معرفی کتاب تفکر نقاد و اندیشه گرایی | آشنایی با کاربردها و روش‌های تفکر نقاد و معرفی الگوی نوین فکری و آموزشی

کتاب تفکر نقاد و اندیشه گرایی برای شما مناسب است اگر دانشجو و پژوهشگر علوم انسانی، فلسفه و روان‌شناسی هستید و می‌خواهید مهارت تفکر نقادانه را توسعه دهید.

تفکر انتقادی دریچه‌ای به سوی تصمیم‌گیری آگاهانه است که ما را از عملکرد خودکار ذهنی به تأمل و خردورزی می‌کشاند. محمد ناظم در کتاب تفکر نقاد و اندیشه گرایی روشی کاربردی برای پرورش مهارت تفکر نقادانه ارائه می‌دهد و با معرفی چارچوبی به نام اندیشه‌گرایی، چهار سبک فکری خلاق، تحلیلی، اجتماعی و ترتیبی را با هم ترکیب می‌کند. بخش اول این پژوهش در گروه کتاب‌های فلسفه و مدیریت ذهن قرار می‌گیرد و بخش دوم غالباً به مهارت‌های تدریس تفکر نقادانه می‌پردازد.

درباره‌ی کتاب تفکر نقاد و اندیشه گرایی

در عصری که اطلاعات شتاب‌زده، تصمیم‌گیری‌های سریع و مطالب گوناگون، ذهن ما را به چالش می‌کشند، تفکر نقاد، یعنی توانایی تحلیل دقیق، پرسشگری و تشخیص منطقی حقیقت از کذب، یک مهارت اساسی برای زندگی و کار محسوب می‌شود. محمد ناظم که جای خالی این نوع تفکر را در نظام آموزشی ما خالی می‌بیند، در کتاب تفکر نقاد و اندیشه‌گرایی مفاهیم، کاربردها و روش‌های این نوع تفکر را توضیح می‌دهد.

محمد ناظم کتاب تفکر نقاد و اندیشه‌گرایی را در دو بخش اصلی تنظیم کرده است. وی در بخش اول، با عنوان «تفکر نقادانه» مفاهیم و روش‌های این نوع تفکر را معرفی می‌کند و راهکارهایی در سطوح مختلف (از مقدماتی تا پیشرفته) ارائه می‌دهد تا بتوانید این مهارت را به‌صورت کاربردی و متناسب با نیاز خود پرورش دهید. نویسنده در انتهای بخش اول به محدودیت‌های تفکر انتقادی می‌پردازد. وی اذعان می‌کند که نمی‌توان الگو یا روش ثابتی برای تفکر نقادانه در نظر گرفت. همچنین این نوع تفکر باید در حضور معلمانی که در این زمینه مهارت و تبحر کافی دارند، آموخته شود؛ حال آنکه چنین شرایطی در سیستم‌های آموزشی غیرپیشرفته و جوامع توسعه‌نیافته وجود ندارد. برای حل این مشکلات و دیگر موانعی که در مسیر آموختن تفکر نقاد وجود دارد، وی الگوی فکری اندیشه‌گرایی را پیشنهاد می‌دهد.

الگوی نوین فکری با ساختار «چهار ربعی»

در بخش دوم از کتاب تفکر نقاد و اندیشه‌گرایی، محمد ناظم به اندیشه‌گرایی می‌پردازد و یک الگوی نوین فکری و آموزشی با ساختار «چهار ربعی» را معرفی می‌کند. نویسنده در این بخش، تفکر را به چهار دسته‌ی خلاق، تحلیلی، اجتماعی و ترتیبی تقسیم می‌کند و به آن‌ها با رویکرد پرسشگری می‌نگرد. این مدل، ابزار قدرتمندی برای ارتقای توان فکری و خردمندی است و ناظم در این بخش از کتاب، به‌کارگیری ساختار چهار ربعی را برای آموزش در مدارس توضیح می‌دهد.

محمد ناظم در کتاب تفکر نقاد و اندیشه‌گرایی معتقد است که پیشرفت و توسعه‌ی جامعه نیازمند گسترش دانش توسط سیستم آموزشی است و برای بهبود کیفیت آموزش، باید روش‌های تدریس و آموزش بیش از آنکه متکی بر حفظیات باشد، مبتنی بر تحلیل پیش رود تا تفکر تحلیلی را رشد دهد. از آنجایی که در سیستم آموزشی ما به این نیاز پاسخ داده نمی‌شود، الگوی چهار ربعی می‌تواند جایگزین مناسبی باشد تا آموزش و یادگیری مبتنی بر اندیشه‌گرایی باشد.

تا کنون کتاب‌های گوناگونی در زمینه‌ی تفکر نقادانه نگاشته شده‌اند. بااین‌حال، محمد ناظم در کتاب تفکر نقاد و اندیشه‌گرایی اثری در سطوح مقدماتی تألیف کرده تا برای کسانی که آشنایی چندانی با این روش ندارند، راهگشا باشد. نویسنده این کتاب را بر پایه‌ی سال‌ها مطالعه و پژوهش در این حوزه، نگاشته و با نگاهی کاربردی، شما را همراهی می‌کند تا فراتر از تفکر روزمره حرکت کنید و با خرد و آگاهی تصمیم بگیرید.

کتاب تفکر نقاد و اندیشه گرایی برای شما مناسب است اگر

دانشجو و پژوهشگر علوم انسانی، فلسفه و روان‌شناسی هستید و می‌خواهید مهارت تفکر نقادانه را توسعه دهید.

تدریس می‌کنید و قصد دارید روش‌های جدیدی برای آموزش تفکر ارائه دهید.

مدیر، تصمیم‌گیرنده و فعال اجتماعی هستید و نیازمند تقویت توان تحلیل منطقی و تصمیم‌سازی هستید.

در بخشی از کتاب تفکر نقاد و اندیشه گرایی: آشنایی با کاربردها و روش‌های تفکر نقاد و معرفی الگوی نوین فکری و آموزشی می‌خوانیم

یک نمونه گفت‌وگوهای فکری و تحلیلی، پرسش و گفت‌وگوهای مدیریت شده معروف به گفت‌وگوی سقراطی است. سقراط در زمان قبل از میلاد، به نقش پرسش و گفت‌وگو برای رشد فکری پی برده بود و با استفاده از سؤالات چالش‌برانگیز، افراد را به شناخت راه درست راهنمایی می‌کرد.

او با سؤالات فرد را در بن‌بستی قرار می‌داد که مجبور شود درست را از نادرست تشخیص دهد و به اشتباه عقیده خود پی ببرد. بدین منظور او در کنار احترام به اندیشه‌ها و خودمختاری فرد سعی داشت که این اندیشه‌ها را مورد سؤال قرار دهد. سقراط به توانایی‌ها و استعدادهای درونی افراد اعتقاد داشت. از دیدگاه او معلمان بایستی به لیاقت و شایستگی دانش‌آموزان توجه نمایند و بر محور این استعدادها و قابلیت‌ها به تربیت شایستۀ آن‌ها بپردازد. در نگاه تربیتی سقراط، اندیشیدن افراد دارای اهمیت اساسی است.

فرد با سؤالات مختلف بایستی به تحریک آموخته‌ها و اطلاعات خود واداشته شود. به‌طوری‌که او به احساس نیاز خود درمورد آگاهی‌ها و اندیشه‌های تازه پی برده و به تبع آن روحیۀ کنکاش، فعالیت و جست‌وجوگری در وی به وجود آید. روش سقراط فقط دستیابی به نتیجه نیست، بلکه نتیجه را به دست می‌آورد و آن را مورد بررسی قرار می‌دهد تا از اعتبار آن مطمئن شود.

سقراط به عقاید و باورهای دیگران احترام می‌گذاشت و سعی می‌کرد با توجه به این عقاید و بر محور استعدادهای درونی افراد، زمینۀ تربیت صحیح آنان را با سؤالات تفکر‌محور خود فراهم نماید. پرسش و گفت‌وگوی سقراطی، امروزه هم یکی از روش‌های مؤثر برای توسعۀ دانایی و رشد فکری محسوب می‌شود. این حالت، نوعی پرسش و گفت‌وگوی فکری مدیریت‌شده است که می‌تواند شامل سکوت و تجاهل مدیریت‌شده نیز باشد.