الاصلاح قربانی شد

اسلامی

تلاش‌های صد ساله عربستان برای تغییر معادلات سیاسی در یمن به نفع خود شکست خورده است. ریاض سال‌ها است تلاش دارد تا با تکیه بر اهرم مداخله، گروه‌ها و جریان‌های فکری-‌سیاسی وابسته به خود را در راس قدرت تعریف کند، اما این تاکتیک صرفا معادلات را پیچیده‌تر کرده و زمینه را برای اوج‌گیری درگیری‌ها هموار کرده است. در پنج سال اخیر عربستان و هم‌صدا با او، امارات تلاش کردند با گروه‌های فعال در یمن معامله‌ای انجام دهند تا بدین طریق منافعشان محقق شود و برابر انصارالله یمن دست بالا را داشته باشند. این تاکتیک نیز شکست خواهد خورد، اما ممکن است در کوتاه‌مدت برای این دو عضو ائتلاف عربی در یمن نتایج اندکی در برداشته باشد. اخیرا گروه‌های تجزیه‌طلب جنوب که از حمایت امارات برخوردارند، کاخ ریاست‌جمهوری و پایگاهی نظامی در عدن را در اختیار گرفته‌اند. طبیعتا این اقدام بدون چراغ سبز ریاض ممکن نبود. از همین رو شاید بتوان گفت که عربستان و امارات در تلاش برای اجرای کودتا و تقسیم یمن هستند. اما این طرح به واسطه دلایلی اجرایی نخواهد شد.

اول: در شرایط کنونی یمن به میدان رقابت بازیگران و جریان‌های مختلفی تبدیل شده است. گروه‌های تروریستی چون القاعده و داعش هم به واسطه افزایش تنش‌ها یمن را به پایگاه اصلی قدرت‌نمایی‌شان تبدیل کردند. طبیعتا در چنین شرایطی اجرای تقسیم و تجزیه یمن صرفا موجب افزایش خشونت‌ها خواهد شد.

دوم: در جنوب یمن به غیر‌ از شبه‌نظامیان جدایی‌طلب هنوز آثار گروه‌های مارکسیستی یمن، ناسیونالیست‌های افراطی جنوب، حزب بعث یمن (‌شاخه جدا شده از حزب بعث عراق) دیده می‌شود. طبیعتا این گروه‌ها اجازه نمی‌دهند یمن توسط دو بازیگر منطقه‌ای و خارج از گفت‌وگوهای یمنی- یمنی (مسئله‌ای که ایران بارها بر آن تاکید کرد) تجزیه و تقسیم شود. حال اگر ریاض و ابوظبی بتوانند به واسطه گروه‌های خود در یمن این طرح را اجرایی کنند، شاهد فصل تازه‌ای در درگیری‌ها خواهیم بود. امارات متحده عربی با تصرف عدن تلاش کرد تا به واسطه گروه‌های داخلی تحت حمایتش میان دولت مستعفی منصور ربه هادی و الاصلاح شکاف ایجاد کند. این شکاف مقدمه‌ای است برای تضعیف نیروهای داخلی و اجرای کودتا. بافت و خاستگاه الاصلاح قبیله بزرگ الاحمر است.

الاصلاح به واسطه ترکیب متفاوت فکری و عملی‌اش در موضعی متزلزل قرار گرفته و از همین رو بارها توسط عربستان و امارات برای تحقق اهداف‌شان به بازی گرفته شده است. در شرایط کنونی با این که الاصلاح بعد از تنش‌های دیپلماتیک میان عربستان و قطر نادیده گرفته شد، با این حال یکی از متحدان دولت منصور ربه هادی بود و در راستای اهداف عربستان گام برمی‌داشت.

از همین‌رو چرایی سکوت ریاض برابر سرکوب اعضای الاصلاح برجسته شده است. به نظر می‌رسد عربستان تحت فشار امارات و به واسطه شرایط نامطلوبی که در آن قرار گرفته است، ناچار شده الاصلاح را قربانی کند. امارات در تلاش است تا نظامیانش را از خاک یمن خارج کند، ترامپ درگیر کارزار ۲۰۲۰ است و توجه چندانی به ریاض ندارد، نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل هنوز نتوانسته است کابینه ائتلافی ایجاد کند. مجموعه این وقایع موجب شده است تا عربستان برابر فشارهای امارات کوتاه بیاید. امارات مدت‌ها است در تلاش است تا در اقیانوس هند برای خود جایگاهی تعریف کند. برای تحقق این رویا شاید ابوظبی قرار گرفتن ریاض در وضعیت اخیر امروز را به‌سان فرصت قلمداد کند.

عربستان مدت‌ها است در تلاش برای سلطه سیاسی، اقتصادی و امنیتی بر یمن است تا بدین طریق هژمونی‌اش میان اعراب را برجسته کند. با این حال ماجراجویی اخیر عربستان در یمن موجب شد تا این بازیگر در باتلاقی عمیق فرو رود. در یک طرف فشارهای انصارالله یمن افزایش یافته است و در طرف دیگر متحد اصلی عربستان در ائتلاف امارات عزمش را برای خروج از یمن جزم کرده است.

ریاض ناچار است برای جلوگیری از فروپاشیدگی حاکم به هر اهرمی متوسل شود و به هر خواسته‌ای از سوی متحدانش پاسخ مثبت دهد. این حقیقتی بود که مقام‌های رسمی امارات به خوبی بدان اگاه هستند. از همین رو عربستان را برابر عمل انجام شده قرار دادند. ریاض باید میان متحد قدرتمندش یعنی امارات و جریانی چون الاصلاح که خود به واسطه ایدئولوژی‌اش درگیر تنش‌های داخلی است، یکی را انتخاب می‌کرد. طبیعتا عربستان برای داشتن حمایت امارات، الاصلاح را قربانی کرد. با این حال نتیجه بازی که همان خواست قلبی این دو بازیگر (عربستان و امارات) است، یعنی تجزیه یمن رخ نخواهد داد و ما صرفا شاهد آغاز فصل تازه‌ای از درگیری‌ها خواهیم بود.