کاهش گفت‌و‌گو و پیامدهای‌ آن

افزایش نقش همسالان با کاهش گفت‌و‌گو

بنا به اظهارنظر آسیب‌شناسان مسائل اجتماعی کاهش گفت‌و‌گو میان اعضای خانواده می‌تواند باعث افزایش نقش همسالان و یا دوستان شود که این خود مقدمه ازدیاد مشکلات و آسیب‌های اجتماعی مانند تجردگرایی، خودکشی، مصرف مواد مخدر، اتخاذ تصمیم‌های عجولانه و بدون برنامه‌ریزی، ترک تحصیل و مهاجرت و... است.

گفت‌وگوی دستوری در خانواده سنتی

یک پژوهشگر مسائل اجتماعی در خصوص دلایل کاهش گفت‌و‌گو میان اعضای خانواده می‌گوید: زمانی که می‌خواهیم درباره تغییرات اجتماعی بحث و بررسی کنیم به‌طور معمول نوستالژی گذشته همواره با ماست. حال این سوال مطرح می‌شود که آیا در خانواده سنتی گفت‌و‌گو رایج بود یا خیر. به‌صراحت نمی‌توان گفت که در خانواده سنتی نیز گفت‌و‌گو چندان وجود داشته بلکه بیشتر مونولوگ حکم‌فرما بوده است؛ فعالیت این مونولوگ بیشتر از سمت پدر و یا مرد خانواده بود. داروین صبوری و با اشاره به مطلب فوق بیان می‌کند: در بیشتر موارد زبان گفتاری در گذشته تنها یک زبان دستوری بود. فناوری امروزه از یک خانواده مونولوگ‌محور و با زبان دستوری امروزه به یک خانواده رسیده‌ایم که همان زبان دستوری را نیز ندارد.

تنش‌زایی گفت‌و‌گو در برخی خانواده‌ها

وی در ادامه افزود: متاسفانه امروزه زبان گفتاری بیشتر به تنش رسیده است که این خود نقش موثری در کاهش گفت‌و‌گو میان اعضای خانواده دارد. در حال حاضر پدر متاسفانه قدرت و تقش خود را در خانواده کم‌وبیش از دست داده که این خود تحت تاثیر عوامل مختلف روی داده است. صبوری ادامه می‌دهد: اگر بخواهیم نگاه تبارشناسی به این مساله داشته باشیم می‌توانیم به این موضوع بپردازیم که بعضا ما در عرصه‌های دیگر اجتماع نیز به گفت‌و‌گو نرسیده‌ایم. صبوری در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه تغییرات حاکم بر جامعه تا چه میزان بر ایجاد تغییر در خانواده تاثیرگذار است، می‌گوید: به‌طور معمول تغییرات حالت کارکردی دارند. خانواده از یک خانواده گسترده به یک خانواده هسته‌ای تغییر شکل داده و این تغییر شکل نهاد خانواده با توجه به تغییر دیگر نهادها شکل گرفته است. به‌عنوان مثال ابرنهادهایی مانند اقتصاد زمانی که تغییر کند دیگر نهادها نیز تغییر پیدا خواهند کرد. به عبارت بهتر سبک زندگی تغییر پیدا می‌کند. این جامعه‌شناس در ادامه افزود: از این‌رو نباید به این تغییرات با رویکرد آسیب‌شناسی نگاه کرد، چراکه ما در حال گذار هستیم و در این حالت ممکن است بسیاری از آسیب‌های اجتماعی مانند نرخ طلاق، آمار اعتیاد و... تغییر پیدا کند.

عامل ایجاد مشکل در مسیر تغییرات

صبوری در پاسخ به این پرسش مبنی‌بر اینکه وجود برنامه‌ریزی‌ چه تاثیری در کاهش آسیب‌های جامعه در حال گذر دارد، می‌گوید: متاسفانه ما نقش برنامه‌ریزی را چندان که باید جدی نگرفته‌ایم. باید دانست که برنامه‌ریزی در رسیدن به اهداف و طی مسیر هنگام روی‌دادن تغییرات بسیار کارگشا و حیاتی است. باید بتوانیم عواملی که در مسیر تغییرات مشکل‌آفرین می‌شوند از بین ببریم و راه‌حل آن نیز داشتن برنامه‌ریزی منسجم و مدون است.

نادیده‌انگاشتن نیازهای جدید

وی در ادامه افزود: نهادهای اجتماعی نظم‌دهنده به وجود آمدند تا به یک‌سری از نیازهای جامعه پاسخ دهند؛ ما امروزه یک‌سری از نیازهایمان تغییر یافته اما برخی می‌خواهند هنوز این نیازها را نادیده بگیرند. این یک تعارض است که دردسرآفرین می‌شود. صبوری می‌گوید: مشکل ما در جایی است که این رویکردها را نمی‌بینیم. امروز میان حیات ذهنی و حیات فکری ما پارادوکس ایجاد شده است به‌گونه‌ای که رفتارهای جمعی ما رفتارهای متناقض‌نما هستند؛ یعنی به‌راحتی در آنچه که باور داریم و آنچه که انجام می‌دهیم تناقض وجود دارد. این پژوهشگر مسائل اجتماعی در ارتباط با سرگرمی کودکان با موبایل و تبلت و نقش آن در کاهش گفت‌و‌گو میان اعضای خانواده می‌گوید: کودکان امروز مجبور به انجام این کار هستند، چراکه زندگی آپارتمان‌نشینی فرصت دیگری را برای آنها فراهم نمی‌کند. امروزه موبایل و تبلت حکم پستانک و یا سرگرمی برای کودکان و نوجوانان دارد. به‌عبارت بهتر این یک جنبش اجتماعی و تاریخی است که به ما عارض شده است.

عامل کاهش کارکرد خانواده

وی نقش مشکلات اقتصادی در کاهش گفت‌و‌گو میان اعضای خانواده را بسیار تاثیرگذار دانست و ادامه داد: پدر و مادری که با یک شیفت کاری نمی‌توانند هزینه‌های زندگی را تامین کنند، به شغل دوم و یا سوم روی می‌آورند که این خود می‌تواند باعث تقلیل نقش‌ها و کارکردهای اجتماعی و خانوادگی آنها شود که این نیز یک پارادوکس است،‌ چراکه ما فکر می‌کنیم با کارکردن می‌توان کیان خانواده را حفظ و یا تثبیت کرد، این در حالی است که متاسفانه نهاد خانواده را با مشکل مواجه می‌کنیم. بنابراین تا زمانی که مختصات عارض‌شده بر جامعه خود را نشناسیم نمی‌توانیم راه‌حلی نیز ارائه دهیم. صبوری در پاسخ به سوال دیگر مبنی بر اینکه آیا کاهش گفت‌و‌گو میان اعضای خانواده می‌تواند باعث افزایش آسیب‌های اجتماعی شود، می گوید: این مهم علت نیست اما می‌تواند معلول باشد و معلول اصلی را زمانی پیدا کنیم که آسیب‌های اجتماعی زنجیروار به هم متصل هستند و آنقدر جلو می‌رود که گاهی نمی‌توان ربط آن را پیدا کرد‌. مفهوم فرهنگ یک مفهوم عام است، یعنی تمام نهادها را دربرمی‌گیرد؛ یک مفهوم پویاست نه ایستا.