بار اضافی جدید فرهنگی

۵۵آنلاین :

معین حافظی زاده

پژوهشگر علوم سیاسی

اخیرا در فضای مجازی و در فضای رسانه، همایش ها و برنامه هایی در راستای چگونگی مدیریت خانواده چند همسری و به نوعی ستایش این امر منتشر شده است. این برنامه ها به نوعی القا کننده این امر است که چند همسری یک تکنیک و یک عملی است که باید ترویج پیدا کند و مردان و زنان با این مسئله کنار بیایند. این مبحث جنجال و سر و صدای زیادی در رسانه های داخلی و حتی خارجی ایجاد کرده است. میخواهیم با نگاهی دیگر و از زوایای دیگری به مبحث چند همسری و رسانه ای شدن آن بپردازیم.

بحث چند همسری در دین اسلام از زمان ظهور تا کنون وجود داشته و همواره با چالشهایی همراه بوده است. به منظور حمایت از زنان آسیب دیده و بی بضاعت و سایر اوصاف که در دین اسلام نقش حمایتی داشته است، چند همسری پدیده ای بود که در زمانهای گوناگون به هر حال وجود داشته و دارد. انتقاداتی بسیاری نیز به این مسئله همواره وارد بوده است که گاها مذموم و گاها شایسته خوانده میشود. به لحاظ روان شناسی و مدیریت خانواده نیز بحث چند همسری تا حدود بسیار زیادی، تنها با توجیهات دینی قابل قبول مینماید، به طوریکه بحث چند همسری فارغ از جنبه های حمایتی آن، هیچ توجیه عقلانی و روانشناختی برای طرفین ندارد. اما نکته مهم این قضیه اینجاست که چند همسری به فرض خوب و نیکو بودن که آن هم جای بحث دارد، در چه شرایطی امکان پذیر است؟

مهم ترین شرط چند همسری در ابتدایی ترین نقطه، رضایت همسر اول است. این قضیه به عنوان اصلی ترین نکته در اختیار همسر دوم است. طبیعتا در شرایط کنونی اگر ازدواج اول صحیح و درست انجام گرفته باشد، نیازی به همسر دوم احساس نمیشود. با یک دید ساده و اولیه به قضیه، ایجاد حس نیاز برای همسر دوم ابتداً اشتباهی در ازدواج اول را نمایان میکند. نکته بعدی در خصوص رضایت همسر نیز این مسئله است که عدم تطابق ها و همچنین مذموم شمردن امر جدایی بنا به دلایل گوناگون در خرده فرهنگ های گوناگون باعث بزرگی بحران به وارد کردن یک فرد دیگر به زندگی زوجین میشود که پیامدهای ناگوار اخلاقی و روانشناختی برای هر سه نفر دارد.

اساسی ترین شرطی که کلا قضیه امکان چند همسری را در جامعه امروزی ایران رد و نقض میکند بحث اقتصادی و بحران عظیم آن در دوره کنونی است. به فرض اینکه تمامی شرایط رضایت و حتی کنار امدن با قبول شریک زندگی جدید و تمامی عوامل روانی مورد نیاز، آنچه مانع و سد راه است، اقتصاد خانوار ها میباشد. بسیاری از مردم ایران در مرز یا زیر خط فقر زندگی میکنند و در اقتصاد مریض و سرشار از تورم صرفا به تامین نیازهای ساده و اولیه خود بسنده میکنند. با این اوضاع زندگی اقتصادی، خانوار ها تمایلی به فرزندآوری نیز ندارند چه برسد به اینکه شریک های زندگی آن هم با وضعیت فرهنگی کنونی، به زندگی زوجین اضافه شود. به نظر میرسد مسئله چند همسری در راستای امر حرکت جمعیت ایران به سمت پیری مطرح شده است؛ بدین معنا که شرایط اقتصادی اجازه برای ازدواج جوانان را نمیدهد و سن ازدواج به صورت چشمگیری افزایش یافته است. این امر تبعاتی دارد که ظاهرا مشاهده و پیش بینی آنها، بحث چند همسری و ستایش آن را به فکر مسئولین انداخته است. این راهکار کاملا راهکاری ثانویه و بدون تلاش در جهت جبران و ارائه راه حل اولیه است. بدون اتکا به آمار و همچنین حرفای درشت و غیر قابل فهم، هر شخص با نگاه به اطرافیان خود، به خوبی این مسئله را درک میکند که علت اصلی بالا رفتن سن ازدواج مسئله عدم تامین اقتصادی است. زمانی که جوان پا به سی سالگی و فراتر گذاشته است و اقتصاد را برای ازدواج خود آن هم به صورت کاملا صحیح و بدون بهانه، علت می آورد، مطرح شدن بحث هایی نظیر چند همسری کاملا بیهوده و بلا استفاده و تمسخر آمیز مینماید. به نظر میرسد اصلا بحث چند همسری در راستای جلوگیری از پیری جمعیت در ایران و همچنین ترغیب به ازدواج راهکاری مفید و مثمر ثمر نیست. این مبحث به زعم نویسنده حتی از راهکار های پنجم و فراتر نیز نیست که در این برهه زمانی مطرح گردد و اصلا کارآمد نیست. این قضیه صرفا سوژه کلیک های خبری و همچنین توییت های تمسخر آمیز در داخل و خارج را فراهم میآورد. زمانیکه دولت برای حل بحرانهای اقتصادی راهکاری نداشته باشد، مطرح شدن مباحثی از این دست اصلا غیر قابل پیش بینی نیست، اما اینکه تلاشی در جهت ازدواج جوانان و بهبود اوضاع اقتصادی انجام نمیشود، مباحثی مانند چند همسری بیشتر موجب عناد و کینه ورزی در سطح جامعه و فضاهای رسانه ای میشود. تلاش در جهت اقتصادی خود به خود میتواند بسیاری از مسائل فرهنگی، سیاسی، خانوادگی و ... را اگر حل نکند، بهبود بخشد