نقش زیست شبانه در تأمین امنیت و رفاه جامعه چیست؟

۵۵آنلاین :

شرایط جدید اقتصادی راهکارهای نوین می‌طلبد. راهکارهایی که به خلق فرصت و بهره مندی از ظرفیتهای موجود و بسترسازی برای پدید آوردن راه‌های نرفته می‌انجامد. نظر به این شرایط و نیاز مبرم به بسط، گسترش و بالفعل سازی پتانسیل بالقوه، باید بیش از هر چیز به این مساله توجه کرد که زیست شبانه (Nightlife)، که این روزها به عنوان نماد توسعه شهری، اقتصادی، اجتماعی و حتی امنیت در بسیاری شهرهای بزرگ جهان به امری نهادینه و تثبیت شده بدل شده است، بخش مهم و قابل توجهی از درآمد گردشگری این شهرها را شامل می‌شود. بر اساس تحقیقات انجام گرفته سال ۲۰۱۸ در سیدنی استرالیا، ۱۰ هزار نفر از شهروندان این شهر در یک نظرسنجی نظر مثبت خود را برای گسترش زیست شبانه ابراز کردند. زندگی شبانه هر شهر در کشورهای عموماً توسعه یافته منطبق با فرهنگ و ضرورت‌های اقتصادی همانش هر تئوریزه و پیاده سازی می‌شود. بر اساس یک پژوهش در سال ۲۰۱۶، زیست شبانه در نیویورک به عنوان شهری که رکورددار بزرگترین اکوسیستم این شیوه شناخته می‌شود، خالق قریب به ۲۹۹ هزار شغل است که تنها در بخش غذا (Food)، نزدیک به ۱۴۱ هزار نفر فعالیت دارند. زیست شبانه همچنین مبلغی در حدود ۶۹۷ میلیون دلار درآمد مالیاتی برای این شهر به ارمغان آورده است. زیست شبانه آنچنان در اقتصاد گردشگری کشورهای پیشرو اهمیت و مفهوم یافته که کشور ژاپن حیات شبانه را به عنوان رکن چهارم اقتصاد گردشگری (بعد از طبیعت، غذا و جاذبه‌های تاریخی) به رسمیت شناخته است.

حیات شبانه را می‌توان بسته‌ای متشکل از فرصت‌ها و چالش‌های قابل مدیریت دانست. یکی از محورهای تحقیقات صورت گرفته در نقاط مختلف دنیا چالش و تغییرات انکارناپذیری است که حیات شبانه ممکن است بر شیوه زندگی اعضای جوان در جامعه ایجاد کند. در کنار این فرهنگ که شب نشینی مقبول تفکرات سنتی و حتی سختگیرانه کار و زندگی فردی نیست، این مساله که زمان شبانه بیش از روز مستعد وقوع جرم و آسیب‌های اجتماعی احتمالی است ریشه در یک باور عمومی دارد. این نگرانی از یک جهت قابل تأمل است، زیرا از اعصار گذشته در شب به دلیل حضور کمتر مردم در فضای عمومی و نبود عبور و مرور در کنار تاریکی و فقدان نور، احتمال جرائمی مانند سرقت همیشه بیشتر بوده است. شاید اختراع الکتریسیته بود که این بستر را فراهم کرد تا در صورت تأمین امنیت در شبهای تاریک توسط دولت‌ها و مقامات محلی، شهروندان بتوانند از مزایای گردشگری به صورت ۲۴ ساعته برخوردار باشند. در بحث تأمین امنیت نیز باید به این نکته توجه کرد که کالای عمومی امنیت که از سوی دولت‌ها عرضه می‌شود، خدمتی هزینه بر است که بازخورد و بازگشت سرمایه‌ای در آن اتفاق نمی‌افتد و البته از بروز خسارت به سرمایه مادی، معنوی و انسانی می‌کاهد. نیاز به استخدام تعداد قابل توجه نیروی انسانی، تأمین تجهیزات و برنامه ریزی‌های گسترده در شرایط معمول روزانه به شکل طبیعی این پرسش را ایجاد خواهد کرد که آیا صرف چنین هزینه‌ای برای حمایت از ایجاد و احیای حیات شبانه آن هم برای مخاطبانی به مراتب کم تعداد معقول و منطقی است؟ نیروی پلیس شهری در هر نقطه از جهان ممکن است در تأمین نیروی انسانی مورد نیاز در شب به همان تعداد و نفرات مستقر در طول روز با چالش مواجه شود، این مساله به ویژه ممکن است در موضوع پوشش همه جانبه گشت‌های انتظامی در تمام نقاط شهر، بیشتر خود را نشان دهد.

از طرفی همچنین نباید فراموش کرد که حیات شبانه خود علت عبور و مرور شهری است و به تبع این مساله، با ترافیک منبعث از آن، نیاز به حضور ماموران راهنمایی و رانندگی در طول شب را به دیگر موارد الزامی طرح زیست شبانه پیوست می‌کند.

از دیگر ذی نفعان بهره بردار از این شیوه می‌توان دانشجویان را نام برد که به دلیل اشتغال به تحصیل زمان آزاد بیشتری برای استفاده از حیات شبانه دارند.

گردشگران، دیگر مشتریان این شیوه که غالباً هزینه بیشتری برای بهره مندی از این تجربه می‌پردازند، به عنوان بهره برداران ناآشنا به بافت شهری، جزو اقشار حساس‌تری هستند که تأمین امنیت آنها در زیست شبانه نیاز به برنامه ریزی و تمهیدات خاص و تمرکز ویژه دارد. البته در این بین مواضعی مانند محق بودن دولت (حاکمیت) در ایجاد محدودیت برای زیست شبانه شهروندان در کشور ما در مراحل بحث و گفت وگوی کارشناسی قرار دارد.

بدون شک رفتار اجتماعی یک شهروند که آسیبی برای کسی ایجاد نمی‌کند، مانند تمایل به قدم زدن در شب نمی‌تواند از س وی نهاد دولتی محدود شود، هرچند نهادهای حاکمیتی معمولاً با برجسته سازی خطرات احتمالی این گونه رفتارها، ایجاد محدودیتهای احتمالی را به اختیار شهروندان می‌گذارند تا آنها با انتخاب شخصی (و البته هدایت شده) رفتار خود را محدود کنند و احتمالاً از حضور شبانه در فضاهای عمومی و س طح شهر صرف نظر کنند. با این اوصاف، ابعاد نیازمند توجه در طرح زیست شبانه مختص هر شهر وسیع‌تر از این موارد است. زیست شبانه ممکن است آلودگی صوتی و تردد (شلوغی) ایجاد کند و این مساله پتانسیل سلب آسایش احتمالی ساکنان محله‌های مخاطب این شیوه را دارد. علاوه بر این هر شهروندی این حق را دارد که در صورت وجود زيست شبانه از حمل ونقل عمومی نیز برخوردار شود و باید دید که شهر آمادگی ۲۴ ساعته کردن خدماتی مانند مترو و خطوط اتوبوسرانی را خواهد داشت یا خیر.

نمونه‌های جهانی برنامه ریزی‌های متعدد و متنوعی برای خود دارند. به طور مثال در انگلستان که در تعطیلات آخر هفته به صورت معمول استقبال از زیست شبانه بیش از زمان‌های دیگر است، خطوط مترو ساعتهای بیشتری خدمات ارائه می‌دهند و البته توقف قطارها در همه ایستگاه‌ها اتفاق نمی‌افتد و تنها اتصال چند ایستگاه مشخص و توقف محدود در ایستگاه‌های بین راهی از جمله راهکارهایی است که شهر برای صرفه جویی در هزینه‌ها و حل مساله اقتصادی زیست شبانه اجرایی کرده است. این مساله به ویژه با توجه به آنکه دو موضوع امنیت و حمل و نقل از اهمیت محوری در زیست شبانه برخوردار هستند، اهمیت دارد.

با این همه در بررسی چکیده مباحث موافقان و مخالفان زیست شبانه در ایران، آنچه در فحوای کلام مخالفان مشهود است، علاوه بر تعبیر مستقیم یا غیرمستقیم این طرح به شب نشینی، مساله بهره وری نیز در مخالفتشان مطرح است؛ نگاه جامعه به بحث اشتغال دیدگاهی روزمحور است که بر هشت ساعت کار از صبح تا بعدازظهر تاکید دارد. این دیدگاه کلی و ناظر از بالا ممکن است انتظار داشته باشد که تمام آحاد جامعه در همین بازه زمانی مشغول به کار باشند و برای بقیه ساعات شبانه روز تنها فعالیت مراکزی مانند مراکز درمانی و برخی خدمات پذیرفته شده است. با توجه به ماهیت اقتصاد دولتی در ایران و تسلط اشتغال دولتی و نیمه دولتی بر بازار کار، تغییر این زاویه دید آسان نخواهد بود، هرچند می‌توان این نقد را به اردوگاه مخالفان وارد دانست که بیشتر اظهار نظرات تا حدی قیاس به نفس و منبعث از نظرات فردی است تا تحلیل و نظر مبتنی بر مطالعات کارشناسی انجام گرفته. با این حال می‌توان امید داشت که اگر فرهنگ سختگیرانه کار غربی (اخلاق پروتستانيسم) و شرقی (ژاپنی) بر اهمیت زیست شبانه واقف شده‌اند، سایر فرهنگها نیز این فرصت را برای اقتصاد شهری خود خواهند ساخت. از جمله زوایای مغفول مانده در بعد کارشناسی، این مساله است که می‌توان زیست شبانه را به عنوان بستهای کاملاً بومی و منطبق با فرهنگ هر کشور و شهر تعریف کرد. می‌توان در کنار پیوست اقتصادی یک بسته هنری و فرهنگی نیز برای طرح زیست شبانه ش هر تعریف کرد، آنچه ژاپن در برگزاری سمینارها و رخدادهای فرهنگی مانند تئاتر، نمایشگاه‌های هنری در بازه زمانی شبانه و سینما، انجام داده است. تجارب اینچنین در تدوین بسته ایرانی زیست شبانه نیز می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر صنایع مرتبط با گردشگری، بسیاری از اماکن ورزشی می‌تواند در شبها فعال شود و احتمالاً مورد توجه شهروندان نیز قرار گیرد. ابعاد و وجوه مختلف در مجموع این مساله را خاطرنشان می‌کند که نمی‌توان بدون بررسی به صورت یکجا چنین پیشنهادهایی را صراحتاً رد کرد یا پذیرفت. در حال حاضر زیست شبانه در بسیاری کشورها به عنوان یک شاخص در برآورد سطح امنیت و رفاه آن کشور از سوی ناظران برآورد می‌شود. کشوری که به سطحی از قدرت رسیده است که موضوع امنیت را به صورت شبانه روزی تأمین کند و شهروندانی که در آسایش کامل در طول شب نیز مانند روز در سطح شهر تردد می‌کنند و از خدمات استفاده می‌کنند، نمودی بارز از توسعه یافتگی اقتصادی و امنیتی یک شهر محسوب خواهند شد. بیشک تهران نیز به عنوان کلانشهری (Mega City) شناخته شده در سطح جهان که مقصد بازدید بسیاری از علاقه مندان فرهنگ کشور، چه شهروندان مشتاق داخلی و چه گردشگران بین المللی است، پتانسیل و شایستگی برخورداری از خدمات شهری موجود در زیست شبانه را دارد.