آشنایی با دو نیایشگاه صخره‌ای در بُبانشوار هند

۵۵آنلاین :

حمیدرضا سروری

داریوش شایگان فقید درکتاب مشهور خود ادیان و مکتبای فلسفی هند در مورد آیین جِین(Jainism) می‌نویسد:کیش جین همانند آیین بودا درآغاز پیدایش خود سازمانی رهبانی بوده است که به تهذیب اخلاق می‌پرداخته و از راه مهرورزی و گرامی داشتن حق زندگانی همراه با پرهیزکاری و خویشتن‌داری می‌خواسته از اقیانوس سامسارا(Samsara) و چرخۀ زایشهای دوباره یا تناسخ گذرکند. کیش جِین در آغاز مانند آیین بودا تلاش می‌کرد تا با دریافت ریشه‌های اخلاقی و مینوی درست از دایرۀ جهنمی بازپیدایی رهایی جوید و راهی برای گریز از رنج گیتی به دست آورد.

این آیین هم مانند بسیاری از آیینها و مکتبهای فلسفی هند به زندگانی دنیوی بدبین است و بر این باور است که زندگی میوه‌های تلخ و اندوهناک ببار می‌آورد و تنها چارۀ گریز از این تنگنای هستی برگزیدن راه آزادی و رستگاری یعنی مُکشا(Moksha) است که به وسیلۀ معرفت به دست می‌آید. به قدیسان و فرزانگان آیین جِین تیرتانکارا(Tirthankara) می‌گفته‌اند یعنی آنهایی که گذرگاهی(Thirtha) برای گذر از دریای سامسارا پیدا کرده‌اند.

شهر بُبانشوار به دلیل فراوانی نیایشگاه‌هایی که دارد به شهر نیایشگاه‌ها مشهور است و در این میان یکی از مهمترین جایگاه‌های نیایشگاه گونۀ آیین جین در6 کیلومتری این شهر جای دارد.

دو محوطۀ صخره‌ای به نامهای اُدایاگیری(Udayagiri) و کانداگیری(Khandagiri) کنار هم قرار دارند این دو محوطه دارای 33 غار و پناهگاه صخره‌ای هستند که از آن پیروان آیین جین بوده است.

غارهای اٌدایاگیری و کانداگیری به هنگام فرمانروایی دودمان ماهامِگاوِهانا(Mahamegavahana) ساخته شده‌اند، دودمانی که از سدۀ دوم پیش از میلاد تا سدۀ پنجم میلادی بر ایالت امروزی اُدیسا در شرق هندوستان فرمانروایی می‌کردند. غارهای اٌدایاگیری و کانداگیری برای راهبان آیین جین ساخته شده‌اند برخی از آنها بسیارکوچک و کوتاهند به گونه‌ای که در برخی از آنها نمی‌توان سراپا ایستاد! غارها در واقع بیانگر سادگی بیش از اندازۀ آیین جین هستند که به روشنی در معماری بازتاب پیدا کرده برخی از غارها هم بین سده‌های هفتم تا یازدهم میلادی به مجموعه افزوده شده‌اند.

به طور کلی 18 غار در اُدایاگیری وجود دارد و غار شماره یک موسوم به رانی گامپها(Rani Gumpha) است. این غار بزرگترین و زیباترین دستکند مجموعه است ساختاری دو طبقه‌ای دارد و دارای32 اتاق است. در بخش اصلی طبقۀ زیرین دستکند شمارۀ یک داستان پیروزی پادشاه کاراولا(Kharavela) نمایش داده شده است و نقش برجسته مردمانی روی سنگ ایجاد شده که در حال پاسداری از خانه‌های خود هستند. یکی دیگر از بخشهای مجموعه غار شمارۀ 10موسوم به گانشا گامپها(Ganesha Gumpha) است. نام غار برگرفته شده از نقش برجسته‌هایی از گانش روی یکی از دیوارهای درونی غار است.

در ایوان ورودی این بخش دو فیل الحاقی به نمایش درآمده، فیلها شاخه‌هایی از درخت انبه را که روی گل نیلوفر قرار دارند را با خرطوم خود نگه داشته‌اند. فیلها و نقش برجسته‌های گانش دردوره‌های بعدی یعنی در سدۀ یازدهم میلادی به مجموعۀ دستکند افزوده شده‌اند. بگ گامپها(Bagh Gumpha) غار شمارۀ 12 و کوچک دیگر مجموعه است که ورودی آن به شکل سر یک ببر است. از دیگر غارهای اُدایاگیری می‌توان به سارپاگامپها(Sarpa Gumpha)،جامبسوارا گامپها(Jambesvara Gumpha) و البته به هاتهی گامپها(Hathi Gumpha) اشاره کرد. اهمیت هاتهی گامپها در وجود سنگ‌نبشته‌ای است که شامل 17سطر می‌شود و در آن به بخشهایی از سرودهای آیینی کیش جین اشاره شده است. در سنگ‌نبشته‌ها به بیست و چهارمین تیرتانکارا اشاره شده و همچنین به سیدها(Siddha)که روح رها و آزاد شده در باور جین است.

درکنار اٌدایاگیری مجموعه کانداگیری جای دارد که دارای 15غار ساده است. بین غارهای این بخش غار شمارۀ 3 توجه بیشتری را به سوی خود جلب می‌کند این غار آنانتا گامپها(Ananta Gumpha) نام دارد. در دوسوی تاق ورودی غار نقش قرینۀ مار و ایزدبانو لاکشمی(Lakshmi) همراه با ساقه‌های گل نیلوفر به نمایش درآمده است که نماد فراوانی است. تعداد اندک مجموعه‌های صخره‌ای آیین جین در هندوستان اهمیت کانداگیری و ادایاگیری را دوچندان می‌کند.