رواج توهم دانایی | وقتی پادکست جای مطالعه عمیق را می‌گیرد

شیدا حصاری در یادداشتی با عنوان «توهم دانایی با پادکست» به یکی از پدیده‌های رایج این روزها اشاره می‌کند؛ جایی که افراد، با گوش‌دادن به چند پادکست، خود را صاحب‌نظر در حوزه‌های مختلف می‌دانند. استودیوهای شیک، صدای جذاب و موضوعات پرهیجان، بسیاری را جذب می‌کند؛ اما سؤال اصلی این است: آیا گوش دادن به یک برنامه ۴۰ دقیقه‌ای واقعاً دانایی می‌آورد؟

در جمع‌های دوستانه و جلسات کاری، افرادی دیده می‌شوند که با اعتمادبه‌نفس بالا تحلیل‌های جامعه‌شناختی، تاریخی یا حتی فلسفی ارائه می‌دهند؛ اما پشتوانه این حجم از اظهارنظر چیست؟ آیا ساعت‌ها مطالعه و پژوهش عمیق؟ معمولاً نه. تنها یک هندزفری، چند دقیقه توقف در ترافیک و شنیدن یک پادکست کافی است تا احساس کنند متخصص شده‌اند.

این در حالی است که سرانه مطالعه جدی و عمیق در ایران به حدود ۱۰ دقیقه در روز رسیده، اما شمار شنوندگان پادکست از مرز ۸ میلیون نفر عبور کرده است. نتیجه آنکه جامعه به سمت «دانستن سطحی» حرکت می‌کند؛ دانستنی‌هایی سریع، آماده مصرف و بدون زیرساخت تحلیلی.

به باور نویسنده، این سطحی‌گرایی نوعی «توهم دانایی» ایجاد می‌کند؛ توهمی که باعث می‌شود شنیدن خلاصه ۲۰ دقیقه‌ای یک کتاب، معادل خواندن نسخه کامل ۵۰۰ صفحه‌ای دانسته شود. گویی می‌توان سال‌ها تجربه نویسنده را مثل یک قرص ویتامین بلعید و به همان اندازه صاحب دانش شد.

پادکست‌ها ابزارهایی جذاب و کاربردی برای اطلاع‌رسانی هستند، اما هرگز جایگزین مطالعه عمیق، تحلیل‌گری و فهم تخصصی نمی‌شوند. دانش واقعی محصول وقت گذاشتن، مکث کردن، ورق زدن، بررسی منابع و کلنجار رفتن با متن است؛ فرایندی که در شنیدن یک فایل صوتی هنگام رانندگی رخ نمی‌دهد.

کدام پادکست های فارسی را گوش کنیم | از دنیای ادبیات تا روانشناسی و رشد فردی

نتیجه چنین روندی، نسلی است که نام‌ها را می‌داند، اصطلاحات را دهان‌پرکن به کار می‌برد، اما قدرت تحلیل و نقد ندارد. نسلی که اطلاعات دارد، اما دانش نه.