«نباید دهان به یاوه باز کرد و وجه تمایز حکومت الهی و غیرالهی در این است». این جمله‌ای است که سیدحسن خمینی در دیدار با رئیس و مدیران صداوسیما گفته؛ در آستانه انتخابات یازدهمین دوره مجلس و در مراسم تجدید میثاق که هرساله همین روزها با نهادهای مختلف برگزار می‌شود. هر سال در همین روزها هم سیدحسن خمینی نقش برجسته‌تری در رسانه‌ها پیدا می‌کند. درحالیکه در این سال‌ها کمتر کنشی سیاسی او را به سطح اول رسانه‌ها کشانده است. او اخیرا البته بر پیکر سه نفر از جان‌باختگان پرواز 752 نیز نماز خوانده است. نگاهی به کنش‌های سیاسی و زندگی یادگار امام را باید از دیدار دیروز او آغاز کرد؛ جایی که در کنار رئیس صداوسیما در نکوهش دروغ و تهمت سخن گفته است.
قم، نجف و تهران
سیدحسن خمینی از سال 73 بعد از درگذشت پدرش، حجت‌الاسلام سیداحمد خمینی، مسئولیت تولیت حرم و مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) را بنا بر وصیت او عهده‌دار شد؛ زمانی که 22 سال داشت. او دوران کودکی را به تناوب در قم و نجف گذراند. دوران تحصیلات ابتدایی را در مدرسه علوی نجف شروع کرد و در مدارس 19 دی و پارس قم و نیکان تهران ادامه داد. سال‌های پایانی تحصیل او نیز در مدرسه حبیب ابن مظاهر جماران تهران گذشت و او دیپلم ریاضی گرفت. در سال 68 اما طبق سفارش پدرش و امام خمینی (ره) به تحصیلات حوزوی روی آورد و یک سال بعد از درگذشت پدر نیز رسما به لباس روحانیت ملبس شد. او بعد از تحصیل در سطوح عالی حوزه علمیه به تدریس روی آورد؛ به‌طورمثال تدریس خارج اصول او از سال تحصیلی 1389 شروع شده و تاکنون در محل مدرسه دارالشفای قم ادامه دارد.
نباید دهان به یاوه باز کرد
حجت‌الاسلام خمینی حالا در آستانه دهه پنجم زندگی است. او در مراسم تجدید میثاق گفته: «در حکومت الهی روش‌ها نباید غیرالهی باشد. امیرالمؤمنین(ع) به‌شدت وامدار قرآن است و می‌فرماید عقل، دین و وجدان اخلاقی باعث شده که من دروغ نمی‌گویم، تهمت نمی‌زنم، دهان به هر یاوه‌ای باز نمی‌کنم. امام با تبعیت از امیرالمؤمنین(ع) و پیامبر(ص) روش‌های اخلاقی داشت». به گزارش «جماران»، او ادامه داد: «در رابطه با دروغ از پیامبر(ص) روایت است که مؤمن دروغ نمی‌گوید. برای اینکه آفت دروغ در خودش هست و اول از همه برکت را از زندگی می‌برد و در درازمدت حیثیتی را برای هیچ‌کس باقی نمی‌گذارد. این سنت پیامبر(ص) است که زبان به یاوه نباید باز کرد و وجه تمایز حکومت الهی و غیرالهی در این است». او البته در آغاز این دیدار یکی از ویژگی‌های انقلاب اسلامی را الهی‌بودن آن دانست. او در این زمینه گفت: «تمایز یک مجموعه الهی که نمادش حکومت امیرالمؤمنین(ع) باشد، با یک حکومت شیطانی که نماد آن حکومت معاویه است، به نظر من در دو حوزه نیت و روش‌هاست». یادگار امام اضافه کرد: «حکومت معاویه و هر حکومت شیطانی دیگر برای منیت خود حرکت می‌کند. درحالیکه نیت حکومت الهی و علوی نفسانی نیست. نیتی که برای آن عمل می‌کنیم به افعال ما رنگ می‌دهد». او گفت که نیت الزاما یک امر ماورائی نیست. همه قضیه از همین قدم‌گذاشتن بر نفس آغاز می‌شود: «باید لحظه‌به‌لحظه خودمان را واصل کنیم؛ شیطان در بزنگاه‌های عمیقی انسان را گرفتار نیت خودش می‌کند و «من» حاکم بر حقیقتی می‌شود که انسان باید آن را دنبال کند». او درباره «روش» انجام کارها هم گفت: «تعبیری را اولین‌بار از رهبر معظم انقلاب شنیدم که «با دستمال کثیف نمی‌توان شیشه را تمیز کرد». اگر دلتان را صاف کنید، حکومت علوی می‌شود. روزی که امام برای آخرین‌بار به بیمارستان می‌رفت، من، خانم امام و یکی از بستگان به بیمارستان رفتیم. ایشان مقداری مضطرب بود. آن فردی که همراه ما بود گفت چرا ناراحتید؟ ایشان گفت، «یک نفس من برای خدا نبود». سیدحسن خمینی گفت: «حوادث می‌آید و می‌رود و روزهای خوش و ناخوش با خود دارد، اما نیت نباید عوض شود. خیلی‌ها سر سفره انداخته‌شده آمدند؛ اما روزهای سختی هم بوده است. پیغمبر(ص) هم همین‌طور بوده است. آزارهایی که پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) دیده‌اند کم نیست. روزهای خوش مثل فتح مکه هم داشته‌اند. آنها نه از فتح‌ها غره شدند که منیتی در آنها پیدا شود و نه از شکست‌ها دلسرد شدند که راه را گم کنند». در ادامه این مراسم، رئیس صداوسیما نیز به توصیف انقلاب اسلامی پرداخت.
نزدیکی به اصلاحات
سیدحسن خمینی تاکنون در هیچ‌یک از دولت‌های جمهوری اسلامی مسئولیتی نداشته است. او تنها در سال 74 در نامه‌ای به مقام معظم رهبری از ایشان خواست تا «در صورت صلاحدید وصیت آن عزیز سفرکرده را تنفیذ فرمائید». اشاره سیدحسن به وصیت حجت‌الاسلام احمد خمینی مبنی‌بر عهده‌داری «تولیت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام و حرم مطهر» بود. مقام معظم رهبری نیز در پاسخ به این نامه وصیت را تنفیذ کردند. بنابراین به یک معنا زندگی سیاسی سیدحسن خمینی در نهادهای انتخابی و انتصابی تعریف نمی‌شود. بااین‌همه از جمله شخصیت‌های نزدیک به جریان اصلاحات محسوب می‌شود و مواضع او در انتخابات ریاست‌جمهوری 88، 92 و 96 مؤید این موضوع است. شاید بتوان نقطه آغاز کنشگری سیاسی او در یک دهه اخیر را نیز سال 88 گذاشت. او بعد از انتخابات 88 در مراسم تحلیف و تنفیذ محمود احمدی‌نژاد شرکت نکرد. او در همان سال در هفته دولت نیز از رئیس دولت دهم استقبال نکرد؛ اتفاقی که پیش از آن بی‌سابقه بود. او در شهریور سال 88 نیز در نامه‌ای از لغو مراسم شب‌های قدر در حرم امام (ره) خبر داد. گفته می‌شد که این تصمیم به دلیل فشارهای فزاینده برای لغو سخنرانی رئیس دولت اصلاحات و تعیین سخنرانان دیگر گرفته شد. اما در بیانیه‌ای که روابط‌عمومی آستان امام خمینی صادر کرد اعلام شد که «متأسفانه امسال به واسطه مشکلاتی که حرم مطهر امام با آن روبه‌روست از برگزاری مراسم روح‌بخش شب‌های احیا معذور می‌باشد».
پس از 88
یک سال بعد از انتخابات سال 88 و وقایع بعد از آن، در 14 خرداد 89، در مراسم سالگرد رحلت امام خمینی، سخنرانی حجت‌الاسلام حسن خمینی به‌هم خورد. او که به‌عنوان تولیت آستان امام خمینی قرار بود قبل از مقام معظم رهبری چند کلامی سخن بگوید، با شعارهایی که از سوی گروهی از حاضران بیان می‌شد، مواجه شد. صداوسیما نیز که مراسم را زنده پخش می‌کرد، مجبور شد چند بار برنامه را قطع کند. سیدحسن خمینی چند بار تلاش کرد فضا را آرام کند و خطاب به شعاردهندگان گفت: «بهتر است اجازه دهند من چند دقیقه‌ای صحبت کنم»؛ اما شعارها ادامه داشت. او بعد از چند کلام، نسبت به این رفتار موضع‌گیری کرد و گفت هنوز 20 سال از رحلت امام(ره) نگذشته است و از جمعیت خواست صلوات بفرستند. حسن خمینی سپس گفت: «مردم از گروه اندکی که شلوغ می‌کنند، بیزارند و مردمی که بیرون صحن حضور دارند، علاقه‌مند به امام خمینی(ره) هستند. اجازه بدهید چند دقیقه صحبت کنم؛ چراکه شأن مراسم سالگرد امام(ره) چنین نیست که برخی اندک این‌چنین انجام می‌دهند». شعارها ادامه پیدا کرد و همین باعث شد او خطاب به جمعیت بگوید: «من معذرت می‌خواهم و از خدا می‌خواهم ما را با امام راحل محشور کند... مانعی ندارد و ان‌شاءالله خداوند همه ما را غریق رحمت و لطف خود کند»؛ این‌گونه سخنرانی یادگار امام ناتمام ماند. دقایقی بعد مقام معظم رهبری در جایگاه سخنرانی حاضر شدند و پیش از بیان سخنان خود، صورت سیدحسن خمینی را بوسیدند؛ اما بعد از این وقایع جنجال‌های زیادی درباره علت آن به پا شد. محمدعلی انصاری، دبیر ستاد بزرگداشت امام خمینی، در نامه‌ای روایتی تفصیلی از آن روز خطاب به سیدحسن خمینی نوشت. طبق این روایت، احمدی‌نژاد با تأخیری 20دقیقه‌ای به مراسم می‌رسد و به سخنرانی می‌پردازد. او سخنرانی خود را هم بیش از برنامه‌ریزی قبلی ادامه می‌دهد و سخنان خود را هم با این جمله به پایان می‌رساند: «اینک توجه شما را به سخنان رهبری جلب می‌کنم!»؛ درحالیکه سخنران بعدی مراسم، سیدحسن خمینی بوده است.
فراز‌و‌فرودهای سیاسی
سیدحسن خمینی به ورزش نیز علاقه زیادی دارد و از طرفداران فوتبال محسوب می‌شود. او سال 90 نیز بر پیکر ناصر حجاری، دروازه‌بان اسطوره‌ای فوتبال ایران و باشگاه استقلال، نماز خواند. حجازی البته تنها شخصیتی ورزشی محسوب نمی‌شد و همواره اصول مشخصی را دنبال کرده بود. دو سال بعد، یعنی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 92، دیگر حضور فعال یادگار امام در عرصه سیاسی بود. او در این انتخابات در کنار رئیس دولت اصلاحات و مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی قرار گرفت و به حمایت از حسن روحانی پرداخت. دو سال بعد او قصد ورود به پنجمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری را داشت. سیدحسن وقتی به همراه دو برادر خود، یعنی سیدعلی و سیدیاسر وارد ستاد انتخابات شده بود، خود را نامزدی مستقل معرفی کرد. شورای نگهبان اما صلاحیت او را برای حضور در انتخابات خبرگان تأیید نکرد. این اتفاق البته با حاشیه‌های فراوانی همراه بود. ابتدا دلیل رد صلاحیت او عدم حضور در امتحان اجتهاد مطرح شد؛ از سوی دیگر، مرحوم آیت‌الله مؤمن از فقهای وقت شورای نگهبان و از کسانی که امتحان اجتهاد را برای انتخابات خبرگان برگزار می‌کردند، گفته بود هیچ مرجعی در ایام انتخابات صلاحیت سیدحسن خمینی را تأیید نکرده است. همان‌وقت سیدسراج‌الدین موسوی در پاسخی خطاب به آیت‌الله مؤمن نوشت: «مگر شما نگفتید من صلاحیت سیدحسن را در بازنگری تأیید می‌کنم. مگر ماه‌هاى قبل از انتخابات آیت‌الله امینى با شما تماس نگرفتند و شما شخصا نگفتید صلاحیت علمى یادگار امام را از نوشته‌هاى ایشان قبول دارید؟ آیا آیت‌الله یزدى، از اعضاى شوراى نگهبان، بارها تأکید نکردند که سیدحسن خمینى را به سبب مقاله‌اى که چندین سال قبل درباره شبهه عباییه نوشته است، مجتهد مى‌دانند؟ آیا شما به آیت‌الله امینى نفرمودید یادگار امام حتما به حکم اولیه شوراى نگهبان اعتراض کند، چون من مسئول امتحانات هستم و در مرحله بازنگرى تأیید مى‌کنم؟». او در ادامه نوشته بود که صلاحیت ده‌ها نفر در انتخابات سال 94 خبرگان رهبری بدون امتحان تأیید شده بود: «چرا حضرات آقایان اعرافى، شاه‌آبادى، سعیدى، ناصرى، رئیسی، علم‌الهدى و ده‌ها نفر که نام آنها همان روزها به‌صراحت معلوم گردید، بدون حضور در امتحان و بدون هیچ گواهى لازم از مراجع تقلید، توانستند از دالان احراز صلاحیت شوراى نگهبان عبور کنند؟». موسوی در بخش دیگری از نامه خود نیز نوشت: «در اینجا فقط به همین جمله یادگار دیگر امام حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدعلى خمینى که سال گذشته در قائمشهر ایراد شد، اشاره مى‌کنم که گفتند «اگر بحث امتحان است، آیت‌الله مؤمن گفتند امتحان لازم نیست. نمی‌خواهم تک‌تک آقایان را اسم ببرم اما همه مى‌دانند علت رد صلاحیت ایشان امتحان نبود و آقایان شاهرودی، مؤمن و آیت‌الله یزدی گفتند مسئله، امتحان نبود!». در ادامه سیدحسن خمینی به رأی شورای نگهبان اعتراض کرد؛ هر‌چند این اعتراض تغییری در رأی ایجاد نکرد. او خود دراین‌باره گفته بود: «شورای نگهبان که مرجع احراز صلاحیت داوطلبان است، ابتدا به نوعی صاحبان دروس مطرح را دارای صلاحیت دانست و سپس تنها طریقه احراز را امتحان قرار دارد و پس از آن به گفته بزرگان آن شورا، پذیرفت که امتحان موضوعیت ندارد و امکان احراز از راه‌های دیگر هم ممکن است». سیدحسن خمینی همچنین گفت: «در روزهای گذشته شایعاتی مطرح شد که از این‌جانب برای مصاحبه‌های علمی -جدای از امتحان معهود- دعوت شده‌ام که لازم است به اطلاع عموم برسانم که این مطلب کاملا خلاف واقع است و هیچ‌گاه هیچ‌کس به هیچ نوع از این‌جانب برای مذاکره یا مصاحبه یا طریقه‌ای که به کشف علمیت بینجامد، دعوت نکرده است». بعد از این انتخابات، حضور حسن خمینی در سیاست چندان پررنگ نبوده است؛ برای مثال او در مرداد سال جاری و بعد از تحریم ظریف از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا، در تماس تلفنی به او گفت: «مردم به شما اعتماد دارند و علی‌رغم ادعاهای بی‌اساس دولتمردان آمریکا، همگان می‌دانند شما مسئول اصلی سیاست خارجی ایران هستید و تاکنون نیز آن را به‌‌خوبی پیش برده‌اید».با این همه، باید دید حضور یادگار امام در عرصه سیاست در همین حدود ادامه خواهد داشت یا خیر.
دیدگاه تان را بنویسید