غرق شدن | آشنایی با مخاطرات پنهان دریای خزر

سالیانه نزدیک به هزار و 500 نفر از هموطنان به ویژه مسافران تابستانی در رودخانه ها، سدها، استخرهای کشاورزی، سواحل و محیط‌های آبی و دریایی غرق می‌شوند و بی‌توجهی و دانش ناکافی نسبت به خطرات محیط های آبی، از مهم‌ترین علل غرق‌شدگی این افراد به ویژه در فصل تابستان است.

طبق آمار سازمان پزشکی قانونی کشور سال گذشته هزار و 275 نفر بر اثر غرق‌شدگی جان خود را از دست دادند که از این تعداد خوزستان با 151 فوتی در صدر آمار غرق‌شدگی قرار دارد و مازندران با 109 و گیلان با 108 متوفی در جایگاه‌های بعدی‌ هستند و بیش از یک سوم غرق‌شدگی‌ها یعنی 468 مورد نیز در رودخانه‌ها رخ داده است. یکی از جذابیت‌های فصل تابستان، شناکردن و آب‌تنی است و این فقط مختص افرادی نیست که شنا بلدند، بلکه زدن به دل آب و زیر آبی رفتن و شیرجه زدن در دل آبی دریا یا خنکای رودخانه جذاب برای هر فردی لذت‌بخش و مفرح است

. رودخانه‌ها، سدها، استخرهای کشاورزی، سواحل و محیط‌های آبی و دریایی کشور به رغم زیبایی ها و آرامشی که در ظاهر دارند، برای افراد ی که هنگام شنا محتاط نباشند یا با فنون شنا آشنا نشدند، خطر غرق شدن در پی دارد بطوریکه همه ساله شاهد سوگ خانواده‌های فراوانی هستیم. به طور قطع صحنه‌های غم‌انگیز غرق‌شدگی افراد مختلف اعم از کودکان و نوجوانان یا حتی بانوان در سواحل شمالی و جنوبی رودخانه‌ها، سدها، استخرهای کشاورزی و نظایر آن، هشداری به مسافران تابستانی، گردشگران و شهروندانی است که همه ساله برای شنا راهی این مناطق و امکان می‌شوند. در همه جای دنیا شنا در خارج از طرح‌های سالم‌سازی و ایمن همراه با مخاطرات بسیاری است زیرا در این مکان‌ها تمهیدات لازم برای نجات افراد در نظر گرفته نشده است. برای برخی استان‌ها مثل خوزستان، مازندران و گیلان که به گفته سازمان پزشکی قانونی در صدر آمار غرق‌شدگی‌ها در کشور قرار دارند، پرداختن به موضوع غرق‌شدگی و آگاهش بخشی به افراد، مسافران و گردشگران باید بیش از پیش صورت پذیرد تا شاهد کاهش چشمگیر موضوع غرق‌شدگی باشیم. همچنین طبق آماری دیگر، بیش از یک سوم غرق‌شدگی‌ها در رودخانه‌ها رخ داده است. با این تفاسیر این موضوع باید یک دغدغه همیشگی باشد و برای پیشگیری از وقوع این بحران خانمان‌سوز، چاره‌ای اندیشیده شود.

بحرانی که در سال‌های گذشته خانواده‌های زیادی را عزادار کرده و بسیاری را به سینه خاک سپرده است. اگر در تعطیلات تابستانی می‌خواهید از شناکردن در اماکن آبی لذت ببرید، رعایت کردن نکات ایمنی از ضروریات است. غرق‌شدن معمولا آن‌طور که انتظارش را داریم بوجود نمی‌آید و همیشه آن علایمی که در ذهن داریم را نخواهد داشت. در نخستین اقدام همه باید توجه داشته باشند همیشه پیشگیری بهتر از درمان است.زمانی که می‌خواهید شنا کنید باید بدانید عمق آب در اطراف‌تان چقدر است و چه ویژگی‌هایی دارد. مخصوصا زمانی که در محیطی غیر از محیط استخرهای خانه و نظایر آن شنا کرده و از فضای طبیعت استفاده می‌کنید.

غرق‌شدگی چیست؟

غرق‌شدگی عبارت است از فرآیند منجر به اختلال تنفسی اولیه در اثر فرو رفتن یاغوطه‌ور شدن دریک محیط مایع. عواقب غرق شدگی با عناوین مرگ، بیماری یا بدون عوارض دسته‌بندی شده است. فرآیند غرق شدن شامل زنجیره‌ای است که وقتی راه هوایی فرد زیر سطح مایع قرارمی گیرد، شروع می شود. در این زمان فرد به طور ذاتی تلاش می‌کند نفس خود را نگه دارد. در ادامه ممکن است باعث شود به طور ناخواسته مایع به راه هوایی فرد وارد شود. اگر نجات یا رهایی از این وضعیت رخ ندهد، هیپوکسی افزایش می‌یابد و اختلال در چندین سیستم حیاتی بدن رخ می دهد.

قوانین ایمنی در مناطق تفریحی

در همه جای دنیا این قوانین از جمله نصب تابلوهای هشداری در اطراف آبراه‌ها سدها و دریاچه‌ها، استقرار ناجیان غریق و تجهیزات مربوطه در حاشیه سدها و دریاچه‌ها الزامی است و کارکنان مجموعه تفریحی آبی لازم است دوره‌های غریق نجات را در مراکز مورد تأیید فدراسیون نجات غریق بگذارنند. همچنین نصب تابلو اسامی، تلفن و نشانی نزدیک‌ترین مراکز درمانی، اورژانس، آتش نشانی و... در حاشیه رودخانه، سد و دریاچه الزامی است. استخرها و دریاچه‌های پارک‌های تفریحی باید دارای گارد محافظ به ارتفاع حداقل 150 سانتی متر و حریم حداقل دو متر باشد. عمق دریاچه و استخر پارک های تفریحی نباید بیش از یک و نیم متر در نظر گرفته شود و حتما باید پیرامون حوض ها و استخرهای خانگی از نرده های حفاظ استفاده کنید.

آشنایی با مخاطرات پنهان دریای خزر

یکی از مکان‌هایی که برای مردم ایران لذت‌بخش است، سفر به شمال و شنا و آب‌تنی کردن در دریای خزر است. در برخی نواحی دریای خزر عمق آب در ابتدا کم نشان می‌دهد ولی عمق‌های ناگهانی دارد. در این حالت اگر لحظه‌ای غفلت کنید ممکن است جریان آب شما را به سمتی بکشاند که در نهایت دچار حادثه و غرق‌شدگی شوید. در این خصوص حتما توصیه‌های منجیان غریق را که در سواحل مستقر هستند، جدی بگیرید؛ چرا که شنا در دریا با شنا در استخر متفاوت است و در دریا عواملی مانند رژیم موج، جریان های شکافنده، بستر دریا، ناهمواری کف دریا و نبود و یا کمبود ناجی غریق می‌تواند خطرناک باشد.

جریان شکافنده یا مرگبار

جریان شکافنده، جریانی از آب است که از ساحل به سمت دریا حرکت می کند و شناگران را با خود به داخل دریا می کشد. در صورت مواجهه با جریان شکافنده، هرگز مستقیما برخلاف آن شنا نکنید. اگر توان بدنی کافی دارید، موازی با ساحل شنا کنید تا از جریان خارج شوید؛ اگر توان بدنی کافی ندارید، سعی کنید همراه جریان به سمت دریا بروید و زمانی که جریان متوقف شد به صورت مورب به سمت ساحل شنا کنید. در این میان آشنا نبودن به فنون اولیه شنا، عدم‌آشنایی کافی با محیط شنا، مجهز نبودن به تجهیزات اولیه شنا، توفانی بودن دریا، به هم خوردن تعادل عادی فرد در دریا و به هم خوردن مورفولوژی بستر دریا و یا رودخانه در اثر پیشروی و سیل از عوامل اصلی افزایش تعداد غرق شدگان در سه استان شمالی کشور است.

کسانی که برای شنا وارد آب می‌شوند باید مهارت‌های اولیه فن شنا را آموزش دیده باشند. از طرفی بسیاری از افراد فکر می‌کنند که اگر شناگر مهاری در استخر هستند می‌توانند در محیط‌های طبیعی نظیر دریا و رودخانه ها نیز شناکنند، در حالی که شنا در دریا بسیار متفاوت از شنا در استخر است زیرا پیشروی و پسروی آب دریا و سیل رودخانه‌ها باعث تغییرات شدید زمین‌شناسی در بستر و محیط‌های طبیعی دریا می شود در نتیجه شنا در منطقه شناسایی نشده و غیرایمن خطرناک است و بر همین اساس طرح سالم سازی دریا از اهمیت بسزایی برخوردار است. محدوده شنا در این دریا، مناطقی در طرح‌های سالم‌سازی هستند که بستر دریای آن از سوی کارشناسان مربوطه تائید شده و محدوده آن به دلیل وجود علائم مشخص‌کننده دریایی و عدم تردد قایق های مسافری و حضور مستمر ناجیان غریق برای شنا کردن مناسب است؛ از این رو توصیه می شود مردم از شنا در مناطقی که از بستر آن آگاهی ندارند، پرهیز کنند.

نکات ایمنی هنگام شنا

مسافران تابستانی از شنا در سواحل ناشناخته جدا خودداری کنند، زودتر از دو ساعت پس از صرف غذا به شنا نپردازند، فقط در مناطق تحت نظارت ناجیان غریق شنا کنند و با دیدن پرچم سیاه و قرمز از شنا در منطقه خطر پرهیز کنند. مسافران تابستانی حتی‌المقدور در مسافت‌های طولانی به موازات ساحل شنا کنند، هنگام رعد و برق و توفان سریعا از آب خارج شوند، برای شوخی و گول زدن دیگران، خود را به حالت غریق نیاندازند و هیچ‌گاه به تنهایی شنا نکنند و هیچ گاه در تاریکی برای شنا به دریا نروند، در کنار دریا همواره مراقب کودکان خود باشند، از هل دادن یکدیگر در آب جدا خودداری کنند و هنگام شنا در فاصله زیاد مراقب قایق‌های عبوری باشند.

در صورت نبود ناجی غریق هنگام نیاز فرد در حال خطر، اگر عمق آب دریا مناسب بود با ایجاد زنجیره انسانی و با گرفتن دست یکدیگر و در صورت عمق زیاد با پرتاب وسایلی که خاصیت شناور دارد مانند یک تکه چوب یا کلمن آب، فرد را نجات دهند؛ استفاده از تیوب های لاستیکی می تواند خطرناک باشد از این رو فاصله خود را با ساحل ثابت نگه دارید و همواره تذکرات ناجیان غریق را جدی بگیرید.

شناکردن در سدها

در بعضی موارد مخصوصا در سدها و آب‌بندها لجن‌هایی تشکیل می‌شوند که حتی شناگران ماهر را به کام مرگ می‌کشاند. هنگام شنا آنها به پای شناگران بسته می‌شود و مانع بالا آمدن فرد و در نهایت مرگ او می‌شوند. از همه مهم‌تر اینکه، در مکان‌هایی شنا کنید که منجی غریق حضور داشته باشد. آمارها نشان می‌دهد بیش از 90 درصد غرق‌شدگی به زمان‌ها و مکان‌هایی مربوط می‌شود که افراد در جایی اقدام به شنا و آب‌تنی می‌کنند که منجی غریق حضور ندارد. با برنامه‌ریزی‌های انجام شده طی سال‌های اخیر، اکثر مناطق آبی و حادثه‌خیز کشور به حضور منجیان غریق و سازمان جمعیت هلال‌احمر مجهز شده‌اند، بنابراین افراد و مسافران حتما از این مکان‌های امن برای شناکردن استفاده کنند.

شیرجه نزنید

بهتر است کمی در محیط اطراف‌تان راه بروید تا آشنایی اولیه‌ای از آنجا به‌دست آورید. از طرفی گاهی اوقات ممکن است به خاطر خطای دید، متوجه بعضی موانع موجود در آب مثل سنگ‌ها نشوید. بنابراین هرگز در چنین مکان‌هایی شناکردن را با شیرجه آغاز نکنید.

جریان آبی را جدید بگیرید

سعی کنید وارد رودخانه‌های با جریان قوی نشوید. اگر در چنین موقعیتی قرار گرفتید سعی کنید به پشت شنا کنید و پاهایتان در آب باشد تا در صورت برخورد با مانع، کمتر آسیب ببینید. زمانی که به قسمت ضعیف‌تر آب رسیدید، به سمت خشکی شنا کنید.

تنها شنا نکنید

اگر برایتان ممکن است، با دوستان به تفریح و شنا بروید که در صورت بروز مشکل بتوانند به شما کمک کنند. البته باید امیدوار باشید با کسانی شنا می‌کنید که شناگران ماهری هستند و در صورت بروز مشکل می‌توانند به شما کمک کنند. خودتان نیز همیشه حواستان به همه دوستانتان باشد اگر کسی را دیگر نمی‌بینید، احتمالا او نیاز به کمک دارد.

توصیه‌های ایمنی را رعایت کنید

در مکان‌های ممنوعه و سالم‌سازی نشده مثل سدها، آبگیرها، کانال‌های آب‌رسانی و رودخانه‌ها شنا نکنیم و به دیگران نیز تذکر دهیم. در هنگام شنا و استفاده از قایق‌های تفریحی از جلیقه نجات استفاده کنید. در مکان‌هایی که ناجی غریق حضور ندارد، شنا نکنید. هشدارها و توصیه‌های منجیان غریق را محترم شمرده و به آن عمل کنید. مهارت شنا و امدادرسانی هنگام غرق‌شدگی را بیاموزید. هنگام شنا در مکان‌های سالم‌سازی شده، مراقب کودکان و سالمندان باشید. از شناکردن در مکان‌هایی که با تابلوی «شنا ممنوع» مشخص شده‌اند، خودداری کنید. در هنگام خستگی و پس از استفاده از داروهای خواب‌آور شنا نکنید. از شناکردن درآبراه‌های عمیق، آب‌های خروشان، جریان شدید و غیرمجاز خودداری کنید.

استخرهای کشاورزی؛ تله‌های آماده مرگ

آمارهای پزشکی قانونی در سال 1398 بیانگر آن است که از هزار و 275 مورد حادثه منجر به مرگ در آب، حداقل 140 مورد حوادثی بوده‌اند که در استخرهای کشاورزی رقم خورده است، با این تعداد غرق شده، می‌توان گفت غرق‌شدگان در استخر از لحاظ تعداد، بعد از غرق‌شدگان در رودخانه‌ها و دریاها، در ردیف سوم تعداد جانباختگان قرار می‌گیرند. غرق‌شدگی در استخرهای کشاورزی، معمولا مرگ‌های زنجیره‌ای است، در بیشتر مواقع این زنجیره‌ای بودن حوادث به این علت است که بعد از سقوط یک فرد به داخل استخر، افراد خانواده و یا دوستانش برای نجات او به آب می‌زنند اما در بیشتر موارد نمی‌توانند فرد غرق شده و خودشان را نجات دهند و به این صورت است که تعداد جان‌باختگان گاهی حتی به دو یا سه نفر می‌رسد اما سوال اصلی این است که این استخرها چرا اینقدر تلفات می‌دهند؟

حصارهای ایمنی که نیستند

نداشتن حصار یکی از مهم‌ترین دلایلی است که باعث وقوع حوادث مرگبار در استخرهای کشاورزی می‌شود، از آنجا که این استخرها در باغ‌ها یا در زمین های کشاورزی و در مناطقی پوشیده با درخت و گیاهان قرار دارند در بسیاری از موارد افراد هنگام عبور از نزدیکی استخر به داخل آب می‌افتند و چون کسی در آن اطراف نیست که به کمک آنها بیاید غرق شده و جان می‌بازند. با آنکه استخرهای سیمانی کشاورزی هم هر ساله تلفات زیادی می گیرند اما بیشتر جان‌باختگان این استخرها کسانی هستند که در استخرهای کشاورزی چند‌منظوره ژئوم‌مبران غرق می‌شوند. استخرهای ژئوم‌مبران به صورتی ساخته می‌شوند که بر‌خلاف استخرهای سیمانی، نه پله ای دارند که بتوان در صورت افتادن در استخر از آن ها خارج شد و نه لبه ای دارند که بتوان از آن گرفت و تا رسیدن کمک خود را روی آب نگه داشت.ورق های ژئوممبران حالتی شبیه پلاستیک فشرده دارند که مخصوصا وقتی خیس شوند خیلی لیز هستند و به این ترتیب اگر کسی در استخر بیفتد نمی تواند از روی این ورق های لیز، خودش را به بیرون استخر کشانده و زندگی اش را نجات دهد.

خطرات شنا در مناطق ناامن

با یادآوری موارد ذکر شده در این گزارش باید حساسیت لازم در خصوص خطرات و پیامدهای شنا در مکان های ناامن رودخانه ها در میان مردم ایجاد شود تا آمار غرق شدگان کاهش یابد. همچنین اگر آگاهی لازم درباره شنا کردن در مناطق ناامن و پرخطر بوجود بیاید، شاهد حوادث غرق‌شدگی نخواهیم بود و برای برون‌رفت از این معضل حتی جان یک انسان ارزشمند است و وظیفه همه دستگاه‌های متولی و مرتبط حفظ جان شهروندان است و باید زمینه آن فراهم شود.در این میان، آموزش افرادی که در حاشیه رودخانه‌ها زندگی می‌کنند، برای کمک به افراد غرق شده بسیار مفید و کارساز است چرا که شاید تنها راه سرگرمی این افراد که معمولاً از جوامع روستایی و عشایری هستند، همین شنا در رودخانه ها و کانال‌های بومی محسوب می‌شود و در این راستا باید فرهنگ‌سازی شود که کانال‌ها و رودخانه‌ها جای مناسبی برای شنا نیستند و باید از شنا در مناطق ممنوعه خودداری شود تا مبادا شادی‌های خانواده ای برای همیشه خاموش شود.