فضای مجازی شکافی از حقیقت و مجاز

۵۵آنلاین :

معین حافظی زاده

پژوهشگر علوم سیاسی استفاده های گوناگونی از شبکه های مختلف اجتماعی وجود دارد. بیش از هرچیز مسئله مهم در این استفاده، فرهنگ صحیح آن است. حال این فرهنگ چه از جنبه‌ی فردی باشد که از جنبه‌ی اجتماعی آن. شروع فعالیت ها در فضای مجازی را در جهان میتوان بین سالهای اولیه قرن ۲۱ ام است که پس از دسترسی همگانی به اینترنت در ایران نیز رواج یافته و میتوان گفت اکنون به اوج خود رسیده است و تمامی اقشار به نحوی بهره‌مند و درگیر آن هستند. یقینا فضای مجازی و اینترنت در بهبود و توسعه‌ی دولت الکترونیک نقش بسیار موثر و تعیین کننده‌ای دارد و اثرات مثبت فراوانی در دسترسی و آسان سازی مناسبات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شده داشته است. اما جنبه های منفی و نادرست زیادی نیز داشته است که بستگی به سبک های مختلف استفاده از آن دارد. قبل از ورود شبکه‌های اجتماعی به فضای عمومی جامعه، فرهنگ سازی مطابق با ارزشهای فرهنگی باید صورت بگیرد که ظاهرا ایرانیان در این مسئله توجیه نیستند. پس از وقایع مختلف ملی در ایران حضور پر شور مردم در صفحات مختلف اجتماعی مربوط و حتی نامربوط به وفور یافت میشود که جلوه‌ی ناصحیحی از ایرانیان ایجاد شده است. (ناسزا گویی در پیج افراد مشهور پس از وقایع ملی و قص علی هذا) در واقع این شبکه ها جایی برای تخلیه انرژی‌های به نوعی سرخورده و جامانده در دنیای واقعی هستند که بر سر افراد مشهور و پیج های مطرح جهانی خالی میشوند. اگر به کمی عقب تر از وقوع این قضایا بازگردیم میبینیم عامل اصلی خود افراد هستند و نه چیز دیگری. بدین معنی که ما از لحاظ شخصیتی و روحی دچار نوعی بحران و تعلیق در میان آنچه هستیم و آنچه میخواهیم باشیم و بدان دست نیافته ایم، قرار گرفته اند در فضای مجازی، افراد هویت اصلی خود را قبول نداشته و میخواهند آن ، شخصیت دیگری بسازند. عامل اصلی این مسئله تاثیرات منفی ای است که از شبکه‌های اجتماعی ساطع میشود و متاسفانه این تاثیرات منفی در اذهان عمومی بیشتر موثرند و به نوعی کار خود را کرده اند. اگر بخواهیم مثالی در این مسئله مطرح کنیم، دست یازی به فتوشاپ و برنامه های اصلاح است که گاهی تا حدی پیش میروند که باعث به وجود آمدن فاجعه میشوند! حال چرا افراد دست به این هویت سازی جعلی میزنند؟ به نظر نگارنده، عوامل مختلفی در این مسئله دخیل هستند. - عوامل شخصیتی: شاید بتوان مهم ترین عامل در هویت سازی جعلی را شخصیت و تیپ روانی افراد دانست. افراد به نوعی به خودشناسی و فهم درست از خود نمیرسند و یا اینکه خود را قبول ندارند. این دو عامل اصلی ترین دلایل جعل کردن خود است. -عوامل اجتماعی: فردی که به نظر خود در جامعه و واقعیت، حال به ظن خود یا به واقع، مقبولیت ندارد در پی دریافت تایید دیگران است و حاضر است برای کسب آن دست به هرکاری بزند که همانطور که اشاره شد یکی از آنها جعلی سازی است. این مسئله به نظر طبیعی می‌آید و افراد همواره خواهان کسب مقبولیت اجتماعی هستند و امروزه به راحتی در فضای مجازی امکان پذیر است. این خواستن مقبولیت امری اجتناب ناپذیر است اما حال این خواستن با دست یازی به هر چیز اخلاقی و غیر اخلاقی، درست یا نادرست در صدد دستیابی است. -عوامل فرهنگی جهانی: دنیای اینترنت و دنیای مجازی فضای گسترده جهانی است که امکان ارتباط نزدیک با تمامی افراد مشهور و غیر مشهور را فراهم میکند. این نکته‌ی مثبتی از فضای مجازی است اما به شرطی که باعث سرخوردگی نشود. غالبا دیدن فرهنگ های دیگر و سبک‌های مختلف زندگی، مخصوصا افراد مشهور، به دلیل قبول نداشتن سبک زندگی شخصی خود افراد و فرهنگ جامعه خود، خودباختگی ایجاد میکند که نتیجه آن، شبیه سازی خود، هرچند غلط یا درست به آن سبک را در پی دارد. با وجود مجازی بودن این شبکه‌ها، نباید از تاثیر آنها در جامعه و فرهنگ غافل شد که متاسفانه این غفلت دیده میشود. فعالیت روزمره افراد به حدی در این فضا افزایش یافته است که به سطح فرهنگ و جامعه نیز نفوذ کرده است و افراد هویت جعلی خود را در زندگی واقعی نیز باور کرده‌اند که بسیار آسیب زا و خطرناک است. به نظر میرسد پیشگیری ای قبل از درمان صورت نگرفته است و حال غده‌ی سرطانی فضای مجازی به زندگی عادی و روزمره مردم سرایت کرده است. متاسفانه فرهنگ سازی و استفاده درست از این امکانات که میتوان گفت اکثر قسمت های مثبت آن، به جز سهولت های دسترسی آسان، نادیده گرفته شده است، صورت نیافته و حال همه گیر شده است. قطعا در دنیای امروز بروز چنین بحرانی روند بازتولید فرهنگی و حضور فرهنگ اصیل هر ملتی را تغییر داده و به تعویق انداخته است و شکل جدیدی از سبک های زندگی و فرهنگ جهانی دیده میشود. شاید فیلترینگ و جلوگیری از دسترسی بتواند مانع این استفاده باشد اما پس از همگانی شدن و اجتناب ناپذیری از فضای مجازی و مهم تر از آن انتقال سبک زندگی مجازی به زندگی واقعی مردم ، به نظر ساده لوحانه می‌آید. در این مرحله از بحران باید شاهد تغییر سیاست ها در قبال فضای مجازی باشیم و شورای سیاستگذاری فضای مجازی باید به یک تدبیر و راهکار نوین در زمینه فرهنگ سازی استفاده و جلوگیری از پیشروی بیشتر در زندگی اجتماعی مردم باشد. بدین معنا که این استفاده قطع نشود اما سبک جدیدی از نوع استفاده از طریق فرهنگ سازی نوین و طبق خواسته های مردمیِ معقول صورت بگیرد