احیای لنج‌سازی سنتی خلیج‌فارس با ساخت "آرورا" در قشم | هشدار درباره سرقت میراث دریایی ایران توسط کشورهای عربی

پروژه ساخت لنج سنتی "آرورا" در روستای گوران قشم، امیدی تازه برای نجات یکی از مهم‌ترین میراث در خطر یونسکو است.

لنج‌‌‌سازی سنتی که در فهرست میراث در خطر یونسکو ثبت شده، در سال‌های اخیر با تهدیدهای جدی مواجه شده است. اما، ساخت لنج «آرورا» (به معنای سپیده‌‌‌دم امید) در روستای گوران جزیره قشم و آغاز سفر گردشگری این لنج در خلیج‌فارس با برگزاری مراسم سنتی، نشان‌‌‌دهنده تلاشی مشترک برای احیای این هنر اصیل و انتقال آن به نسل‌‌‌های آینده است. ساخت «آرورا»، نه‌‌‌تنها بازگشتی به مهارت‌‌‌های اصیل بومی است، بلکه گامی موثر برای نجات این هنر و انتقال آن به نسل‌‌‌های آینده محسوب می‌شود. این طرح نمادی از امید و تلاش برای احیای هویت دریایی ایران در خلیج‌فارس است.

پاسداری از میراث درخطر

لنج‌‌‌سازی سنتی در خلیج فارس یکی از کهن‌‌‌ترین میراث ناملموس ایران است که دانش بومی دریانوردی و مهندسی سنتی ایرانیان را در خود جای داده است. این صنعت که هزاران سال با زندگی ساحل‌‌‌نشینان پیوند داشته، امروز به‌دلیل ‌‌‌کم‌توجهی و رقابت کشورهای همسایه در معرض نابودی قرار گرفته است. 

محمد محسنی، مدیرکل میراث‌‌‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌‌دستی استان هرمزگان معتقد است: احیای این صنعت نیازمند مشارکت جامعه محلی و حمایت نهادهای دولتی است. وی ساخت لنج «آرورا» را نمادی از تداوم و شکوفایی میراث زنده لنج‌‌‌سازی دانسته و تاکید می‌کند: چنین اقداماتی می‌تواند به تقویت هویت ایرانی و هرمزگانی کمک کند. محسنی می‌‌‌گوید: استان هرمزگان تنها استان ساحلی است که این صنعت همچنان در آن فعال است و این یک فرصت مهم برای بازآفرینی فرهنگی و اقتصادی محسوب می‌شود. وی تاکید می‌کند: لنج آرورا نماد یک بازآفرینی فرهنگی است، تلاشی که نشان داد این میراث کهن، زنده و قابلیت تداوم و شکوفایی دارد.

واکنش پزشکیان در ایکس برای خلیج فارس +تصویر

فرصت طلبی کشورهای عربی

محسنی با تاکید بر نقش میراث فرهنگی در توسعه گردشگری پایدار می‌‌‌گوید: روستاهایی مانند گوران که دارای ریشه‌‌‌های عمیق فرهنگ دریایی هستند، می‌توانند به مقاصد برجسته گردشگری فرهنگی و تجربی تبدیل شوند. بازدید از مراحل ساخت لنج، تجربه آیین‌‌‌های سنتی دریایی، و تعامل با استادکاران بومی، ظرفیت بی‌‌‌نظیری برای جذب گردشگران داخلی و خارجی فراهم می‌کند. او، از موزه زنده لنج‌‌‌سازی گوران، به‌‌‌عنوان بستری برای آموزش و معرفی این هنر به جامعه یاد می‌کند که می‌تواند الگویی برای دیگر مناطق دارای میراث صنعتی سنتی باشد. این موزه امروز با پروژه‌‌‌هایی مانند لنج آرورا، توانسته هم فرهنگ را حفظ کند و هم اقتصاد محلی را فعال سازد.

مدیرکل میراث‌‌‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌‌دستی استان هرمزگان در ادامه با اشاره به تهدیدهای منطقه‌‌‌ای می‌‌‌گوید: متاسفانه کشورهای همسایه حوزه خلیج‌فارس سراغ میراث دریانوردی ایران آمده‌‌‌اند و تلاش دارند دانش دریانوردی ایران را در اختیار بگیرند، این موضوع نتیجه سال‌ها ‌‌‌کم‌توجهی به این صنعت اصیل است و باید با حساسیت بیشتری به آن پرداخت.

توسعه گردشگری دریایی

لنج‌‌‌سازی سنتی پس از سال‌ها توقف با ساخت لنج «آرورا»، موجب اشتغال‌زایی و توسعه گردشگری دریایی خواهد شد.

اسماعیل مکی‌‌‌زاده، معاون دریایی اداره‌‌‌کل بنادر و دریانوردی هرمزگان با بیان این مطلب می‌‌‌گوید: این لنج چوبی که به روش سنتی و با هدف پاسداشت میراث ناملموس خلیج فارس به دست استادکاران محلی در جزیره قشم ساخته شده آغاز فصلی نو در احیای لنج‌‌‌سازی سنتی در هرمزگان خواهد بود.

او معتقد است: احیای لنج‌‌‌سازی سنتی در خلیج فارس که به عنوان یکی از میراث ناملموس و در معرض خطر در فهرست یونسکو ثبت شده ضمن صیانت از فرهنگ بومی، موجب رونق مجدد کارگاه‌‌‌های لنج‌‌‌سازی چوبی، توسعه گردشگری دریایی و افزایش اشتغال دریامحور در منطقه خواهد شد.

حفظ فرهنگ و رونق اقتصاد محلی

مدیرعامل شرکت تعاونی توسعه روستایی گوران جزیره قشم نیز، موزه زنده لنج‌‌‌سازی گوران را پایگاهی برای آموزش، پژوهش و ترویج این هنرسنتی می‌‌‌داند که نقشی اساسی در زنده نگه‌‌‌داشتن این صنعت دارد. 

علی پوزن در این باره می‌‌‌گوید: این موزه با طرح‌‌‌هایی مانند لنج آرورا، توانسته است هم فرهنگ را حفظ کند و هم اقتصاد محلی را رونق بخشد. ساخت نخستین شناور چوبی با کاربری گردشگری با نام «آرورا» تولد دوباره صنعت لنج‌سازی خلیج‌‌‌فارس به عنوان میراث‌‌‌کهن دریای پارس است. او تاکید می‌کند: این موزه، با همراهی مردم، جامعه محلی، فعالان گردشگری و نهادهای مسوول، تلاش می‌کند تا با احیای هنر لنج‌‌‌سازی و ایجاد اشتغال پایدار، هویت دریایی ایران را زنده نگه دارد. تلاش‌‌‌های فعالان گردشگری گوران، با جان و دل، در کنار همت سرمایه‌گذاران جسور، این صنعت را به دوران جدید بازگردانده و مسیری برای آینده پایدار جامعه محلی ایجاد کرده است.

نخستین پارک موزه لنج سازی

پوزن می‌‌‌گوید: لنج‌‌‌سازی برای سال‌های طولانی حرفه مردم گوران بوده، اما اکنون با ایده‌‌‌پردازی مردم روستا و همکاری منطقه آزاد قشم، این مکان به نخستین پارک موزه فضای باز لنج‌‌‌سازی و شناورهای چوبی کشور تبدیل‌‌‌ شده تا ضمن معرفی این هنر به مردم کشور و دنیا، به حفظ و احیای ساخت بزرگ‌ترین صنعت دستی جهان کمک کند.

مدیرعامل شرکت تعاونی توسعه روستایی گوران جزیره قشم تاکید می‌کند: موزه گوران برای حفاظت از دو میراث جهانی ناملموس لنج‌‌‌سازی در خطر و جنگل حرا که به عنوان ذخایر زیست کره ثبت شده‌‌‌اند، تلاش می‌کند. در این لنج هم از نماد درخت حرا در نرده‌‌‌ها و شاهین بحری در ساطور شناور و خود نرده بزرگ آن استفاده شده است.

لنج‌های ایرانی در جام جهانی

او به نکته‌‌‌ای اشاره می‌کند که دردآور و تلخ است: متاسفانه در سایه ‌‌‌‌کم‌توجهی برخی مسوولان به این میراث ماندگار، بسیاری از اشیای مردم‌‌‌شناسی، تاریخی، اسناد و حتی لنج‌‌‌ها از جنوب ایران به کشورهای عربی رفته‌‌‌اند. برای نمونه، قطر برای جام‌‌‌جهانی ۲۰۲۲ نزدیک به ۵۰۰ لنج چوبی دست دوم، با عمر ۳۰ تا ۴۰ ساله از اینجا خرید، بازسازی کرد و در جام‌‌‌جهانی از آن بهره‌‌‌برداری کردند و ما نشستیم و تماشا کردیم. 

میراث‌‌‌دارسنت‌‌‌های کهن

احیای لنج‌‌‌سازی از طریق مدل‌‌‌هایی چون «آرورا»، به معنای حفاظت از هویتی تاریخی و فرهنگی است که در هیچ کتابی نیامده، بلکه در دل چکش‌‌‌های لنج‌‌‌سازان، بر نوارهای صوتی آوازملوانان و در حرکت طناب‌‌‌ها و قرقره‌‌‌ها وبادبان‌ها ثبت شده است. این اقدام می‌تواند پرونده ایران را در یونسکو برای ارتقای وضعیت لنج‌‌‌سازی تقویت کرده و توجه جامعه جهانی را به ضرورت حفاظت از این میراث منحصربه‌‌‌فرد جلب کند. در جهانی که فناوری‌‌‌های نو، سنت‌‌‌های کهن‌‌‌ را به حاشیه رانده، پروژه‌‌‌هایی چون «آرورا»، نشان می‌دهد که هنوز می‌توان از دل سنت، به آینده‌‌‌ای روشن نگاه کرد. آینده‌‌‌ای که در آن لنج‌‌‌ها همچنان بر آب‌‌‌های نیلگون جنوب می‌‌‌خوابند، اما این بار نه با تهدید فراموشی، بلکه با امید به تداوم.

گوران، عامل جذب گردشگر

موزه زنده لنج‌‌‌سازی گوران و آیین‌‌‌های زنده آن، به‌‌‌ویژه در فصول گردشگری، می‌تواند گردشگران داخلی و خارجی را جذب کند و به آنها تجربه‌‌‌ای ملموس از فرهنگ زنده جنوب ایران ارائه دهد. تجربه‌‌‌ای که با صدا، حرکت، روایت و مشارکت همراه است. رویدادهایی از این دست می‌توانند به جذب سرمایه‌گذاری، رونق اقتصاد محلی، ایجاد اشتغال برای صنعتگران بومی و ارتقای جایگاه ایران در گردشگری مبتنی بر میراث ناملموس منجر شوند. موزه زنده لنج‌‌‌سازی گوران، امروز به مرکز مستندسازی، آموزش، پژوهش و ترویج صنعت لنج‌‌‌سازی تبدیل شده است. ساخت این لنج با نام «آرورا» که به معنای «شفق» و «سپیده‌‌‌دم» است، از دل همین موزه و با مشارکت فعال مردم، سرمایه‌گذاران فرهنگی و مهندسان بومی پدید آمد. انتخاب این نام، نماد طلوعی تازه برای لنج‌‌‌سازی ایران در افق خلیج فارس است.