معلولیت، عوامل آن و حقوق شهروندی معلولان

۵۵آنلاین :

هدف از تعیین این روز ارتقای رشد اذهان عمومی درباره مسائل مربوط به معلولیت‌های مختلف و افزایش آگاهی‌هایی بوده ‌است که باید از مسأله پیوستن افراد معلول در تمامی جنبه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زندگی منتج شود. این وضع به همین روال طی شد تا در‌ سال ۱۹۹۹ شعاری با مضمون «امکان دسترسی برای همه در هزاره جدید» برگزیده شد و سرلوحه امور قرار گرفت. هر‌سال با نزدیک‌شدن به روز جهانی معلولان، توجه ویژه‌ای به حمایت از این قشر می‌شود و فرصتی فراهم می‌آید که مسائل و مشکلات آنها از زوایای مختلف، بحث و بررسی شود. شعار ‌سال ٢٠١٨ روز جهانی معلولان «توانمندسازی افراد معلول و اطمینان از مشارکت و برابری» است. در حقیقت موضوع امسال در زمینه «توانمندسازی افراد معلول برای توسعه فراگیر، عادلانه و پایدار است». طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی ١٥‌درصد جمعیت جهان به نوعی معلولیت دارند و این آمار در ایران به ١١‌میلیون نفر می‌رسد که گروه بزرگی از جمعیت کشور را شامل می‌شود و نیازمند سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در سطح کلان به‌ویژه در حوزه سلامت و خدمات توانبخشی است. معلولیت و توانبخشی معلولیت١عبارت است از محدودیت‌های دائمی در زمینه‌های مختلف جسمی، حسی و حرکتی که شخص مبتلا به آن در زندگی روزمره در مقایسه با سایر افراد جامعه دچار مشکل یا محدودیت می‌شود و او را برای ادامه حیات به‌طور مستقل، نیازمند خدمات توانبخشی می‌کند. نیاز‌های توانبخشی٢ مجموعه‌اي از خدمات توانبخشی است كه کاستی یا فقدان آنها موجب توقف در روند زندگی افراد سالمند یا معلول به لحاظ حرکتی یا حسی یا سبب تشدید معلولیت آنها می‌شود و با متأثر کردن مؤلفه‌های سلامت، تأثیر مستقیم بر حیات، جسم و روان جامعه آسیب‌دیده و آسیب‌پذیر می‌گذارد. همچنین فقدان تأمین این نیازها تأثیر منفی بر روند بازگشت به زندگی عادی خواهد داشت. توانبخشی، مجموعه اقداماتی است که به افراد دارای معلولیت یا توانخواه کمک می‌کند تا بتوانند به عملکرد بهینه خود در ارتباط با اطراف‌شان نائل آیند یا حداقل همان سطح از توانایی را که دارند، حفظ کنند,٣ این خدمات شامل ارتوپدی فنی، فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، بینایی‌سنجی و شنوایی‌شناسی است. ارایه به‌موقع و موثر این خدمات سبب پیشگیری از به وجود آمدن معلولیت‌های جدید یا تشدید معلولیت می‌شود. مشکلات عمده توان‌خواهان معلولان افرادی هستند که با وجود مشکلات و محدودیت‌هایی که در جامعه برای آنها وجود دارد، اغلب با تلاش و پشتکار توانسته‌اند توانمندی‌های خود را به اثبات برسانند. این افراد که دارای نیازهای ویژه هستند، در صورت فراهم‌سازی بستری متناسب با این نیازها می‌توانند زندگی عادی داشته باشند و مشکلات کمتری را متحمل شوند. تلاش آنان در راستای کسب علم و فتح قله‌های موفقیت و افتخار، حاکی از این موضوع است که معلولیت به هیچ عنوان محدودیت نیست و نخواهد بود؛ چراکه در اوج محدودیت و معلولیت در جوارح بدن، باز هم کسانی هستند که با اعتمادبه‌نفس و تلاش گسترده از دریچه‌های امید به زندگی نگاه کرده و اکنون علاوه بر تاثیرگذاری مثبت در جامعه به دنبال تحقق اهداف بلند و خدمت به مردم هستند. مشکلات متعددی در زمینه‌های مختلف نظیر اشتغال، درآمد و هزینه‌های خدمات توانبخشی و نبود بیمه مناسب، تحصیل، دسترسی‌های شهری و معابر ترددی، مشارکت‌های اجتماعی، نبودتناسب منازل مسکونی، تفریح و سرگرمی، استفاده از وسایل نقلیه عمومی و ... ازجمله مواردی هستند که معلولان کشورمان با آن روبه‌رو می‌شوند. فرهنگ‌سازی و تغییر نگرش مردم نسبت به این افراد که با نگاه احترام نه ترحم و به‌عنوان افرادی توانمند که با وجود همه سختی‌ها قادر هستند با تلاش و پشتکار برای خود و جامعه مفید باشند، از مهم‌ترین مواردی است که همگان باید به آن توجه کنند. معلولیت و حوادث معلولیت زاییده حوادث و سوانح است. بسیاری از معلولیت‌ها پس از بروز حوادث طبیعی ازجمله سیل، زلزله، طوفان، رانش زمین، صاعقه و... به وجود می‌آیند. همچنین بسیاری از معلولیت‌ها ناشی از حوادث انسان‌ساخت است، حوادثی نظیر تصادفات جاده‌ای، سوانح (هوایی، دریایی و ریلی)، جنگ‌ها و تنازعات خیابانی، بیوتروریسم، حوادث شیمیایی و هسته‌ای. مواردی نظیر عوامل ژنتیکی، سوءتغذیه مادران باردار و نوزادان، نارسایی‌های هنگام تولد و بعضا خطاهای پزشکی نیز ازجمله مواردی هستند که منجر به معلولیت می‌شوند. البته بسیاری از این معلولیت‌ها قابل پیشگیری است و می‌توان از طریق بررسی، شناخت، پیش‌بینی و رفع عوامل آن، از ایجاد یا تشدید معلولیت پیشگیری کرد. برای دستیابی به این هدف وضع قوانین و نظارت بر اجرای آن، توجه به برنامه‌ریزی و فراهم‌کردن تمهیدات لازم و پیشگیرانه به‌ویژه قبل از حادثه بسیار حائز اهمیت است و سبب می‌شود افراد کمتر دچار آسیب‌پذیری و معلولیت شوند. نگاهی به مراحل چرخه مدیریت بحران نیز مؤید این موضوع است که اقدامات پیش‌بینی و پیشگیری قبل از حادثه بسیار مهم است، چراکه علاج حادثه قبل از وقوع باید کرد و بهترین برخورد با حوادث برای پیشگیری از به وجود آمدن معلولیت‌های جدید است.