‭ ‬که‭ ‬ایران‭ ‬را‭ ‬عصبانی‭ ‬نکنند؛‭ ‬اما‭ ‬این‭ ‬رویکرد‭ ‬فعلی‭ ‬بی‌سابقه‭ ‬است‮»‬‭. ‬حسینوف‭ ‬افزود‭ ‬که‭ ‬منافع‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬حفظ‭ ‬وضع‭ ‬موجود‭ ‬است‭.‬

بااین‌حال،‭ ‬دلایل‭ ‬دیگری‭ ‬نیز‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬ایران‭ ‬برای‭ ‬برقراری‭ ‬روابط‭ ‬نزدیک‌تر‭ ‬با‭ ‬ارمنستان‭ (‬یکی‭ ‬از‭ ‬کشورهای‭ ‬دوست‭ ‬در‭ ‬مجاورت‭ ‬این‭ ‬کشور‭)‬؛‭ ‬یعنی‭ ‬مزیت‌هایی‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬روابط‭ ‬بی‌طرف‭ ‬ایروان‭ ‬با‭ ‬غرب‭ ‬حاصل‭ ‬می‌شود،‭ ‬تلاش‭ ‬کرده‭ ‬است‭. ‬‮«‬دیوید‭ ‬هوانیسیان‮»‬‭ ‬دیپلمات‭ ‬سابق‭ ‬ارمنی‭ ‬که‭ ‬اکنون‭ ‬مدیر‭ ‬بخش‭ ‬عربی‌شناسی‭ ‬دانشگاه‭ ‬دولتی‭ ‬ایروان‭ ‬است،‭ ‬گفت‭: ‬‮«‬دولت‭ ‬ایران‭ ‬از‭ ‬ارمنستان‭ ‬به‌عنوان‭ ‬نقطه‭ ‬ارتباط‭ ‬با‭ ‬جهان‭ ‬خارج‭ ‬استفاده‭ ‬می‌کند‭.‬‮»‬‭ ‬واشنگتن‭ ‬تحریم‌هایی‭ ‬را‭ ‬علیه‭ ‬دو‭ ‬شرکت‭ ‬ارمنی‭ ‬اعمال‭ ‬کرده؛‭ ‬زیرا‭ ‬مدعی‭ ‬است‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬تجارت‭ ‬در‭ ‬آن‌سوی‭ ‬مرز‭ ‬با‭ ‬ایران‭ ‬علیه‭ ‬منافع‭ ‬ایالات‌متحده‭ ‬عمل‭ ‬کرده‌اند‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬گمانه‌زنی‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬وجود‭ ‬آورد‭ ‬که‭ ‬تجارت‭ ‬این‭ ‬کشور‭ ‬به‭ ‬تهران‭ ‬کمک‭ ‬می‌کند‭ ‬تا‭ ‬محدودیت‌های‭ ‬واردات‭ ‬تجهیزات‭ ‬حساس‭ ‬و‭ ‬سایر‭ ‬کالاها‭ ‬را‭ ‬دور‭ ‬بزند‭. ‬درعین‌حال،‭ ‬موسسات‭ ‬مالی‭ ‬ارمنستان‭ ‬مدت‌هاست‭ ‬که‭ ‬یک‌راه‭ ‬نجات‭ ‬بالقوه‭ ‬برای‭ ‬بانک‌ها‭ ‬و‭ ‬سرمایه‌گذاران‭ ‬ایرانی‭ ‬که‭ ‬سعی‭ ‬در‭ ‬انتقال‭ ‬پول‭ ‬به‭ ‬داخل‭ ‬یا‭ ‬خارج‭ ‬از‭ ‬کشور‭ ‬دارند،‭ ‬ارائه‭ ‬کرده‌اند‭. ‬یک‭ ‬هیئت‭ ‬تجاری‭ ‬بلندپایه‭ ‬از‭ ‬تهران‭ ‬نیز‭ ‬در‭ ‬ماه‭ ‬مارس‭ ‬به‌عنوان‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬تلاش‌ها‭ ‬برای‭ ‬تقویت‭ ‬روابط‭ ‬اقتصادی‭ ‬و‭ ‬بازگرداندن‭ ‬درآمدهای‭ ‬موردنیاز‭ ‬از‭ ‬ارمنستان‭ ‬بازدید‭ ‬کرد‭. ‬درنهایت،‭ ‬اما‭ ‬به‭ ‬نظر‭ ‬می‌رسد‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬پیوندها‭ ‬بیشتر‭ ‬به‭ ‬خاطر‭ ‬راحتی‭ [‬ارمنی‌ها‭] ‬است‭ ‬تا‭ ‬همسویی‭ ‬ایدئولوژیک‭. ‬زُهراب‭ ‬مناتساکانیان؛‭ ‬به‌عنوان‭ ‬وزیر‭ ‬امور‭ ‬خارجه‭ ‬ارمنستان‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬سال‭ ‬2018‭ ‬تا‭ ‬2020‭ ‬بر‭ ‬سیاست‭ ‬روابط‭ ‬نزدیک‌تر‭ ‬با‭ ‬ایران‭ ‬نظارت‭ ‬داشته؛‭ ‬به‭ ‬فارن‌پالیسی‭ ‬گفته‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬مشارکت‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬ملاحظات‭ ‬بین‭ [‬ارمنستان‭ ‬و‭ ‬ایران‭] ‬با‭ ‬همسایگانشان‭ ‬و‭ ‬تجدید‭ ‬خصومت‌های‭ ‬منطقه‌ای،‭ ‬یک‭ ‬مشارکت‭ ‬عمل‌گرایانه‭ ‬است‭. ‬وی‭ ‬گفته‭: ‬‮«‬ازآنجاکه‭ ‬تنش‌ها‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬حل‌نشده‭ ‬باقی‌مانده‭ ‬است،‭ ‬همگرایی‭ ‬منافع‭ ‬ارمنستان‭ ‬و‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬شرایط‭ ‬به‌ظاهر‭ ‬به‭ ‬امنیت‭ ‬مرز‭ ‬مشترک‭ ‬آن‌ها‭ ‬مربوط‭ ‬می‌شود‭.‬‮»‬‭ ‬بنایی،‭ ‬حداقل،‭ ‬هشدار‭ ‬می‌دهد‭ ‬که‭ ‬جامعه‭ ‬بین‌المللی‭ ‬باید‭ ‬نگران‭ ‬آسیب‌پذیری‭ ‬ایروان‭ ‬باشد‭. ‬غرب‭ ‬باید‭ ‬نگران‭ ‬چشم‌انداز‭ ‬افزایش‭ ‬نفوذ‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬ارمنستان‭ ‬یا‭ ‬هر‭ ‬جای‭ ‬دیگری‭ ‬باشد‭. ‬منطقه‭ ‬به‌راحتی‭ ‬می‌تواند‭ ‬به‭ ‬یک‭ ‬کانون‭ ‬داغ‭ ‬تبدیل‭ ‬شود‭.‬‮»‬

با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬تنگناهای‭ ‬ایران،‭ ‬این‭ ‬کشور‭ ‬می‌تواند‭ - ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬شکنندگی‭ ‬صلح‭ ‬در‭ ‬قفقاز‭ ‬جنوبی‭ - ‬رویکرد‭ ‬قوی‌تری‭ ‬اتخاذ‭ ‬کند‭. ‬بنایی‭ ‬افزود‭: ‬‮«‬مسئله‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬درحالی‌که‭ ‬ما‭ ‬این‭ ‬رقابت‭ ‬بزرگ‭ ‬قدرت‭ ‬را‭ ‬داریم،‭ ‬ارمنستان‭ ‬واقعاً‭ ‬چاره‌ای‭ ‬ندارد‭ ‬جز‭ ‬اینکه‭ ‬آنچه‭ ‬را‭ ‬که‭ ‬می‌تواند‭ ‬از‭ ‬اتحاد‭ [‬با‭ ‬ایران‭] ‬به‌دست‭ ‬آورد؛‭ ‬زیرا‭ ‬در‭ ‬غیر‭ ‬این‭ ‬صورت‭ ‬به‭ ‬کنج‭ ‬رینگ‭ ‬پرتاب‭ ‬می‌شود‮»‬‭. ‬آنچه‭ ‬ارمنستان‭ ‬اما‭ ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬به‌عنوان‭ ‬یک‭ ‬‮«‬ضرورت‮»‬‭ ‬ببیند؛‭ ‬به‭ ‬نظر‭ ‬می‌رسد‭ ‬ایران‭ ‬قصد‭ ‬دارد‭ ‬به‌عنوان‭ ‬یک‭ ‬‮«‬فرصت‭ ‬بزرگ‮»‬‭ ‬به‭ ‬آن‭ ‬نگاه‭ ‬کند‭.‬

ناییری‭ ‬هوخیکیان؛‭ ‬کارشناس‭ ‬مسائل‭ ‬ژئوپلیتیک‭ ‬ارمنستان‭ ‬می‌گوید‭ ‬که‭ ‬‮«‬ارمنستان‭ ‬هرگز‭ ‬اجازه‭ ‬ایجاد‭ ‬کریدور‭ ‬زنگزور‭ (‬به‭ ‬معنای‭ ‬زنگ‭ ‬بیهوده‭) ‬را‭ ‬نخواهد‭ ‬داد‭. ‬ترکیه‭ ‬می‌خواهد‭ ‬ارمنستان‭ ‬را‭ ‬نابود‭ ‬کند‭. ‬اگر‭ ‬دالان‭ ‬زنگزور‭ ‬ایجاد‭ ‬شود،‭ ‬نخستین‭ ‬اثرش‭ ‬نابودی‭ ‬حکومت‭ ‬ارمنستان‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬دومین‭ ‬اثرش‭ ‬محاصره‭ ‬کامل‭ ‬شمال‭ ‬غرب‭ ‬ایران‭. ‬هدف‭ ‬اصلی‭ ‬امریکا،‭ ‬بریتانیا‭ ‬و‭ ‬ترکیه‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬چنانچه‭ ‬یک‭ ‬روز‭ ‬کریدور‭ ‬زنگزور‭ ‬تاسیس‭ ‬شود،‭ ‬نیروهای‭ ‬ناتو‭ ‬بر‭ ‬آن‭ ‬مسلط‭ ‬باشند،‭ ‬نه‭ ‬نیروهای‭ ‬ارمنستان‭. ‬حاکمان‭ ‬کنونی‭ ‬ارمنستان‭ ‬بسیار‭ ‬ساده‌لوح‭ ‬هستند‭ ‬که‭ ‬تصور‭ ‬می‌کنند‭ ‬با‭ ‬اجابت‭ ‬خواسته‌های‭ ‬امریکا‭ ‬و‭ ‬بریتانیا،‭ ‬می‌توانند‭ ‬برای‭ ‬ارمنستان‭ ‬صلح،‭ ‬رفاه‭ ‬و‭ ‬زندگی‭ ‬بهتری‭ ‬به‭ ‬ارمغان‭ ‬بیاورند‭. ‬غالب‭ ‬احزاب‭ ‬اپوزیسیون‭ ‬ارمنستان‭ ‬مخالف‭ ‬رویکرد‭ ‬غرب‌گرای‭ ‬حزب‭ ‬حاکم‭ ‬هستند‭ ‬و‭ ‬هم‌پیمان‭ ‬و‭ ‬برادر‭ ‬خودشان‭ ‬را‭ ‬روسیه،‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬چین‭ ‬می‌دانند‭. ‬سازمان‭ ‬پیمان‭ ‬امنیت‭ ‬جمعی‭ ‬کمکی‭ ‬به‭ ‬ارمنستان‭ ‬نمی‌کند‭. ‬سازمان‭ ‬پیمان‭ ‬امنیت‭ ‬جمعی‭ ‬به‌عنوان‭ ‬یک‭ ‬سازمان‭ ‬موجودیت‭ ‬عملی‭ ‬ندارد؛‭ ‬چراکه‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬سازمان‭ ‬کشورهایی‭ ‬حضور‭ ‬دارند‭ ‬که‭ ‬هم‌پیمانان‭ ‬ترکیه‭ ‬و‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬هستند؛‭ ‬مثلاً‭ ‬قزاقستان‭ ‬و‭ ‬بلاروس‭ ‬که‭ ‬نه‌تنها‭ ‬به‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬سلاح‭ ‬می‌دهند،‭ ‬بلکه‭ ‬پیوندهای‭ ‬بسیار‭ ‬نزدیک‭ ‬اقتصادی‭ ‬با‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬دارند‭. ‬به‭ ‬همین‭ ‬دلیل‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬سازمان‭ ‬هیچ‌گاه‭ ‬نمی‌تواند‭ ‬به‭ ‬اجماع‭ ‬برسد‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬کنار‭ ‬ارمنستان‭ ‬باشد‭. ‬قزاقستان‭ ‬و‭ ‬بلاروس‭ ‬تمایل‭ ‬به‭ ‬تشنج‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬دارند‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬اهداف‭ ‬پان‌تورانیستی‭ ‬حمایت‭ ‬می‌کنند‭. ‬به‭ ‬همین‭ ‬خاطر‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬معتقدم‭ ‬حساب‭ ‬سازمان‭ ‬پیمان‭ ‬امنیت‭ ‬جمعی‭ ‬از‭ ‬روسیه‭ ‬جداست‭. ‬روسیه‭ ‬ازلحاظ‭ ‬سیاسی‭ ‬و‭ ‬نظامی‭ ‬دوست‭ ‬و‭ ‬هم‌پیمان‭ ‬ارمنستان‭ ‬است،‭ ‬اما‭ ‬به‭ ‬خاطر‭ ‬جنگ‭ ‬جاری‭ ‬در‭ ‬اوکراین،‭ ‬مشکلات‭ ‬بسیاری‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬خاطر‭ ‬نمی‌تواند‭ ‬فکر‭ ‬و‭ ‬تمرکز‭ ‬و‭ ‬نیروی‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬قفقاز‭ ‬جنوبی‭ ‬بگذارد‭. ‬بعد‭ ‬از‭ ‬جنگ‭ ‬2020‭ ‬در‭ ‬مناطقی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬تصرف‭ ‬آذربایجان‭ ‬است؛‭ ‬مثل‭ ‬زنگیلان‭ ‬و‭ ‬جبرئیل‭ ‬و‭ ‬مخصوصاً‭ ‬منطقه‭ ‬ارمنی‌نشین‭ ‬آدرود،‭ ‬تروریست‌هایی‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬سوریه‭ ‬به‭ ‬منطقه‭ ‬منتقل‌شده‌اند‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬مستقرشده‌اند‭ ‬و‭ ‬نظامیان‭ ‬اسراییلی‭ ‬هم‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬مناطق‭ ‬حضور‭ ‬پیداکرده‌اند‭. ‬همچنین‭ ‬ایران‭ ‬سال‌هاست‭ ‬با‭ ‬تحریم‭ ‬روبه‌رو‭ ‬است،‭ ‬فکر‭ ‬می‌کنم‭ ‬که‭ ‬سرمایه‌گذاری‭ ‬در‭ ‬ارمنستان‭ ‬و‭ ‬قره‌باغ‭ ‬می‌تواند‭ ‬یک‭ ‬دریچه‭ ‬جدید‭ ‬به‭ ‬روی‭ ‬اقتصاد‭ ‬ایران‭ ‬باشد‭. ‬باور‭ ‬غلطی‭ ‬وجود‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬استان‭ ‬سیونیک‭ ‬و‭ ‬قره‌باغ‭ ‬ناامن‭ ‬است؛‭ ‬اما‭ ‬اکنون‭ ‬نیروهای‭ ‬روس‭ ‬و‭ ‬ارمنی‭ ‬بر‭ ‬منطقه‭ ‬قره‌باغ‭ ‬نظارت‭ ‬دارند‭ ‬و‭ ‬هرگونه‭ ‬سرمایه‌گذاری‭ ‬تحت‭ ‬نظارت‭ ‬آن‌ها‭ ‬انجام‭ ‬می‌شود‭. ‬ازآنجاکه‭ ‬ایران‭ ‬سال‌هاست‭ ‬با‭ ‬تحریم‭ ‬روبه‌رو‭ ‬است،‭ ‬فکر‭ ‬می‌کنم‭ ‬که‭ ‬سرمایه‌گذاری‭ ‬در‭ ‬ارمنستان‭ ‬و‭ ‬قره‌باغ‭ ‬می‌تواند‭ ‬یک‭ ‬دریچه‭ ‬جدید‭ ‬به‭ ‬روی‭ ‬اقتصاد‭ ‬ایران‭ ‬باشد‭. ‬این‌یک‭ ‬منفعت‭ ‬دوطرفه‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬ایران‭ ‬می‌تواند‭ ‬تحریم‌ها‭ ‬را‭ ‬دور‭ ‬بزند‭ ‬و‭ ‬ارمنستان‭ ‬و‭ ‬قره‌باغ‭ ‬هم‭ ‬سود‭ ‬اقتصادی‭ ‬ببرند‭. ‬هیچ‭ ‬نگرانی‭ ‬هم‭ ‬نباید‭ ‬از‭ ‬سرمایه‌گذاری‭ ‬در‭ ‬قره‌باغ‭ ‬و‭ ‬استان‭ ‬سیونیک‭ ‬داشت‭. ‬در‭ ‬همین‭ ‬رابطه‭ ‬ارمنستان‭ ‬به‌سرعت‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬کار‭ ‬روی‭ ‬بزرگراه‭ ‬جنوب‭-‬شمال‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬اهمیت‭ ‬استراتژیک‭ ‬امنیتی‭ ‬و‭ ‬اقتصادی‭ ‬دارد‭. ‬از‭ ‬همه‭ ‬مهم‌تر‭ ‬ارمنستان‭ ‬نیاز‭ ‬به‭ ‬تجهیزات‭ ‬نظامی‭ ‬ایران‭ ‬دارد‭. ‬اثبات‌شده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬عملکرد‭ ‬پهپادهای‭ ‬ایرانی‭ ‬بسیار‭ ‬بهتر‭ ‬از‭ ‬پهپادهای‭ ‬بیرقدار‭ ‬ترکیه‭ ‬است‭. ‬ارمنستان‭ ‬هم‭ ‬ازلحاظ‭ ‬تولید‭ ‬سلاح‭ ‬توانمندی‌هایی‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬می‌توان‭ ‬تولیدات‭ ‬مشترک‭ ‬تجهیزات‭ ‬نظامی‭ ‬در‭ ‬خاک‭ ‬ارمنستان‭ ‬انجام‭ ‬داد‭ ‬که‭ ‬می‌تواند‭ ‬عامل‭ ‬بازدارنده‌ای‭ ‬در‭ ‬مقابل‭ ‬دشمنان‭ ‬مشترک‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬ارمنستان‭ ‬باشد‮»‬‭.‬

ارمنستان‭ ‬یک‭ ‬مسیر‭ ‬ترانزیت‭ ‬جایگزین‭ ‬برای‭ ‬ایران‭ ‬محسوب‭ ‬می‌شود‭ ‬تا‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬برای‭ ‬تبادل‭ ‬و‭ ‬انتقال‭ ‬کالا‭ ‬به‭ ‬اروپا‭ ‬صرفاً‭ ‬به‭ ‬ترکیه‭ ‬وابسته‭ ‬نباشد‭. ‬ترکیه‭ ‬با‭ ‬اجرای‭ ‬نقشه‌های‭ ‬پان‌توران‌محور‭ ‬خود‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬بین‭ ‬بردن‭ ‬دسترسی‭ ‬به‭ ‬ارمنستان،‭ ‬می‌تواند‭ ‬علائق‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬ایران‭ ‬تحمیل‭ ‬کند‭. ‬اسرائیل‭ ‬با‭ ‬حضور‭ ‬دائمی‭ ‬در‭ ‬مرزهای‭ ‬شمال‭ ‬غرب‭ ‬ایران‭ ‬می‌تواند‭ ‬بازوی‭ ‬مکمل‭ ‬ناتو‭ ‬و‭ ‬آمریکا‭ ‬در‭ ‬جنوب‭ ‬قفقاز‭ ‬باشد‭ ‬و‭ ‬سیاست‭ ‬همیشگی‭ ‬تفرقه‭ ‬بینداز‭ ‬و‭ ‬حکومت‭ ‬کن‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬واگرایی‭ ‬میان‭ ‬کشورهای‭ ‬منطقه‭ ‬پیگیری‭ ‬کند‭. ‬مداخله‭ ‬در‭ ‬امور‭ ‬داخلی‭ ‬ایران،‭ ‬تلاش‭ ‬برای‭ ‬مهار‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬و‭ ‬ایجاد‭ ‬تحریکات‭ ‬قومی‭ ‬در‭ ‬داخل‭ ‬ایران‭ ‬هدف‭ ‬دیگر‭ ‬رژیم‭ ‬صهیونیستی‭ ‬از‭ ‬حمایت‭ ‬از‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬بوده‭ ‬است‭. ‬از‭ ‬سوی‭ ‬دیگر‭ ‬صهیونیست‌ها‭ ‬با‭ ‬حضور‭ ‬در‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬می‌توانند‭ ‬در‭ ‬سیاست‌گذاری‌های‭ ‬نفتی‭ ‬و‭ ‬گازی‭ ‬منطقه‭ ‬نیز‭ ‬تاثیرگذار‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬جریان‭ ‬انرژی‭ ‬به‭ ‬سمت‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬نیز‭ ‬تضمین‭ ‬کنند‭. ‬تردیدی‭ ‬وجود‭ ‬ندارد‭ ‬که‭ ‬صهیونیست‌ها‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬ایجاد‭ ‬پایگاه‭ ‬نظامی‭ ‬در‭ ‬سواحل‭ ‬دریای‭ ‬کاسپین‭ ‬نیز‭ ‬هستند‭.‬

 

 

ختم‭ ‬کلام‭: ‬الهام‭ ‬علی‌اف‭ ‬در‭ ‬مسیر‭ ‬زلنسکی‌شدن

به‭ ‬دلایل‭ ‬اقتصادی،‭ ‬فرهنگی،‭ ‬تجاری،‭ ‬تاریخی‭ ‬و‭ ‬ترانزیتی،‭ ‬آذربایجان؛‭ ‬درحالی‌که‭ ‬یک‭ ‬کشور‭ ‬آسیای‭ ‬میانه‭ ‬نیست،‭ ‬دروازه‭ ‬ورود‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬برای‭ ‬جامعه‭ ‬ترنس‭ ‬ـ‭ ‬آتلانتیک‭ ‬است‭. ‬این‭ ‬امر‭ ‬به‌ویژه‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬اهمیت‭ ‬باریکه‭ ‬گنجه‭ ‬صادق‭ ‬است‭. ‬باکو‭ ‬همچنین‭ ‬روابط‭ ‬نزدیکی‭ ‬با‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬جمهوری‌های‭ ‬آسیای‭ ‬مرکزی‭ ‬به‌ویژه‭ ‬قزاقستان‭ ‬و‭ ‬ترکمنستان‭ ‬دارد؛‭ ‬دو‭ ‬کشوری‭ ‬که‭ ‬می‌توانند‭ ‬برای‭ ‬نیازهای‭ ‬انرژی‭ ‬اروپا‭ ‬بسیار‭ ‬مهم‭ ‬باشند‭. ‬لوک‭ ‬کوفی،‭ ‬مدیر‭ ‬مرکز‭ ‬سیاست‭ ‬خارجی‭ ‬آلیسون‭ ‬در‭ ‬بنیاد‭ ‬هریتیج،‭ ‬می‌نویسد‭ ‬که‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬جنگ‭ ‬دوم‭ ‬قره‌باغ‭ ‬بین‭ ‬آذربایجان‭ ‬و‭ ‬ارمنستان،‭ ‬اکنون‭ ‬آشکار‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬پیروزی‭ ‬آذربایجان،‭ ‬واقعیت‭ ‬ژئوپلیتیک‭ ‬جدیدی‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬قفقاز‭ ‬جنوبی‭ ‬و‭ ‬منطقه‭ ‬خزر‭ ‬ایجاد‭ ‬کرده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬سیاست‌گذاران‭ ‬ایالات‌متحده‭ ‬باید‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬آگاه‭ ‬باشند‭. ‬آذربایجان‭ ‬در‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬استراتژیک‭ ‬واقع‌شده‭ ‬که‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬منافع‭ ‬ژئوپلیتیک‭ ‬ایالات‌متحده‭ ‬را‭ ‬پوشش‭ ‬می‌دهد‭. ‬اگر‭ ‬ایالات‌متحده‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬رقابت‭ ‬قدرت‌های‭ ‬بزرگ‭ ‬جدی‭ ‬است،‭ ‬باید‭ ‬روابط‭ ‬خود‭ ‬با‭ ‬باکو‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬اقدامات‭ ‬مختلف‭ ‬بهبود‭ ‬بخشد؛‭ ‬ازجمله‭ ‬با‭ ‬افزایش‭ ‬تعداد‭ ‬سفر‭ ‬مقامات‭ ‬ارشد‭ ‬به‭ ‬آذربایجان،‭ ‬گسترش‭ ‬حضور‭ ‬دیپلماتیک‭ ‬آمریکا‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬کشور،‭ ‬همکاری‭ ‬با‭ ‬آذربایجان‭ ‬برای‭ ‬بهبود‭ ‬امنیت‭ ‬انرژی‭ ‬جامعه‭ ‬بین‌آتلانتیک‭ ‬و‭ ‬حمایت‭ ‬از‭ ‬پروژه‌های‭ ‬تجاری،‭ ‬اقتصادی‭ ‬و‭ ‬انرژی‌محور‭ ‬منطقه‌ای‭. ‬امروزه‭ ‬آذربایجان‭ ‬سعی‭ ‬می‌کند‭ ‬بین‭ ‬روابط‭ ‬خود‭ ‬با‭ ‬غرب‭ ‬و‭ ‬روسیه‭ ‬تعادل‭ ‬برقرار‭ ‬کند‭. ‬ا‭ ‬سیگنال‌هایی‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬منطقه‭ ‬قفقاز‭ ‬جنوبی‭ ‬می‌آید‭ ‬واضح‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬تا‭ ‬روابط‭ ‬بین‭ ‬باکو‭ ‬و‭ ‬مسکو‭ ‬همچنان‭ ‬منجمد‭ ‬است،‭ ‬ایالات‌متحده‭ ‬باید‭ ‬اقدام‭ ‬کند‭ ‬و‭ ‬روابط‭ ‬عملی‭ ‬با‭ ‬آذربایجان‭ ‬را‭ ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬منافع‭ ‬متقابل‭ ‬استراتژیک‭ ‬و‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬دنبال‭ ‬کند‭. ‬آذربایجان‭ ‬ثابت‭ ‬کرده‭ ‬که‭ ‬یک‭ ‬شریک‭ ‬قابل‌اعتماد‭ ‬ایالات‌متحده‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬یک‭ ‬موضوع‭ ‬ژئوپلیتیک‭ ‬حساس‭ ‬دیگر‭ ‬است‭: ‬اسرائیل‭. ‬اگرچه‭ ‬آذربایجان‭ ‬یک‭ ‬کشور‭ ‬با‭ ‬اکثریت‭ ‬مسلمان‭ ‬است؛‭ ‬اما‭ ‬یک‭ ‬کشور‭ ‬سکولار‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬رابطه‭ ‬بسیار‭ ‬نزدیکی‭ ‬با‭ ‬اسرائیل‭ ‬دارد‭. ‬تصور‭ ‬می‌شود‭ ‬که‭ ‬شهر‭ ‬قیرمیزی‭ ‬قصبه‭ ‬در‭ ‬آذربایجان‭ ‬تنها‭ ‬شهر‭ ‬تماماً‭ ‬یهودی‭ ‬جهان‭ ‬در‭ ‬خارج‭ ‬از‭ ‬اسرائیل‭ ‬است‭. ‬آذربایجان‭ ‬همچنین‭ ‬چهل‭ ‬درصد‭ ‬نفت‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬اختیار‭ ‬اسرائیل‭ ‬قرار‭ ‬می‌دهد‭.‬

تنها‭ ‬راه‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬حاضر‭ ‬برای‭ ‬ارمنستان‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬حکومت‭ ‬ارمنستان‭ ‬تصمیم‭ ‬بگیرد‭ ‬غربی‭ ‬است‭ ‬یا‭ ‬شرقی‭. ‬آنچه‭ ‬پاشینیان‭ ‬اکنون‭ ‬با‭ ‬ارمنستان‭ ‬انجام‭ ‬می‌دهد‭ ‬مثل‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬یک‭ ‬آهو‭ ‬با‭ ‬دو‭ ‬پلنگ‭ ‬درآن‌واحد‭ ‬به‭ ‬تفاهم‭ ‬برسد،‭ ‬درحالی‌که‭ ‬آن‭ ‬دو‭ ‬پلنگ‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬نبرد‭ ‬باهم‭ ‬هستند،‭ ‬آهو‭ ‬تصور‭ ‬می‌کند‭ ‬که‭ ‬می‌تواند‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬گفت‌وگو‭ ‬منفعت‭ ‬ببرد،‭ ‬غافل‭ ‬از‭ ‬اینکه‭ ‬عاقبت‭ ‬در‭ ‬جنگ‭ ‬این‭ ‬دو‭ ‬پلنگ،‭ ‬شکار‭ ‬آن‭ ‬دو‭ ‬خواهد‭ ‬شد‭.‬

رئیس‌جمهور‭ ‬آذربایجان‭ ‬نیز‭ ‬واقعیتی‭ ‬که‭ ‬نباید‭ ‬ازنظر‭ ‬دور‭ ‬بدارد،‭ ‬بحرانی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬ماه‌ها‭ ‬پیش‭ ‬تحت‭ ‬سیاست‭ ‬تحریک‌کننده‭ ‬جبهه‭ ‬غرب‭ ‬سبب‭ ‬آغاز‭ ‬بحران‭ ‬میان‭ ‬روسیه‭ ‬و‭ ‬اوکراین‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬این‭ ‬بحران،‭ ‬کشورهای‭ ‬غربی‭ ‬به‭ ‬روال‭ ‬همیشه‭ ‬می‌کوشند‭ ‬تا‭ ‬گام‭ ‬آغازین‭ ‬برای‭ ‬جنگ‭ ‬را‭ ‬طرف‭ ‬مقابل‭ ‬بردارد‭ ‬چنان‌که‭ ‬ولودیمیر‭ ‬زلنسکی؛‭ ‬رئیس‌جمهور‭ ‬جوان‭ ‬و‭ ‬بی‌تجربه‭ ‬اوکراین‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬درگیری‭ ‬بیشتر‭ ‬با‭ ‬روسیه‭ ‬ترغیب‭ ‬کردند‭. ‬نگاهی‭ ‬به‭ ‬صحنه‭ ‬تحولات‭ ‬قفقاز‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬که‭ ‬احتمال‭ ‬پیگیری‭ ‬سناریوی‭ ‬مشابهی‭ ‬برای‭ ‬الهام‭ ‬علی‌اف‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬بازیگران‭ ‬غربی‭ ‬و‭ ‬صهیونیستی‭ ‬وجود‭ ‬دارد؛‭ -‬سناریویی‭ ‬که‭ ‬بر‭ ‬مبنای‭ ‬آن‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬باکو‭ ‬و‭ ‬تحریک‭ ‬آن،‭ ‬ایران‭ ‬را‭ ‬درگیر‭ ‬یک‭ ‬مناقشه‭ ‬مرزی‭ ‬با‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬کند‭ ‬و‭ ‬به‌این‌ترتیب‭ ‬آغازگر‭ ‬یک‭ ‬بحران‭ ‬در‭ ‬قفقاز‭ ‬شود‭ ‬که‭ ‬تنها‭ ‬منافع‭ ‬غرب‭ ‬را‭ ‬تامین‭ ‬کند؛‭ ‬بنابراین‭ ‬الهام‭ ‬علی‌اف‭ ‬باید‭ ‬هوشیار‭ ‬باشد‭ ‬و‭ ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬نسخه‌های‭ ‬خانمان‌سوز‭ ‬غربی‭ ‬در‭ ‬قبال‭ ‬همسایگان‭ ‬خود‭ ‬رفتار‭ ‬نکند؛‭ ‬آنچه‭ ‬به‭ ‬صلاح‭ ‬همگان‭ ‬است،‭ ‬تقویت‭ ‬مناسبات‭ ‬و‭ ‬ارتقای‭ ‬همکاری‌های‭ ‬همسایگی‭ ‬است‭.‬

در‭ ‬سمت‭ ‬ایرانی‭ ‬این‭ ‬نکته‭ ‬باید‭ ‬لحاظ‭ ‬گردد‭ ‬که‭ ‬باوجوداینکه‭ ‬زیر‌ساخت‌های‭ ‬تنش‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬ماهیتی‭ ‬اقتصادی‭ ‬دارند‭ ‬اما‭ ‬مدت‌هاست‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬روند‭ ‬حالتی‭ ‬امنیتی‭ ‬به‭ ‬خود‭ ‬گرفته‭ ‬است‭. ‬طرف‭ ‬مقابل‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬ایجاد‭ ‬نوعی‭ ‬کریدور‭ ‬راهبردی‭ ‬برای‭ ‬حذف‭ ‬ایران‭ ‬از‭ ‬مسیر‭ ‬اصلی‭ ‬اتصال‭ ‬اروپا‭ ‬به‭ ‬ایران‭ ‬است‭. ‬طبیعی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬شرایط‭ ‬هوشیاری‭ ‬و‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬تمام‭ ‬ارتباطات‭ ‬اقتصادی‭ ‬و‭ ‬سیاسی‭ ‬برای‭ ‬حضور‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬بازی‭ ‬بزرگ‭ ‬ضروری‭ ‬است‭. ‬گسترش‭ ‬ارتباطات‭ ‬ایران‭ ‬با‭ ‬ارمنستان‭ ‬و‭ ‬درعین‌حال‭ ‬حفظ‭ ‬فشار‭ ‬هوشمندانه‭ ‬بر‭ ‬آذربایجان‭ ‬می‌تواند‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬مسیر‭ ‬باشد‭. ‬در‭ ‬شرایطی‭ ‬که‭ ‬ایران‭ ‬با‭ ‬اتخاذ‭ ‬مواضع‭ ‬سازنده‭ ‬از‭ ‬آزادی‭ ‬سرزمین‌های‭ ‬متعلق‭ ‬به‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان‭ ‬در‭ ‬قفقاز‭ ‬دفاع‭ ‬کرد‭ ‬و‭ ‬بر‭ ‬حفظ‭ ‬امنیت‭ ‬و‭ ‬حقوق‭ ‬جمهوری‭ ‬ارمنستان‭ ‬نیز‭ ‬تاکید‭ ‬کرد،‭ ‬آنچه‭ ‬در‭ ‬عمل‭ ‬رخ‌داده‭ ‬نشان‌دهنده‭ ‬عدم‭ ‬تامین‭ ‬منافع‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬همدستی‭ ‬ترکیه،‭ ‬جمهوری‭ ‬آذربایجان،‭ ‬رژیم‭ ‬صهیونیستی‭ ‬و‭ ‬تروریست‌های‭ ‬تکفیری‭ ‬برای‭ ‬تهدید‭ ‬امنیت‭ ‬و‭ ‬منافع‭ ‬اقتصادی‭ ‬و‭ ‬سیاسی‭ ‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬ایران‭ ‬است‭. ‬درعین‌حال‭ ‬روسیه‭ ‬نیز‭ ‬با‭ ‬بازی‭ ‬پیچیده‭ ‬و‭ ‬باحوصله‭ ‬خود‭ ‬به‭ ‬ماهگیری‭ ‬اقتصادی‭ ‬و‭ ‬سیاسی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬درگیری‭ ‬پرداخته‭ ‬است‭. ‬علی‌اکبر‭ ‬ولایتی؛‭ ‬مشاور‭ ‬عالی‭ ‬مقام‭ ‬معظم‭ ‬رهبری‭ ‬در‭ ‬امور‭ ‬خارجی،‭ ‬در‭ ‬همان‭ ‬یادداشت‭ ‬خود‭ ‬برای‭ ‬خبرگزاری‭ ‬تسنیم‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬تاکید‭ ‬کرده‭ ‬که‭ ‬‮«‬جمهوری‭ ‬اسلامی‭ ‬ایران‭ ‬با‭ ‬گذشت‭ ‬و‭ ‬اغماض‭ ‬بسیار،‭ ‬معتقد‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬تنها‭ ‬راه‭ ‬حفظ‭ ‬امنیت‭ ‬این‭ ‬منطقه‭ ‬حساس‭ ‬باید‭ ‬توسط‭ ‬کشورهای‭ ‬خود‭ ‬منطقه‭ ‬باشد‭ ‬که‭ ‬به‌صورت‭ ‬یک‭ ‬فرمول‭ ‬شناخته‌شده،‭ ‬سه‭ ‬به‌علاوه‭ ‬سه،‭ ‬یعنی‭ ‬روسیه،‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬ترکیه‭ ‬از‭ ‬یک‌سو‭ ‬و‭ ‬آذربایجان،‭ ‬ارمنستان‭ ‬و‭ ‬گرجستان‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬دیگر‭ ‬باشد‮»‬‭.‬

مقام‭ ‬معظم‭ ‬رهبری‭ ‬در‭ ‬همان‭ ‬بیانات‭ ‬مورخ‭ ‬5‭/ ‬9‭/ ‬1401‭ ‬خود‭ ‬فرمودند‭ ‬که‭ ‬‮«‬دشمنتان‭ ‬را‭ ‬بشناسید‭ ‬و‭ ‬اول‭ ‬هم‭ ‬بدانید‭ ‬دشمن‭ ‬کیست؛‭ ‬دشمن‭ ‬را‭ ‬اشتباه‭ ‬نکنید‭. ‬ثانیاً‭ ‬وقتی‭ ‬دشمن‭ ‬را‭ ‬شناختید‭ ‬که‭ ‬کیست،‭ ‬نقطه‌ضعف‌های‭ ‬دشمن‭ ‬را‭ ‬بشناسید،‭ ‬ناتوانی‌های‭ ‬دشمن‭ ‬را‭ ‬بشناسید‭. ‬دشمن‭ ‬همیشه‭ ‬سعی‭ ‬می‌کند‭ ‬خودش‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬نظر‭ ‬شما‭ ‬بزرگ‭ ‬و‭ ‬قوی‭ ‬جلوه‭ ‬بدهد‭. ‬سعی‭ ‬کنید‭ ‬بشناسید‭ ‬دشمن‭ ‬در‭ ‬چه‭ ‬وضعیتی‭ ‬است،‭ ‬چه‭ ‬ضعف‌هایی،‭ ‬چه‭ ‬نقطه‌ضعف‌هایی،‭ ‬چه‭ ‬ناتوانی‌هایی‭ ‬دارد‭. ‬دشمن‭ ‬را‭ ‬بشناسید،‭ ‬نقشه‌های‭ ‬دشمن‭ ‬را‭ ‬بشناسید‭. ‬خیلی‌ها‭ ‬در‭ ‬مقابل‭ ‬نقشه‭ ‬دشمن‭ ‬غافلگیر‭ ‬می‌شوند؛‭ [‬مراقب‭ ‬باشید‭] ‬غافلگیر‭ ‬نشوید‮»‬‭.‬

فرشید‭ ‬فرحناکیان

دکترای‭ ‬حقوق‭ ‬نفت‭ ‬و‭ ‬گاز

 

 

 

منبع : روزنامه آفتاب یزد
به این خبر امتیاز دهید:
بر اساس رای ۳ نفر از بازدیدکنندگان
با دوستان خود به اشتراک بگذارید:
کپی شد

پیشنهاد ویژه

    • تورک ارسالی در

      زنده باد ایران و ایرانی

    • ناشناس ارسالی در

      شتر در خواب بیند پنبه دانه همه مثل شما فکر نمیکنن دکی

    • مهدی ارسالی در

      زنده بادزبان ترکی زنده بادآذربایجان

    • ایرانسرا ارسالی در

      اهمال دراستفاده از موقعیتهای استراتژیک وگذر گاهها وگلو گاههای مرزی وتصمیم گیری های غیر کلان در ارتباط با همسایگان باعث از دست رفتن فرصتهای اقتصادی وسیاسی است

    • یکی نه عین هر کس ارسالی در

      همین که این کارا رو کردین یعنی ترسیدید !؟
      کسی که نمی ترسه کاری نمی کنه و بی اعتناست ! ؟
      و سر به زنگاه اقدام شو با درایت میکنه
      پس ..............

    دیدگاه تان را بنویسید

     

    دیدگاه

    توسعه