قطع همکاری با GPS؛ تصمیمی بدون مزیت فنی و فاقد پشتوانه بین‌المللی؟​

در حالی که برخی اظهارات درباره احتمال قطع یا محدودسازی ارتباط با سامانه موقعیت‌یابی جهانی (GPS) مطرح شده، کارشناسان فناوری و حقوق بین‌الملل معتقدند این اقدام نه‌تنها مزیت راهبردی خاصی ندارد، بلکه ممکن است با هزینه‌های فنی و اجتماعی برای مردم همراه باشد. جواد نعناکار، کارشناس حقوقی فناوری اطلاعات، نسبت به آثار و الزامات بین‌المللی چنین تصمیمی هشدار داده است.

در روزهای اخیر، بحث‌هایی درباره خروج یا محدودسازی استفاده از سامانه موقعیت‌یابی GPS در کشور مطرح شده است؛ تصمیمی که در نگاه نخست ممکن است بخشی از راهبرد استقلال فناوری یا امنیت ملی به نظر برسد، اما کارشناسان می‌گویند باید واقع‌بینانه‌تر به ماجرا نگریست.

جواد نعناکار، کارشناس حوزه حقوق فناوری اطلاعات، در گفت‌وگو با فرهیختگان به چالش‌های فنی و حقوقی چنین تصمیمی پرداخته است. او تأکید می‌کند که ایران اگرچه کرسی مهمی را در سازمان جهانی ارتباطات (ITU) در گذشته از دست داده، اما همچنان عضو این نهاد بین‌المللی است و باید برای هرگونه تحول در زیرساخت‌های مکان‌یابی، با استانداردها و رویه‌های جهانی هماهنگ باشد.

او می‌گوید:

«هیچ سند مصوب یا تأییدیه رسمی بین‌المللی درباره جایگزینی موقعیت‌یاب‌ها یا قطع دسترسی به GPS در دست نیست. اگر واقعاً بخواهیم تغییری اعمال کنیم، باید به‌صورت فنی، بین‌المللی و استاندارد پیش برویم.»

نعناکار از منظر فنی نیز این موضوع را مورد بررسی قرار داده و می‌گوید با توجه به اینکه نقاط جی‌ال‌سی کشور قبلاً شناسایی و نقطه‌گذاری شده‌اند، مختل کردن رهگیری و ردیابی، تأثیر چشمگیری نخواهد داشت. ضمن اینکه سامانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی مانند «لوندر» و سرویس‌دهندگان بین‌المللی دیگر می‌توانند از ماهواره‌هایی مانند «بایدو» یا حتی سامانه‌های روسی استفاده کنند؛ بنابراین الزام به استفاده صرف از GPS دیگر وجود ندارد.

او اضافه می‌کند:

«مشکل بزرگ اینجاست که دستگاه‌های فعلی موجود در کشور - از خودرو گرفته تا موبایل‌های قدیمی - عمدتاً با سامانه GPS سازگار هستند و در صورت جایگزینی، ممکن است نیاز به تعویض یا ارتقاء سخت‌افزاری داشته باشند؛ که این خود هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی فراوانی در پی دارد.»

همچنین نعناکار تأکید می‌کند که برای استفاده از سامانه‌هایی چون بایدو، باید از لحاظ فنی اطمینان حاصل شود که در هر لحظه دست‌کم سه ماهواره پوشش‌دهنده در آسمان ایران حضور دارند. او تردید دارد که چنین پوششی در حال حاضر به صورت مداوم و پایدار فراهم باشد.

اگرچه برخی حرکت‌ها به‌منظور استقلال فناورانه و کاهش وابستگی به غرب قابل درک است، اما تصمیماتی مانند قطع ارتباط با GPS باید از جنبه‌های فنی، حقوقی، و اقتصادی به‌طور دقیق بررسی و با نهادهای جهانی هماهنگ شود. بدون چنین هماهنگی، نه‌تنها دستاوردی نخواهیم داشت، بلکه ممکن است امنیت، ارتباطات و زندگی روزمره مردم تحت‌تأثیر قرار گیرد.