در دنیای پیش از کرونا چندسالی بود که سفر و گردشگری به صورت حرفه‌ای هم به تفریح بخش بزرگی از جامعه ایرانی تبدیل شده بود و هم اینکه سهم قابل توجهی از سبد کسب‌وکار در بخش خدمات را به خود اختصاص داده بود، به‌ویژه اینکه در سال‌های اخیر با جهش شدید قیمت دلار و تحریم‌ها و مشکلات صدور ویزا موجب شده بود تا بخش قابل توجهی از مسافرانی که تفریحات‌شان را در آن‌سوی مرزها می‌جستند، هم مجبور شوند به سفر در داخل کشور بسنده کنند. همین مسأله موجب شد تا تنوع در بخش گردشگری بالا برود و تلاش کنند تا نیازهای طیف‌های مختلف مشتریان را هم برآورده کنند. یکی از جنبه‌هایی که در این زمینه در سال‌های اخیر در بخش گردشگری کشورمان توسعه یافته، گردشگری آشپزی است. توریسم خوراک یا آشپزی، تجربه صرف غذا یا خوردنی‌ها و سبک آشپزی کشور، منطقه یا حوزه جغرافیایی خاصی است که به‌عنوان یک فعالیت منحصربه‌فرد و به یادماندنی، اکنون بخش بسیار مهم و قدرتمندی از تجربه گردشگری برای هر توریست در تمام مقاصد توریستی جهان محسوب می‌شود. چیزی که الان انگیزه سفر بسیاری به استان گیلان یا نواحی جنوبی ایران است، بیش از دریا و جاذبه‌های گردشگری طعم خاص غذاهای آنهاست.
کار مهم خاورخانم
برای درک بهتر توریسم خوراک و آشپزی باید توجه داشت که توریسم خوراک و آشپزی برخلاف تصور بسیاری از مردم به معنی رستوران‌های پنج ستاره با انواع خوراک‌ها و عرضه انواع روش‌های تهیه غذا و خوراک نیست. در واقع توریسم خوراک و آشپزی به هیچ‌وجه به معنی فعالیتی گران و پرهزینه یا پر‌زرق‌وبرق نیست، بلکه توریسم غذا و آشپزی حوزه وسیعی از بازیگران، از فروشندگان انواع مواد غذایی در فروشگاه‌های محلی گرفته تا انواع کافه‌های بی‌نام و نشان در خیابان‌های دورافتاده که تنها مردم محلی درباره محصولات آن آگاهی دارند را در برمی‌گیرد.
برای درک بهتر این مسأله بد نیست مثالی بزنیم. خیلی قبل‌تر از اینکه این موضوع در میان کسب‌وکارها رایج شود و توسعه‌دهنده‌های بازار به سراغش بروند، زنی در روستای سرولات به صورت خودآموخته یکی از مراکز توریسم آشپزی در ایران را دایر کرده بود. خاورخانم که حالا اسمش معروف‌تر از روستایش هست و چند مستند درباره او و رستورانش ساخته شده و حتی گردشگران خارجی هم سرزدن به رستوران او را در برنامهشان می‌گنجانند. رستوران خاورخانم در سرولات می‌توانست یک رستوران محلی معمولی باشد مثل هزاران رستوران بین‌راهی دیگر. اما نگاه متفاوت او به رستوران‌داری و آشپزی و در کنار آن فراهم‌کردن امکانات اقامتی برای مسافران موجب شد تا یک‌دهه پیش وقتی هنوز اصطلاحاتی مثل بوم‌گردی و اقامتگاه‌های روستایی مد نشده بود، او مشتریان خودش را داشته باشد. مشتریانی که صرفا برای چشیدن طعم غذاهای عالی او راهی چابکسر می‌شوند و به این ترتیب یک روستای کوچک تبدیل به یکی از مهم‌ترین مراکز توریسم آشپزی ایران شد.
فرصتی برای توسعه پایدار روستایی در ایران
طی چنددهه گذشته، صنعت گردشگری روستایی رشد چشمگیری در جهان پیدا کرده و روزبه‌روز بر تنوع آن افزوده شده است. یکی از زیرمجموعه‌های گردشگری روستایی، گردشگری غذاست که با توجه به کارکرد و فواید آن، مورد توجه برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران کشورهای مختلف قرار گرفته است. در ایران با وجود برخورداری از تنوع مواد غذایی محلی و سنتی، هنوز به گردشگری غذا توجه چندانی نشده است؛ حال آنکه رشد و توسعه این بخش می‌تواند در تحرک و پویایی و توسعه همه‌جانبه و پایدار جوامع روستایی کشور نقش موثری ایفا کند. در سه‌دهه گذشته صنعت گردشگری نقش فزاینده‌ای در اقتصادهای محلی ایفا کرده و بخشی از تغییرات ساختار جهانی را رقم زده است. بر کسی پوشیده نیست که گردشگری می‌تواند بر توسعه و یکپارچه‌سازی اجتماعی و اقتصادی در مناطق روستایی یا مناطق توسعه‌نیافته کمک کند. این روزها بین انواع گردشگری روستایی، گردشگری غذا اهمیت فراوانی پیدا کرده است؛ زیرا نیاز به تغذیه و مواد غذایی، نیاز روزمره و حیاتی انسان‌هاست و بخش مهمی از نیاز و تقاضای گردشگری را در مقاصد سفرها تشکیل می‌دهد. در واقع غذا ترکیبی از جنبه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، بیولوژیکی و گردشگری مقاصد را نمایان می‌کند. گردشگری غذایی می‌تواند به منافع اقتصادی فراوانی منجر شود و بسیاری آن را ابزاری برای توسعه روستایی قلمداد کرده‌اند که می‌تواند به تحرک اقتصاد یاری رساند و از مشاغل موجود حمایت کند.
جذب گردشگر خارجی با گردشگری آشپزی
اگرچه در ابتدا گفتیم که در سال‌های اخیر به دلیل رشد سفرهای داخلی و گذراندن بیشتر اوقات فراغت در سفرهای داخلی انواع گردشگری ازجمله گردشگری غذا توسعه یافت ولی نباید فراموش کنیم که گردشگری آشپزی می‌تواند یکی از موضوعات جذاب برای گردشگران خارجی باشد. این مسأله‌ای است که در سال‌های اخیر کشورهای خارجی فراوانی روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند و با راه‌اندازی جشنواره‌های غذایی متنوع گردشگران زیادی را به کشور خودشان جذب کرده‌اند. بسیاری از گردشگران حرفه‌ای که کارشان سفر است، مهم‌ترین و لذت‌بخش‌ترین بخش سفر را وعده غذایی و خوراکی‌های کشور و شهر مقصدشان می‌دانند و از این‌رو بسیاری از کشورهای دنیا نظیر چین، فرانسه و ژاپن سهم قابل توجهی از گردشگران خارجی خود را از طریق تحریک ذائقه‌شان جذب می‌کنند. آنها سعی دارند با معرفی غذاهای بومی خود به گردشگران به جای ارایه غذاهای نام‌آشنا و رایج در دنیا جاذبه جدیدی را به اسم خود سند بزنند یا حتی از طریق برگزاری انواع جشنواره‌ها با محور غذا و نوشیدنی آمار گردشگران ورودی به کشور خود را افزایش بدهند. با وجود اهمیت بسزایی که این موضوع در صنعت گردشگری امروز دارد، متأسفانه کشورمان در این میان با وجود فرهنگ غنی، تنوع قومی و جشنواره‌های غذایی بی‌شماری که دارد، چندان در برانگیختن اشتهای گردشگران موفق نبوده است. در واقع در سال‌های اخیر کار چندانی روی تبلیغات و عرضه محصولات غذایی محلی ایرانی صورت نگرفته و شما در بیشتر رستوران‌های ایران از شمال تا جنوب آن، یک‌جور منوی ثابت را می‌توانید ببینید. تجربه چند استان در عرضه غذاهای محلی‌شان اما نشان داده که درصورت تمرکز روی این حوزه می‌توان نتایج بسیار مطلوبی از جذب گردشگر برای حوزه آشپزی گرفت.
دیدگاه تان را بنویسید