توییتر شرکت چندان سوددهی نیست و نمی‌توان آن را با فیسبوک یا تیک تاک مقایسه کرد. اگرچه خبر خرید ماسک قیمت سهام این شرکت را 25 درصد بالا برد، ولی بعید به نظر می‌رسد که پول انگیزه اصلی ثروتمندترین فرد جهان از این معامله باشد. در عوض می‌توان حدس زد که ایلان ماسک کمی دیر به این نتیجه رسیده که باید مثل بسیاری از همتایانش نقشی در دنیای شرکت‌های بزرگ حوزه رسانه داشته باشد.
ایلان ماسک بالاخره به حوزه رسانه قدم می‌گذارد
این کارآفرین 50 ساله با سرمایه‌گذاری در توییتر قدم در مسیر افرادی مثل «جف بزوس» می‌گذارد که چند سال پیش روزنامه واشنگتن پست را خریداری کرد. «پاتریک سون-شیونگ» با لس آنجلس تایمز، «لورن پاول جابز» با آتلانتیک، «مایکل بلومبرگ» با بلومبرگ و «جان هنری» با بوستون گلوب دیگر افرادی هستند که سرمایه‌گذاری در حوزه رسانه‌ها را مهم تلقی کردند. میلیاردرها و چهره‌های سرشناس معمولا قبل از شکوفایی کامل خود واسه این فضا می‌شوند تا شاید نقشی در شیوه هدایت جریان محتواها داشته باشند.
البته بسیاری از ثروتمندان برای احیای رسانه‌های بزرگ از جمله واشنگتن پست، لس آنجلس تایمز و بوستون گلوب به سراغ این شرکت‌ها رفتند. ولی هدف ماسک نجات توییتر نیست. این شبکه اجتماعی به اندازه کافی پایدار شده و به هیچ ثروتمندی برای احیای قدرتش نیاز ندارد. ایلان ماسک بیشتر شبیه کسی است که علاقه زیادش به شیری که هر صبح می‌خورد باعث شده نه تنها به فکر خرید گاو، بلکه کل گله و گاوداری صاحب آن بیفتد. این قیاس باعث می‌شود مخاطبان فکر کنند ماسک از سانسور محتوا در توییتر ناراضی است و به همین دلیل تصمیم گرفته شرکت را بخرد تا شرایط را تغییر دهد. مدیرعامل تسلا پس از خرید سهام توییتر در یک نظرسنجی از کاربران پرسید که می‌خواهند دکمه ویرایش به این پلتفرم اضافه شود یا نه. این اتفاق باعث شد عده‌ای تصور کنند که او قرار است در آینده در این شبکه اجتماعی نقش مهمی داشته باشد.
اگرچه ماسک عمدتا به خاطر نوآوری‌هایش در زمینه محصولات ملموس و فیزیکی شناخته می‌شود، او در گذشته کاملا با دنیای رسانه بیگانه نبوده است. موسس اسپیس ایکس عضو هیئت مدیره Endeavor Group Holdings است که یک آژانس استعدادیابی و شرکتی در زمینه سرگرمی به رهبری «اری امانوئل» به حساب می‌آید. اتفاقا «ایگان دوربان» هم دیگر عضو هیئت مدیره این شرکت است که از طریق کمپانی Silver Lake دو سال پیش 1 میلیارد دلار در توییتر سرمایه‌گذاری کرده بود.
نکته جالب درباره ایلان ماسک این است که هرچند او بی‌اندازه توییتر را دوست دارد، در اظهارنظر علیه این شبکه اجتماعی ابایی نداشته است. ماسک در سال 2018 در توییتی از راه‌اندازی پلتفرمی به نام Pravda خبر داد و گفت این پلتفرم قرار است جایی برای امتیازدهی به واقعیت مطالب و پیگیری اعتبار خبرنگاران در طول زمان باشد. ولی Pravda هرگز محقق نشد. او 6 فروردین در صفحه خود نوشت: «با توجه به این که توییتر به مرکز اعلانات عمومی دنیا تبدیل شده ولی به اصول بنیادی آزادی بیان پایبند نیست و دموکراسی را خدشه‌دار می‌کند، چه باید کرد؟» او در ادامه از کاربران پرسید آیا به پلتفرم جدیدی نیاز داریم؟
با این حال، اکنون با توجه به اسناد ثبت شده در کمیسیون بورس و اوراق بهادار می‌دانیم که ماسک 23 اسفند سهام توییتر را خریده بود. چرا او باید پس از چنین سرمایه‌گذاری بزرگی علیه توییتر حرف بزند و ایده ساخت یک شبکه اجتماعی جدید را مطرح کند؟ کسی نمی‌داند. با این حال شاید تغییرات مثبتی در انتظار توییتر باشد.
تقویت آزادی بیان در توییتر؟
از زمانی که شبکه‌های اجتماعی نقش جدی‌تری در انتقال اطلاعات و ایجاد بستری مهم برای انجام گفتگوها پیدا کرده‌اند، این سوال که آن‌ها چقدر محتواها را سانسور می‌کنند، بیش از پیش مطرح شده است. از سال 2016 یعنی با رسوایی کمبریج آنالیتیکا و در سال 2020 در بحبوحه انتخابات آمریکا این موضوع اهمیتی مضاعف پیدا کرد. همه‌گیری جهانی ویروس کرونا هم بر این شرایط دامن زد و ماجرا در جریان حمله حامیان ترامپ به ساختمان کنگره به اوج خود رسید. حمله‌ای که به نظر می‌رسید تحت تحریک اظهارات ترامپ در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته بود و باعث مسدودسازی حساب کاربری او شد.
از آن زمان تاکنون خیلی‌ها سعی کردند شبکه‌های اجتماعی متفاوتی با تمرکز بر آزادی بیان بسازند. پارلر، Gab و Gettr از جمله این پلتفرم‌ها بودند که به موفقیت چندانی دست پیدا نکردند. تلاش شخصی ترامپ برای ساخت شبکه اجتماعی Truth Social هم چندان موفقیت‌آمیز نبود و هنوز نتوانسته سرویس‌دهی مناسبی به کاربران داشته باشد. ولی اگر ایلان ماسک بر سر عقایدش پایبند بماند، می‌تواند به جای ساخت یک پلتفرم جدید، توییتر را به بستری آزادتر برای بیان عقاید تبدیل کند.
البته سهامی که وی از توییتر خریده از نوع سرمایه‌گذاری منفعل است. این یعنی طبق قوانین اوراق بهادار آمریکا، ماسک نمی‌تواند روی شرکت کنترلی داشته باشد، اما چه کسی می‌داند که او در آینده چه کار خواهد کرد و چه چیزی می‌تواند جلوی سرمایه‌گذاری فعالانه ماسک در این شرکت را بگیرد. از سوی دیگر، ثروتمندترین فرد جهان حالا راحت‌تر از قبل می‌تواند درباره توییتر اظهارنظر کند و حتی با مدیران شرکت در ارتباط باشد. اگر او باور داشته باشد که سیاست‌های این شبکه اجتماعی مانعی در برابر استفاده او از پلتفرم محبوبش خواهد بود، احتمالا در صدد رفع این مشکل قدم خواهد برداشت.
اسناد رگولاتوری نشان می‌دهد که ماسک با دید بلند مدت دست به سرمایه‌گذاری در این شرکت زده و این قضیه احتمال فروش سهام توییتر در آینده نزدیک را به حداقل می‌رساند. بنابراین بعید است که مدیرعامل اسپیس ایکس هیچ هدفی از این خرید نداشته باشد. او حتما در کنار سفر به مریخ برنامه‌های بلند مدت دیگری را در سر می‌پروراند و توییتر هم در میان این برنامه‌ها نقش مهمی خواهد داشت.
گفتنی است که طبق قوانین کمیسیون بورس و اوراق بهادار، خریداران عمده سهام شرکت‌ها باید تا 10 روز پس از خرید گزارش عملکرد خود را به این کمیسیون اعلام کنند. ماسک 23 اسفند دست به این سرمایه‌گذاری زده، اما اسناد خود را 11 روز پس از توییت مربوط به آزادی بیان در توییتر یعنی در تاریخ 15 فروردین ثبت کرده است. بنابراین ممکن است از این حیث هم در آینده مشکلاتی برای او به وجود بیاید و با جریمه‌هایی مواجه شود.
سرمایه‌گذاری در یک شرکت بالغ
ثروتمندترین فرد دنیا به راحتی این عنوان را به دست نیاورده است. او به موقع و به درستی شرکت‌های تازه‌کار و مستعد را پیدا می‌کرد یا خودش دست به خلق شرکت‌هایی می‌زد که به موفقیت می‌رسیدند. ماسک قبلا هرگز در شرکت‌های بالغ سرمایه‌گذاری نکرده بود. او پیش‌تر به تاسیس پی‌پل، اسپیس ایکس، نورالینک و بورینگ کمپانی پرداخته بود. اگرچه در وب‌سایت تسلا گفته شده که ماسک این شرکت را ساخته ولی این ادعا صحت ندارد. او موسس تسلا نبود، ولی در همان مراحل آغازین کار در این کمپانی سرمایه‌گذاری کرد و از چهره‌های تاثیرگذار در موفقیت این شرکت بود.
ایلان ماسک اتفاقا از توییتر کمکی زیادی گرفت تا با استفاده از مخاطبان پرتعدادش روایت تسلا را شکل دهد. او حتی در زمان‌های بحران، یعنی وقتی سهام شرکت در معرض فروپاشی قرار داشت، از این تریبون برای حمایت از شرکت استفاده می‌کرد. اکانت او حالا با بیش از 80 میلیون دنبال‌کننده از جمله پرطرفدارترین حساب‌های توییتر محسوب می‌شود و به دفعات درباره محصولات تسلا یا اسپیس ایکس برای مخاطبان پست منتشر می‌کند. البته برخی از این پست‌ها که بر قیمت سهام تسلا تاثیر داشته برای ماسک دردسرساز شده و محدودیت‌هایی را برایش به وجود آورده‌اند. کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا در سال 2018 از او خواست قبل از انتشار توییت‌هایی که ممکن است بر سهام تسلا اثر بگذارد، آن‌ها را به تایید وکیل شرکت برساند. ماسک حالا خواستار رفع این محدودیت‌ها شده است.
مدیرعامل اسپیس ایکس که حالا ناکامی بسیاری از شبکه‌های اجتماعی جدید از جمله شبکه اجتماعی دونالد ترامپ را دیده، احتمالا با رویکردی تازه به سراغ رفع یکی از دغدغه‌های اصلی خود رفته است. او تصمیم گرفته که این بار به جای تاسیس یک شرکت جدید یا کمک به یک شرکت نوپا، در پلتفرمی سرمایه‌گذاری کند که مسیر خود را پیدا کرده اما آن قدر بزرگ نیست که نتوان روی آن اثرگذاری داشت.
او با خرید سهام توییتر و سرمایه‌گذاری احتمالی بعدی در این شرکت می‌خواهد تریبون بزرگ خود را تضمین کند و آن را به شکلی تغییر دهد که خودش می‌خواهد. شاید او می‌ترسد که با تغییر مدیرعامل توییتر شرایط برای ادامه فعالیتش در این شبکه اجتماعی سخت‌تر شود و روزی این پلتفرم را از دست بدهد. ماسک می‌داند که توییتر و مخاطبان پرشماری که در این سرویس جمع کرده، یکی از اصلی‌ترین عوامل محبوبیت و البته موفقیت شرکت‌هایش بوده‌اند.
البته ایلان ماسک اولین چهره دنیای فناوری نیست که به سراغ توییتر رفته. پیش‌تر «مارک بنیوف» از Salesforce در سال 2016 می‌خواست توییتر را با پرداخت 20 میلیارد دلار خریداری کند، اما همکاران و دوستانش او را منصرف کردند. نکته مهم بعدی این است که برخلاف سرمایه‌گذاری ماسک در بیت کوین از طریق تسلا، این بار خودش شخصا در توییتر سرمایه‌گذاری کرده و پای تسلا در میان نیست.
توییتر بستری برای تبلیغ رمزارزها خواهد شد؟
این شبکه اجتماعی از دیرباز سکویی برای پرتاب بیت کوین و بسیاری از رمزارزها بوده است. ایلان ماسک هم بارها از صفحه شخصی خود برای صحبت درباره بیت کوین و دوج کوین استفاده کرده است. تسلا پیش‌تر پذیرش بیت کوین برای خرید اتومبیل را ممکن کرده بود اما به خاطر مشکلات زیست‌محیطی این کار را ادامه نداد. این شرکت حالا همچنان بیت کوین دارد اما به عنوان سرمایه‌گذاری آن را نگه داشته است. با توجه به مقیاس بزرگ توییتر و روش استفاده این شرکت از نرم‌افزار برای ایجاد ارتباط میان کاربران دورافتاده، مدیرعامل تسلا می‌تواند از این پلتفرم به عنوان بستری برای ترویج یک ارز غیرمتمرکز و بدون وابستگی به دولت‌ها استفاده کند.
از سوی دیگر نباید فراموش کنیم که توییتر هم حداقل در زمان مدیرعاملی جک دورسی ارتباطاتی با دنیای رمزارزها داشت. دورسی چند سال پیش شرکت Square را تاسیس کرد که حالا با نام Block شناخته می‌شود و در حوزه خدمات مالی فعالیت می‌کند. این شرکت نگاه ویژه‌ای به فناوری بلاکچین دارد و طبق نظرات موسسش به دنبال سرویس‌های غیرمتمرکز است.
پیش‌بینی آینده دشوار است
اگرچه حدس و گمان‌های زیادی را می‌توان برای تصمیم ایلان ماسک در خرید این حجم بالا از سهام توییتر مطرح کرد، ولی همه این تحلیل‌ها صرفا نقطه نظر نگارنده را بیان می‌کنند و کسی واقعا نمی‌داند که در داخل ذهن این چهره جنجالی چه می‌گذرد. اصلا بعید نیست که او تعمداً رفتارهایی را انجام داده باشد تا بخشی از اذهان عمومی را منحرف کند و در واقع هدف دیگری در سر داشته باشد.
از سوی دیگر، گفته‌های ماسک در توییتر چندان قابل اتکا نیست. فراموش نکنیم که او همین چند وقت پیش «ولادیمیر پوتین» و خرسش را به مبارزه‌ای تن به تن برای حل مشکل اوکراین دعوت کرد و گفت حتی حاضر است از یک دست خود استفاده نکند. او قبلا در سال 2019 در توییتی اذعان کرده بود: «توییتر من دیگر حالا تا حد زیادی بی‌معنی و مهمل شده است.»
ماسک هنوز به‌صورت واضح به سرمایه‌گذاری خود واکنش نشان نداده است. او صرفا در توییتی در این باره نوشت: «اوه، سلام. خنده.» از سوی دیگر، توییتر هم به این اتفاق واکنشی نداشته است. «پاراگ آگراوال»، مدیرعامل توییتر صرفا در توییتی در واکنش به نظرسنجی ماسک درباره دکمه ویرایش نوشت: «این نظرسنجی عواقب مهمی خواهد داشت. لطفا با دقت رای دهید.» ولی برخی از کاربران می‌گویند این توییت به‌صورت کنایه‌آمیز نوشته شده و جدی نیست. با این حال، تا زمانی که اطلاعات بیشتری در این باره منتشر نشود، نمی‌توانیم نتیجه‌گیری مشخصی پیرامون این اتفاق داشته باشیم.
در نهایت ایلان ماسک به هیات مدیره توییتر می‌پیوندد که اگرچه به عنوان بزرگترین سهام‌دار این شبکه اجتماعی می‌تواند نقش بزرگی در آن ایفا کند، اما نمی‌تواند تمام خواسته‌هایش را عملی کند. علاوه بر این، امکان تصاحب بیش از 14.9 درصد سهام این شرکت تا زمانی که عضو هیات مدیره است، وجود نخواهد داشت.
نظر شما درباره سرمایه‌گذاری ایلان ماسک چیست؟ فکر می‌کنید او در آینده توییتر چه نقشی خواهد داشت و چه تغییری در این شبکه اجتماعی ایجاد می‌کند؟
دیدگاه تان را بنویسید