مروری بر شاهکار ادبی دیکنز | "داستان دو شهر" روایتی از عشق و انقلاب

معرفی کتاب داستان دو شهر

کتاب داستان دو شهر یکی از شاهکارهای ادبیات کلاسیک جهان است که در بستر سال‌های پرتلاطم منتهی به انقلاب فرانسه و پس از آن روایت می‌شود. این اثر تکرارنشدنی و شناخته‌شده‌ی چارلز دیکنز روایتگر داستانی از عشق، فداکاری، رستاخیز و رستگاری است. کتاب حاضر یکی از پرفروش‌ترین رمان‌های تاریخ به حساب می‌آید و آثار هنری بسیاری با اقتباس از آن ساخته شده‌اند.

درباره‌ی کتاب داستان دو شهر

عشق و نفرت،‌ شوربختی و رستگاری، ایثار و انتقام، قهرمان و ضد قهرمان، دو شهر، دو شخصیت متضاد و... این‌ها تنها شماری از دوگانه‌های کتاب داستان دو شهر (A Tale of Two Cities) هستند. چارلز دیکنز (Charles Dickens) از همان سطور آغازینِ مشهور رمان («بهترین روزگار و بدترین روزگار بود. دوران خرد و روزهای بی‌خردی، بهار امید و زمستان ناامیدی...») دوگانگی و تضاد را به بهترین شکل به تصویر می‌کشد. دیکنز با این کار نه‌ تنها تضادها را توصیف می‌کند، بلکه از تشابهات بسیاری نیز در اثر خود پرده برمی‌دارد.

منتقدان عقیده دارند که چارلز دیکنز از داستان نمایشنامه‌ی «اعماق یخ‌بسته‌» ویلکی کالینز، برای نوشتن رمان داستان دو شهر الهام گرفته است. در آن نمایشنامه نیز نوعی مثلث عشقی به وجود می‌آید و پایان هر دو داستان نیز به هم شباهت دارد. بعضی معتقدند که علاقه‌ی او به بازیگر این نمایش، الن ترنان، و طلاق دیکنز از همسرش، باعث رسوایی او و تحت‌الشعاع قرار گرفتن حرفه‌ی نویسندگی‌اش شد. دیکنز در همان ‌زمان هفته‌نامه‌ای به نام «سرتاسر سال» منتشر کرد که داستان دو شهر به‌صورت دنباله‌دار در آن چاپ می‌شد. این کتاب باری دیگر دیکنز را مشهور و محبوب گرداند و خاطرات و شایعات را از میان برد.

داستان دو شهر این‌چنین شروع می‌شود: الکساندر مانت، که زمانی پزشک بوده، پس از 18 سال از قلعه‌ی باستیل آزاد می‌شود. دختر او، لوسی، که در انگلستان به سر می‌‌بَرد، تا مدت‌ها فکر می‌کرد که پدرش مرده است. حال که خبر آزادی او را می‌شنود، به شهر پاریس می‌رود و پدر خود را در وضعیتی متفاوت با آن‌چه بود می‌بیند. پنج سال بعد، مانت و دخترش در لندن هستند و در محاکمه‌ی چارلز دارنی فرانسوی شرکت می‌جویند. دارنی به جرم جاسوسی برای فرانسوی‌ها در انقلاب آمریکا، محکوم شده است. با کمال تعجب، او به دلیل شباهت بسیار زیادش به فردی دیگر تبرئه می‌شود: سیدنی کارتُن. این دو شخصیت که تضادی چشمگیر با یکدیگر دارند، سرنوشت کتاب داستان دو شهر را به سمت و سویی دیگر می‌برند.

چارلز دارنی در واقع اشراف‌زاده‌ای فرانسوی است که خانواده‌ی خود را در پاریس رها کرده و به لندن گریخته است. او از نظر اخلاقی با رفتار خانواده‌اش موافق نیست و احساس مسئولیت، او را وادار به کنشی اجتماعی می‌کند. در مقابل، سیدنی کارتن یک دستیاروکیلِ مست است که زندگی خود را تباه کرده. نقطه‌عطف داستان دو شهر در این‌جا اتفاق می‌افتد: هر دو شخصیت عاشق لوسی مانت می‌شوند.

همان‌طور که از عنوان رمان مشخص است، وقایع این کتاب در دو شهر پاریس و لندن اتفاق می‌افتد. داستان اصلی رمان زمانی آغاز می‌شود که دکتر مانت در سال 1775 به کشور انگلستان بازمی‌گردد. کتاب داستان دو شهر در سال 1793 و در عصر وحشت روبسپیر به پایان می‌رسد. چارلز دیکنز در طول کتاب هر دو شهر را از جهاتی با همدیگر مقایسه می‌کند. از نظر او لندن و انگلیس تا حدودی قدیمی، محافظه‌کار و عقب‌تر از زمان است. برخلاف این شهر بی‌روح، پاریس شهری پرهیاهو و پرتحرک است که انقلاب فرانسه در آن رخ می‌دهد. خشونت انقلاب بیش از هر زمان دیگری بر این شهر سلطه یافته و آن را به مکانی خطرناک و وحشی تبدیل کرده که توپ، تفنگ، آتش و دود در آن مهم‌ترین نقش‌ها را دارند. بر همین اساس می‌توان رمان داستان دو شهر را نمونه‌ای برجسته از فرم کلاسیک رمان تاریخی در دوران طلایی آن به حساب آورد. دیکنز از رویدادهای تاریخی مانند فتح قلعه‌ی باستیل در داستانش بهره می‌گیرد؛ اما دنیای داستانی مخصوص به خود را همراه با تجربیات و احساسات شخصیت‌های مختلف می‌آفریند. و این‌چنین است که دیکنز با قلم خود خوانندگان را سحر می‌کند.

تولد فرهنگ ملی در شمال ایران | نخستین کتابخانه ملی در این شهر دوباره پا گرفت

یکی دیگر از جنبه‌های جادویی قلم دیکنز این است که تک‌تک صحنه‌های کتاب، هدف‌دار هستند. شاید در ابتدا رمان داستان دو شهر کمی کسل‌کننده و مطوّل به نظر برسد؛ اما هر چه به پایان داستان نزدیک‌تر می‌شویم، هدف هر صحنه، هر حرکت، هر شخصیت و هر گفت‌وگویی برایمان واضح‌ و واضح‌تر می‌شود. چارلز دیکنز در این کتاب به سبک روزنامه‌نگاران رویدادهایی را که در هر صحنه رخ می‌دهد، توصیف می‌کند. بااین‌حال خوانندگان تحت‌تأثیر توصیفات او قرار می‌گیرند؛ زیرا او در گزارش‌هایش دست بر موضوعی انسانی می‌گذارد و با این کار، احساسات خواننده را برمی‌انگیزاند.

مانند همه‌ی رمان‌های بزرگ تاریخ، هنگام خواندن کتاب داستان دو شهر به زندگی درهم‌تنیده‌ی شخصیت‌ها می‌رویم و دنیای انسان‌ها، ظلم تاریخ و بسیاری از مفاهیم دیگر را بهتر درک می‌کنیم. ما از آشفتگی و خشونت انقلاب فرانسه آگاه می‌شویم، جنبه‌های تاریک و روشن بشریت را بهتر می‌شناسیم و اصولی را درک می‌کنیم که در هر زمان و مکانی، صدق خواهند کرد.

در پایان کتاب داستان دو شهر متوجه می‌شویم اگر انسان می‌خواهد به رستگاری برسد، باید چیزی را از دست دهد که از هر چیز دیگری باارزش‌تر است: جان خود را...

کتاب داستان دو شهر در مجموعه‌ی کلکسیون کلاسیک نشر افق به انتشار رسیده است که به نوعی نسخه‌ی خلاصه‌شده‌ی آثار مهم ادبیات کلاسیک به شمار می‌آید. اولین بار ابراهیم یونسی دست به ترجمه‌ی کامل اثر مشهور چارلز دیکنز زد. نوشین ابراهیمی که خود دانش‌آموخته‌ی رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی است، این رمان را با تبحر تمام به زبان فارسی برگردانده است.

درباره‌ی مجموعه‌ی کلکسیون کلاسیک

مجموعه‌‌کتاب‌های کلکسیون کلاسیکِ نشر افق متشکل از کتاب‌های کلاسیک، مهم و سرشناس تاریخ ادبیات است که به شکل فنّی و بدون اینکه خدشه‌ای به داستان وارد شود، خلاصه شده‌اند. در این مجموعه، آثاری از ویکتور هوگو، چارلز دیکنز، ژول ورن، مارک تواین، الکساندر دوما و... گردآوری شده‌اند. مخاطبان این مجموعه عمدتاً نوجوانان هستند.

اقتباس‌های فرهنگی و سینمایی از کتاب داستان دو شهر

با اقتباس از کتاب داستان دو شهر نمایش‌ها، فیلم‌ها، سریال‌ها، نمایش‌های موزیکال و اپراهای زیادی ساخته شده است. اطلاعات فیلم‌هایی که بر اساس این کتاب ساخته‌ شده‌اند، از این قرار است:

• 1911: کارگردان رکس اینگرام و بازیگران ماوریس کاستلّو و فلورنس ترنر
• 1917: کارگردان فرانک لوید و بازیگران ویلیام فارنوم و جوئل کارمن
• 1922: کارگردان والتر کورتنی رودن و بازیگران کلیو بروک و آن ترِوِر
• 1935: کارگردان جک کانوِی و بازیگران رونالد کولمن و دونالد وودز
• 1958: کارگردان رالف توماس و بازیگران درک بوگارد و دوروتی توتین
• 1980: کارگردان جیم گدارد و بازیگران کریس ساراندون و پیتر کوشینگ

نکوداشت‌های کتاب داستان دو شهر

• یک اثر کلاسیک تکان‌دهنده. (Barnes & Noble)
• کتاب داستان دو شهر تصویری‌ روشن از زمانه‌ای مملو از ترس و خیانت به دست می‌دهد. (Penguin Random House)
• اثری حماسی در قالبی تاریخی. (روزنامه‌ی گاردین)

کتاب داستان دو شهر برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک از خواندن کتاب داستان دو شهر لذتی وافر خواهند برد.

در بخشی از کتاب داستان دو شهر می‌خوانیم

این واقعیت حیرت‌انگیز و تفکربرانگیزى است که انسان‌ها براى هم مثل رازى عمیق و ناشناخته مى‌مانند. درست مثل سه مسافرى که داخل اتاق کوچک کالسکه نشسته و در را به روى خود بسته بودند؛ هر یک از آن‌ها براى دیگرى چنان مرموز و ناشناخته بود که گویى در کالسکه‌ى شش اسبه یا شصت اسبه‌اش نشسته بود و یک کنت‌نشین با دیگران فاصله داشت.

کالسکه‌ى قدیمى با تقلا پیش مى‌رفت.

پیک، خوش‌خوشک از راهى که آمده بود یورتمه برمى‌گشت. او اغلب در کافه‌هاى سر راه توقف مى‌کرد و چیزى مى‌نوشید، اما کلاهش را تا روى چشمانش پایین مى‌کشید و نشان مى‌داد که علاقه‌اى به حرف زدن با دیگران ندارد. این سر و وضع به چشمان مرد مى‌آمد. چشمانى ظاهراً سیاه که در واقع هیچ رنگ و شکلى نداشتند و بیش‌ازحد به هم نزدیک بودند. این چشمان زیر کلاه سه‌گوش کهنه‌ى مرد که به خلط‌دان سه گوش شباهت داشت، حالتى شیطانى داشتند؛ بالاى شال گردنى که چانه و گلویش را مى‌پوشاند و تا زانویش مى‌رسید.

پیک، همین‌که راه مى‌افتاد مدام چیزى را تکرار مى‌کرد و با خود مى‌گفت: «نه، جرى، نه! جرى، این به صلاحت نیست. جرى، تو کاسب درستکارى هستى، این با کار تو جور در نمى‌آید! زندگى دوباره! شرط مى‌بندم که مست بود.»