اوضاع امنیت شغلی در ایران

۵۵آنلاین :

معین حافظی زاده

پژوهشگر علوم سیاسی

انسان برای ادامه زندگی و امرار معاش نیازمند به داشتن شغلی برای کسب درآمد و تامین نیازهای اساسی خود برای حیات است. هر شخص با توجه به نیازهای خود به دنبال شغل مناسب خود میرود و در آن فعالیت میکند. اما این شغل وابستگی به فاکتورهای بسیاری دارد تا بتواند نیازهای یک فرد را تامین کند. یکی از این فاکتور ها و عوامل که بسیار اهمیت دارد و در واقع در افراد احساس رضایت، انگیزش، و تلاش برای دستیابی به مراتب بالاتر را ایجاد میکند امنیت شغلی است

امنیت، یا ایمنی، در شغل، به این معنا که شغل شخص شاغل برای مدتی طولانی (برای مثال، تا زمان بازنشستگی وی) پابرجا است. شخصی که برای مدت معین کوتاهی (برای مثال، برای یکسال) در مکانی استخدام می شود، و یا شخصی که بدلیل بحران های اقتصادی ممکن است هر لحظه شغل خود را از دست بدهد، دارای «امنیت شغلی» نیست. متردافِ عبارت «امنیت شغلی» در زبان انگلیسی «job security» است.

معيارهايي كه براي محاسبه امنيت شغلي معمول است يكي نمره يا رتبه امنيت شغلي است و ديگري شاخص امنيت شغلي است . البته ممكن است معيارهاي ديگري نيز به كار گرفته شوند .

نمره يا رتبه امنيت شغلي : عددي است كه بيان كننده ريسك بيكاري است كه در آناليزهاي آماري سرشماري از موقعيت ها ، صنعت ها و حرفه ها بدست مي آيد .

شاخص امنیت شغلي : شاخص امنيت شغلي نيز مقياس سطح اهميت شغلي يك كشور يا منطقه يا همان ريسك بيكاري در صنعت ، حرفه يا مكاني است .

شاید بتوان گفت نبود امنیت شغلی خود عاملی است برای پایین بودن بهره وری نیروی کار در کشور های کمتر توسعه یافته ،در واقع به علت نبود محیطی بدون استرس برای نیروی کار و در صورت عدم رضایت از وضعیت اشتغال که همه می تواند از پیامد های عدم امنیت شغلی باشد بهره وری در این جوامع بسیار پایین است. پس شاید بتوان به این سوال دیرینه که چرا بهره وری (ساعات مفید کار ) در کشورمان نسبت به کشورهای دیگر بسیار پایین تر است ، پاسخ داد.

یک اشتباه مرسوم در تعریف امنیت شغلی انحصار این فاکتور کیفی در چارچوب ماندگاری موقعیت شغلی و به دنباله ی آن امنیت مالی نسبی است. این تعریف غلط نیست، اما همه ی ماجرا هم نیست. امنیت شغلی بازه ای وسیع تر از مشخصه های کاری را در بر می گیرد و تعریفی فراتر از اطمینان مالی را ارائه می دهد.

امنیت شغلی در ایران یکی از مسائل مهم و جدی بوده که در چندین سال اخیر حتی میان کارمندان دولتی و بازاریان با سابقه نیز تا حد زیادی کاهش پیدا کرده است و ترس از دست دادن شغل برای ایرانیان به وجود آمده است. وضعیت نابسامان و متلاطم اقتصادی در سالهای اخیر یکی از مهم ترین عوامل این امر میباشد.

اریبهشت سال ۹۵ وزارت کار با اعلام تغییر وضعیت بیش از ۹۳ درصد کل قراردادهای کار به موقت یک‌ماهه، سه ماهه و یک ساله، مدل جدید امنیت شغلی کارگران را به شورای مشاوره سه جانبه ملی ارائه و گزارش تازه ای از وضعیت قرارداد کار در کشور ارائه کرد. بر این اساس طراحان مدل تامین امنیت شغلی کارگران برای حذف کامل قراردادهای سفیدامضا، پیشنهاد «برد - برد» را برای مذاکره کارگران و کارفرمایان مطرح کردند که برای کارفرمایان اختیار فسخ قرارداد و برای کارگران نیز تبدیل قراردادهای موقت به دائم را به همراه خواهد داشت.بر اساس آمار در حال حاضر ۲۲ میلیون شاغل در بازار کار ایران فعالیت دارند. برخی از این تعداد شاغل، حاشیه امنی برای فعالیت دارند و به اصطلاح در استخدام دولت یا زیرمجموعه‌های آن هستند اما نکته اینجاست که بیشتر شاغلان در بخش خصوصی فعالیت دارند و از امنیت شغلی برای آنها خبری نیست که نیست. در واقع در ۲۰ سال گذشته می توان گفت با توجه به اینکه جویای کار زیاد شده و عرضه شغل کم، تعادل در بازار کار بسیار به هم ریخته است و همین امر باعث شده جوانان به هر کاری تن در دهند و کارفرمایان هم هر طور که می خواهند با توجه به وجود خلأ قانونی در بازار کار، با کارمندان خود رفتار کنند و به این ترتیب است که امنیت شغلی شدیدا افت کرده و دیگر کمتر کارمندی به صورت دائمی و رسمی در جایی استخدام می‌شود. حالا دیگر مدت هاست که بازار قراردادهای موقت و حتی قراردادهای سفید داغ است و در این شرایط جوانان مجبور می شوند با شرایط کارفرمایان اشتغال داشته و حتی بدون قرارداد نیز فعالیت کنند تا شغل داشته باشند.

در ایران حدود ۹۰ کارگران، و ۵۰ درصد شاغلان با توجه به نکاتی که درباره امضای قرار داد ها اشاره شد، امنیت شغلی ندارند. این ۹۳ درصد یعنی چیزی در حدود ۱۱ میلیون نفر در ایران ار امنیت شغلی برخوردار نیستند که آسیب های جدی ای میتواند بر پیکره اجتماعی و سیاسی کشور وارد نماید. بدین معنا که این ۱۱ میلیون نفر در آستانه ناتوانی کار، بی انگیزگی، سستی و فروپاشی بنیان های ذهنی خود هستند.

در واقع میتوان علاوه بر مسائل و مشکلات اقتصادی موجود، به نبود نظام حقوقی مناسب در رابطه با شغل و امنیت شغلی به عنوان موثرترین عوامل در زمینه عدم امنیت شغلی در ایران نام برد.

نبود امنیت شغلی میتواند موجب بحران ها و مشکلات فراوانی در خانواده های ایرانی ایجاد کند از جمله:

1 - کاهش انگيزه هاي معاشرت و تضعيف بنيه هاي خانوادگي

2 - افزايش ناعادلانه براي کسب موقعيت و رفتارهاي تخريبي

3 - ايجاد و افزايش ناهنجاري در خانواده و فرزندان

4 - کاهش در فعاليت هاي گروهي و مشارکت اجتماعي

5 - افزايش بيش از حد جرائم اجتماعي

6 - افزايش طلاق

7 - افزايش گسيختگي خانوادگي و جرايم کودکان

8 - کاهش استقلال خانوادگي و فردي

9 - کاهش ميزان تحصيلات

10 - فقدان اعتماد به نفس در مديريت خانواده و آينده نگري

11 - کاهش انگيزه اختراع - کشف و نوآوري

12 - نگرش محافظه کارانه به کليه امور

13 - کاهش ملموس بهره وري و راندمان کاري

14 - افزايش هزينه

15 - افزايش جرائم اقتصادي

16 - ضرروزيان هاي معنوي و ايدئولوژي

بنابراین مسئله امنیت شغلی یکی از متزلزل ترین امنیت ها در ایران است که باید علاوه بر ترمیم مشکلات اقتصادی به مبارزه با آن پرداخت، تدوین نظام حقوقی نوین و مطابق با الگوهای جهانی در خصوص استخدام و به کارگیری نیروهای انسانی، بهبود وضعیت کارگران و کارفرمایان، بهبود اوضاع شرکت های خصوصی در جذب نیرو و داشتن محدودیت های قانونی در قبال استخدام کارجویان، نیز میتواند در این خصوص کارگشا باشد که تنها به همت مسولین ذی ربط و قانونگذاران قابل رفع و حل میباشد