۵۵آنلاین :
شرایط بحرانی ناشی از شوکهای برون زا می تواند اجماع لازم برای برخی تصمیم های سخت به وجود آورد. اگر سیاست گذار اقتصاد کلان به چنین امید و آرزوهایی روی آورده است، احتمالا سیستم را گرفتار برخی دورهای فلسفی می بیند که خارج شدن از آن ها در چارچوب درونی سیستم ناممکن است. یعنی اصلاحات را منوط به برآورده شدن برخی شروط می بیند و برآورده شدن آن شروط را منوط به همان اصلاحات آیا باید چنین امید و آرزویی را قضاوت کرد؟ آیا شوکها و شرایط به وجود آمده برای ایجاد اجماع کافی است؟ آیا نباید منظور سیاست گذار از تصمیمات سخت» را جویا شد؟ اصولاً بر چه نوع تصميمات سختی باید تمرکز کرد؟ در ادامه برخی از جنبه های مرتبط با این سؤالات مطرح می شود.
آیا بهتر است تصمیمات «سخت» سیاست گذار در دوره های ثبات پیگیری شود یا دوره های بحران و فشار اقتصادی؟ قطعاً پاسخ به تعریف تصمیمات سخت بستگی دارد. این تصمیمات را مجموعه تصمیم هایی در نظر بگیرید که تنها در یک تحلیل هزینه فایده بلندمدت توجیه پذیر می شود. بحثی را می توان با قطعیت بیان کرد و آن اینکه کوتاه مدت نگری سیاست گذار باعث می شود که احتمال اجماع در دوره های غیر بحرانی و باثبات ضعیف باشد. بنابراین حتی اگر پیگیری چنین اصلاحاتی در این دوره ها بهتر باشد نیز توفیقی حاصل نمی شود.
به طور مشابه می توان عنوان کرد که احتمال شکل گیری اجماع در کوره های فشار اقتصادی و بحران بیشتر است. یعنی دوره های سخت فرصت خوبی برای گرفتن تصمیم های سخت است، اما تردیدهای بیشتری در رابطه با بهینه بودن چنین تصمیماتی در چنین زمان هایی وجود دارد. ملاحظات توزیع درآمد در چنین دوره هایی بسیار پررنگ است و مباحث کارایی را تحت تأثیر قرار می دهد. پس صرف احتمال بالاتر اجماع به معنی مفید بودن چنان تصمیم هایی نیست و چه بسا کج دار و مریز گرفتن ظرف اقتصاد در این دوره ها پیشنهاد بهتری باشد، حتی اگر بدانیم که امیدی برای تغییر نگاه سیاست گذار در دوره های آرامش نیز وجود ندارد.
بحث فوق به این معنا نیست که نباید تصمیمات سخت را در این دوره ها پیگیری کرد، بلکه به این معناست که باید احتمال بالاتر اجماع را به فال نیک گرفت، تصمیمات سخت را طبقه بندی کرد، برخی را کنار گذاشت و برخی را دنبال کرد. به عنوان مثال، تصمیمات سخت را مجموعه تصمیماتی در نظر بگیرید که به واسطه آنها برخی قوانین بالادستی، که الزاماتی را برای اقتصاد معین می کند، تغییر می کند یا تفسیرهای متفاوتی برای آنها ارائه میشود. شکستن ماهیت تردید ناپذیر برخی از این ساختارها و چارچوبها با استفاده حداکثری از ظرفیتهای بلااستفاده آنها اتفاق خوبی است و بعید است توصیه به آنها به وضعیت اقتصادی مربوط شود. به عنوان مثال دیگر، تصمیمات سخت را ایجاد شفافیت اطلاعاتی یا کاهش فساد و... در نظر بگیرید. در مقابل این اتفاق ها توجه شود که ممکن است در ذهن سیاستگذار، تصمیم سخت دخالت بیشتر در سایه سیاستهای حمایتی تعریف شده باشد.
فارغ از مسائل کلی فوق، اجازه دهید با استفاده از مفهوم «تعادل» بحث جزئی تری را مطرح کنیم. «تعادل» از جمله مفاهیمی است که نیاز به معرفی چندانی ندارد. احتمالا همه تلوتلوخوردن های فرد خواب آلود یا مریض یا مست را دیده باشیم. سیستمهای فیزیکی، اقتصادی، اجتماعی و نیز ممکن است چنان باشند. واژه «تعادل» را برای حالت هایی به کار می بریم که اگر سیستم به حال خود رها شود، در خود تمایلی به تغییر نمی بیند.
البته، موضوع در علوم انسانی و به طور مشخص اقتصاد کمی پیچیده است. نکته اول و پیچیدگی حاصل از آن به بعد «زمان» مربوط می شود. بسته به اینکه چه دامنه زمانی یا چه فرکانسی از ترکیبات در ذهن می آید، ممکن است از تعادل های کوتاه مدت یا بلندمدت و بعضاً میان مدت سخن گفته شود. نکته دوم به خوب یا بد بودن وضعیت مربوط می شود. تلاطم های بسیاری می توان مثال زد که به امید پایان یافتن شان دست به دعا می بریم. لحظه ای که خودرو از جاده خارج میشود و نه کنترلش را در دست دارید و نه خود می ایستد، مثالی از آن است. با این حال، همه ایستادن ها و توقف ها خوب نیست. چه بسا وضعیت هایی که آرزوی متلاطم شدنشان را داشته باشیم. اگر تمایل داشتید، سکون مستی را که سرش در چاه فاضلاب فرو رفته تصور کنید. همچنین، تمام افت و خیزها نیز بد نیستند. شاید شما نیز دلتنگ تکان های قطاری که به سمت زادگاهتان در حرکت است شده باشید. نکته سوم آنکه ارزش گذاری بر تعادل ها یا عدم تعادل ها کار هرکسی نیست ، اما احتمالا روحانیون یا معلمان اخلاق و بهترین گزینه ها باشند. برای توجه به ساده نبودن ارزش گذاری، به بخشی از آیه ۱۶۸ سوره اعراف اشاره می کنم: وَبَلَوْنَاهُمْ بِالْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئَاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ: و آنها را به خوشی ها و ناخوشی ها آزمودیم، باشد که ایشان بازگردند. فارغ از تمام پیچیدگی هایی که سه نکته فوق ایجاد می کند، به نظر می رسد توافق ضمنی بر شاقول «رشد و رفاه اقتصادی» وجود داشته باشد؛ به این معنی که تعادل بد دارای رشد پایین و پرنوسان و تعادل خوب دارای رشد بالا و باثبات است . در اینکه رشد اقتصادی در ایران بسیار پرنوسان و متوسط آن نیز نسبتا پایین است، شک و شبهه ای وجود ندارد. بنابراین، در سایه توافق مورد اشاره، در یک تعادل بد هستیم.
اما تعادل وضعیتی است که تمایل به تغییر در آن وجود ندارد. پس چگونه می توان شعله تغییری را روشن کرد و از یک تعادل «بد» به تعادل «خوب» رسید؟
اینکه «یک نیروی بیرونی» یا به عبارتی «شوک خارجی» می تواند تغییری در سیستم ایجاد کند، اولین و واضح ترین چیزی است که به ذهن می رسد. چنین نیرویی را ممکن است هم شرط «لازم» و هم «کافی» بدانیم؛ به این معنی که تنها همین یک راه وجود دارد و البته ما را به مقصد نیز می رساند. در ادبیات معاصر هم می توان نشانه هایی از چنین تفکرات و نظراتی دید. مثلاً به قسمت معروفی از شعر اخوان اشاره می کنم: کاوه ای پیدا نخواهد شد امید / کاش تا اسکندری پیدا شود. البته اینکه صرفاً آن را شرط کافی بدانیم، وضعیت خوشبینانه تری را شاید رقم زند چرا که می گویند: عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد. تخصصی تر بر روی کاغذ ریاضیدان ها و مدل سازها، سیستم های پویای بسیاری حاوی چنین گزینه هایی به عنوان شروط لازم هستند. آن به صورت یک پدیده تصادفی نمایان می شود که برونزاست و دانش نسبت به آن محدود است و می تواند ناگهان تغییر کند و اتفاق مهمی را در یک تحقق رقم زند.معمولا لفظ «شوک» برای آن اتفاق ها به کار برده می شود. در هر حال، نکته مهم آن است که «شوک» شرط کافی نیست و بسته به نوع و اندازه و مکانیسم هایی که برمی انگیزاند، ممکن است تحولی مثبت یا منفی رقم بزند یا هیچ تغییری ایجاد نکند. در چند دهه اخیر نگاه به «پارامتر» متفاوت از قبل شده است و این بر پیچیدگی مکانیسم ها می افزاید، به گونه ای که طراحی مدلی که در آن شوک ها (مثلاً از کانال انتظارات) بر پارامترها تأثیر می گذارند عجیب نیست.
اینکه شوکهای برون زا قابلیت تغییر تعادل دارند، به آن معنی نیست که شوکها می توانند در مدیریت» اقتصاد کلان نقش متغیر کنترل را بازی کنند. خیر، آنها برونزایند، کنترل ناپذیرند و انتظار تغییرات مثبت از آنها از جنس امید و آرزوست. شاعران می توانند از آنها سخن بگویند، اما قطعاً مدیران باید در جست وجوی راه های معتبرتری باشند.
آیا سطح اعلایی از مدیریت وجود دارد که در آن سیستم هایی فاقد تعادل بد طراحی کند؟ پاسخ منفی است و سیستم های پیچیده نظیر اقتصاد کلان یک کشور ذاتاً با وضعیت های چندتعادلی مواجه هستند. اما این بدان معنا نیست که سیستم ها را نمی توان بهبود بخشید. کلید ماجرا در یکی از ویژگی های پدیده تصادفی و شوک پذیری که پیشتر توصیف شد نهفته است. آنها «شناخته» هستند. اصولاً استفاده از لفظ «شوک» برای پدیده هایی که فرآیند تغییرات شان را میدانیم درست نیست. بنابراین، معادلات، مکانیسم ها، پویایی ها (یا هر واژه دیگری که بتوان برای توصیف بخش های یک سیستم استفاده کرد) باید نسبت به دانش ما درونزا باشند. ایجاد سیستم های بی نقص امکان پذیر نیست، اما تعبیه مکانیسم های تصحیح خطا در سیستم های موجود امکان پذیر است.
بنابراین اگر سیاست گذار به این درک رسیده است که سیستم به طور درونی قادر به حل برخی از مشکلات نیست و شرایط برای گرفتن «تصمیمات سخت» به لطف عدو فراهم است، بهتر است برای او توضیح دهیم که تصمیمات سخت نیز درجه اهمیت متفاوتی دارند و در صدر آنها «طراحی مکانیسم هایی برای کاهش هزینه اصلاح خطای سیستم» یا ساده تر کاهش هزینه گرفتن تصمیمات سخت» قرار می گیرد، به گونه ای که نسل های آینده را به «لطف عدو» نیاز نباشد.
منبع : تجارت فردا
دیدگاه تان را بنویسید