۵۵آنلاین :
داخل کارخانه و درختهای سن و سالدار محوطه هنوز هم ابهت چندین و چند ساله خود را حفظ کرده است. البته که اثری از رفتوآمد فراوان کارگران و خط تولید دیده نمیشود، اما هنوز هم میتوان فعالیت کارگران، کامیونهای صف کشیده مقابل در کارخانه و جای قدمهای خلیل ارجمند را تجسم کرد؛ زمانی که کارخانه برای خود برو و بیایی داشته و برند ارج زبانزد عام و خاص و کشورهای خارجی بوده است. مثل زمانی که علینقی عالیخانی، وزیر اقتصاد ایران در سالهای ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۸ در کتاب خاطراتش تعریف میکند: «در آخرین سفرم به شوروی به آقای نوویکو، نایب نخست وزیر شوروی که قائم مقام کاسیگن نخست وزیر وقت شوروی بود، یک یخچال ایرانی ارج هدیه دادم. او فوق العاده خوشحال شد و به من تاکید کرد که راننده خودش میآید تا یخچال را ببرد و تاکید کرد مبادا یخچال را به دفترش بفرستم.» نه مثل الان که محمدرضا حسینی، مدیرعامل میگوید: «ما با خیلی از خیریهها صحبت کردیم تا بتوانیم به آنها کالا بفروشیم؛ اما آنها اعلام کردند محصولات ارج در اولویت خریدشان قرار ندارد. البته اولویت آنها موضوع کیفیت نبود. در نهایت مشخص شد حتی افراد تحت پوشش این خیریهها که انتخابهای محدودی دارند هم حاضر به استفاده از محصولات ما نیستند.»
- از تعطیلی تا واگذاری
سال گذشته خبر تعطیلی کارخانه ارج منتشر شد، اما صحبتها از واگذاری است.
خبر تعطیلی کارخانه ارج سال گذشته دست به دست چرخید و برای خود حاشیههای زیادی ایجاد کرد. خبرهای فضای مجازی آنقدر افزایش پیدا کرد که محمدرضا حسینی، مدیر عامل ارج سال گذشته در گفت وگو با صدا اعلام کرد. «ظهر جمعه خانه نشسته بودم، ساعت ۱۰ صبح از وزارت صنعت زنگ زدند و گفتند چنین خبری شده، البته خیلی پیگیری نکرده بودند؛ اما از ساعت 2 بعدازظهر موج خبر خیلی شدید شد.» او همچنین درباره چرایی موج خبری ادامه داد: «با بررسی اخبار، به نظر میآید این موج خبری بیشتر برای شکستن قیمتهای شرکت رخ داده است. شرکت باید واگذار شود و به نظرم این نظریه دور از ذهن نیست.» حالا هم گویا نظریه واگذاری ارج قرار است به واقعیت تبدیل شود. به هر حال از سال گذشته، خبرهای تعطیلی و تکذیب آن مدام از سوی مسئولان مختلف بیان میشود. خردادماه سال گذشته که خبرهای تعطیلی این برند لوازم خانگی ایران دست به دست میشد، روابط عمومی شرکت در اطلاعیهای اعلام کرد: «طی دو سال گذشته بیش از 42000 دستگاه انواع کولر، یخچال و فریزر در این شرکت تولید و بخش عمده آن روانه بازار گردیده و هم اکنون نیز حدود ۶۰0۰ دستگاه انواع محصولات آماده عرضه به بازار میباشد. در سال جاری نیز برنامه تولید، معادل سنوات قبل پیشبینی شده است. ذکر این نکته ضروری است که هیچ یک دستگاههای خطوط توليدی شرکت واگذار نشده و اخبار منتشره در فضای مجازی صحت ندارد. ضمناً حقوق و مزایای کارکنان این شرکت در پایان هر ماه به صورت منظم پرداخت شده و مطالبات معوق وجود ندارد. همچنین کاهش نیروی انسانی طی سالهای اخیر عمدتاً به واسطه مشمولیت بازنشستگی پرسنل قدیمی شرکت بوده است. حسب مذاکرات مطروحه در جلسه مجمع عمومی عادی سالیانه اخیر و توافق کلیه سهامداران، مقرر گردید هیات مدیره شرکت استراتژی میان مدت و بلند مدت حضور در صنعت لوازم خانگی را بازبینی و اعلام نماید.»
بعد هم فرهاد حنیفی، مدیر عامل شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی که کارخانه ارج زیر مجموعه آن است، این خبر را تکذیب کرد. حنیفی حتی برای اینکه صحت مدعای خود را ثابت کند، ادامه داد: «این واحد تولید در دو سال اخیر نزدیک به ۱۵ هزار کولر و بخاری تولید کرده و انبارهای این شرکت یک هزار دستگاه کولر و بخاری آماده فروش دارد. در دو سال اخیر، ۲۰۰ میلیارد ریال نقدینگی به کارخانه تزریق شده است. این سرمایه در گردش از طریق گروه توسعه ملی با هدف جلوگیری از توقف تولید و پرداخت حقوق بازنشستهها صورت گرفته است. از مبلغ یاد شده، 60 میلیارد ریال به بازنشستههای این واحد تولیدی پرداخت شد.»
او در مصاحبهای تلویزیونی گفت: «به نظرم این موضوع که تولیدات ارج از سال 92 مختل شده درست نیست، تولید دو سال قبل شرکت به اندازه 7، 8 سال قبل بوده است. ماشین آلات فرسوده است. به هر حال باید بین دو گزینه انتخاب کرد. در یک گزینه باید موضوع سرمایه گذاری و احیا را مطرح کرد؛ در طرف دیگر مصوبه مجلس که بنگاهداری بانکها را متوقف کرده و اعلام کرده سرمایه گذاری جدید انجام نشود و بحث واگذاریها، به میان میآید.»
حالا گویا این سرمایه گذاری یا واگذاری قرار است انجام شود. هفته گذشته، عباس هاشمی، مدیرکل دفتر صنایع فلزی و لوازم خانگی وزارت صنعت، معدن و تجارت از احتمال واگذاری شرکت ارج تا یک ماه آینده خبر داد. او در گفتوگو با ایسنا اعلام کرد: «مالکیت کارخانه ارج مربوط به گروه توسعه ملی به عنوان یکی از شرکتهای سرمایه گذار بانک ملی است و بخش دیگری از سهام این کارخانه مربوط به سازمان تأمین اجتماعی است. حداقل هفت جلسه مؤثر در رابطه با واگذاری کارخانه ارج برگزار شده و با توجه به هزینههای سنگین تکنولوژی جدید حدود ۵۰ میلیون دلار جذب سرمایه نیاز دارد.»
- دولتی شدن مقصر نابودی ارج بود
بعد از انقلاب کارخانه ارج هم مانند خیلی کارخانههای دیگر مصادره شد و اداره آن را دولتیها برعهده گرفتند.
عدهای معتقدند کارخانه ارج از زمانی رو به افول رفت که مصادره شد و دولتیها زمام آن را به دست گرفتند. البته که حسینی، مدیرعامل ارج میگوید: «کارخانه ارج در دهه ۷۰ هم دولتی بود، اما همان زمان در خیابان کناری تریلیها برای بار زدن محصولات ارج صف میبستند. به نظرم آنچه باعث شد ارج به اینجا برسد یک پروسه بوده است. مسایلی از جمله مدیریت، واردات محصولات مشابه، نرخ ارز، تکنولوژی، تحریمها و حتی رسانهها هم دخیل بودند. همین الان اغلب صنایع در دست دولت و شبه دولتیهاست، پس باید بگو همه صنایع مشکل دارند. این جمله اشتباه است. من به کل ماجرا مشکوک هستم. نمیگویم اشتباهاتی رخ نداده، اما مساله فقط مدیریت و سرمایه در گردش نیست. ما قصد داشتیم تکنولوژیها را به روز کنیم، اما با تحریمها روبهرو شدیم. حتی برای تأمین قطعات و برای اینکه خط تولید را حفظ کنیم، مجبور شدیم تحریمها را دور بزنیم و با هزینه بیشتر واردات لازم را انجام دهیم.» اما حتی با این حال، ارج بعد از مصادره شدن، هیچ وقت به روزهای اوج خود در قبل از انقلاب برنگشت. شاید حتی زمان در کارخانه ارج به همان روز و ساعتی که خلیل جانش را از دست داد، مانده باشد، همان زمانی که الان ساعت داخل کارخانه هم روی آن ایستاده است و ۹ و ۳۶ دقیقه را نشان میدهد. حسینی میگوید: «۹ و ۳۶ دقیقه، درست همان زمانی است که خلیل میمیرد و سیاوش به دلیل علاقه زیاد به برادرش، ساعت را برای همیشه در همان تاریخ و همان ساعت خاموش میکند.» خلیل در 30 مهر 1323 به قصد سرکشی، وارد چاه آبی شد که به دستور او در نزدیکی کارخانه برای احداث یک رختشوی خانه عمومی حفر کرده بودند. هنگام ورود به چاه، بندهای کابل دستگاه بالابر در محل اتصال به جعبه پاره میشود و ارجمند به عمق ۳۶ متری سقوط میکند؛ درحالی که هنوز، جوانی ۳۶ ساله بوده است. بر اساس داستانی که «فریدون شیرین کام» و «ایمان فرجام نیا» در کتاب «سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی ایران» درباره زندگی سه برادر ارجمند نوشتهاند: «کارخانه ارج در طی سه دهه یکی از صنایع مشهور ایران در زمینه تولید لوازم خانگی بود. این کارخانه به ساخت به کالای بادوام پرداخت. ارج از جهت کیفیت تا اوايل سالهای شصت، در بین واحدهای صنعتی ایران برجستگی خاصی داشت. سه برادر مهندس که تحصیل کرده آمریکا و اروپا بودند، نقش بسزایی در پیشبرد فعالیتهای صنعتی ایران در طی چهل سال (1357-1316) داشتند. از نظر مهندس بازرگان، مرحوم خلیل ارجمند، فعال و مولد ثروت بود؛ ولی هرگز در بند جاه و مال نبود. خودخواهی را کنار گذاشته و طالب خیر و سعادت برای عموم مردم و میهن خویش بود.» داستان راه اندازی کارخانه ارج از همان ابتدای شروع به کار فراز و نشیبهای زیادی طی کرد. با اشغال کشور (شهریور ۱۳۲۰) راههای تجاری محدود شد. همین مسئله، باعث گسترش فعالیت ارج شد و تقاضا برای خدمات و تولیدات او به شدت افزایش یافت. ارجمند در اردیبهشت ۱۳۲۱ در نواحی شرق تهران، بیرون دروازه خراسان، کارخانه بزرگی تأسیس کرد. اساس صنعت موتور برق، تولید سیمهای نازک و عایقدار بود. او برای اولین بار، سیمهای مسی قطور را به سیمهای نازک تبدیل کرد. باوجود اینکه کارخانه ارج در سال ۱۳۱۶ پایه گذاری شد، فوت خلیل ارجمند در طی ده سال، اثر منفی در توسعه این واحد داشت. در این مدت، پدر و همسرش، مسئولیت اداره آن را بر عهده داشتند و دو برادر او مشغول تحصیل بودند. چند سال بعد یعنی در سال ۱۳۳۷، کارخانه با مدیریت اسکندر و سیاوش ارجمند اداره شد. کارخانه در این سال با همکاری سه کارشناس فرانسوی و سوئدی، ۴۰ مهندس و کارمند و ۶۰۰ کارگر فنی اداره میشد. در سال ۱۳۳۷، مساحت آن یک هکتار بود و ۱۰ سالن بزرگ، کارگاههای آن را تشکیل میداد.
این کارخانه در دهه چهل به کیلومتر ۵ جاده مخصوص کرج، انتقال یافت. مکانی که الان به «سه راه ارج» معروف شده است. ارج در سال ۱۳۵۲ در بورس پذیرفته شد. ظرفیت بهرهبرداری آن در اواخر اردیبهشت ۱۳۵۴ به ۴۵۴ هزار و ۱۰۰ دستگاه از انواع لوازم خانگی رسید. آن زمان شرکت بالغ بر ۳۳۰۰ پرسنل داشت و سرمایه آن پانصد و پنجاه میلیون ریال در اوایل دهه پنجاه بود. کل کارگران مشغول در واحدهای صنعتی ارجمند پنج هزار نفر بودند. منوچهر گودرزی از مدیران سازمان برنامه و بودجه (مدیریت و برنامه ریزی)، در دهه پنجاه مدیرعامل کارخانه ارج شد. در سالهای 1351 تا 1353 فروش ارج، از ۱۸۳۶ میلیون ریال به ۲۱۲۷ میلیون ریال و سپس به ۳۶۸۷ میلیون ریال؛ یعنی حدود دو برابر افزایش داشت. سود شرکت پس از کسر مالیات نیز از ۱۹۴ میلیون ریال به ۳۷۷ میلیون ریال بیشتر شد. البته در حال حاضر، محمدرضا حسینی مدیرعامل شرکت ارج به صدا میگوید: «با مراجعه به صورتهای مالی، مشخص است که تا قبل از دوره احمدی نژاد، هزار و ۳۰ کارگر در کارخانه ارج کار میکردند. در سال ۸۶ تعداد کارگرها کاهش پیدا کرد. به طوری که تا سال ۹۳، تنها ۳۱۷ نفر باقی ماندند. در پایان ۱۳۹۴ این تعداد به ۲۶۶ نفر و در حال حاضر به حدود ۲۰۰ نفر رسیده است. البته عمدتاً ریزش کارگران به قانونی برمیگردد که سال گذشته تصویب شد. در سال ۹۴، قانونی مصوب شد که کارگران میتوانند با ۲۵ سال سابقه کار بازنشسته شوند، به این ترتیب بیشتر کارگران ترغیب شدند. که این اتفاق برایشان بیفتد. پیرو کاهش تولید و کارگرانی که از مجموعه خارج شده بودند، تعدادی دیگر تمایل داشتند از مجموعه خارج شوند. به این ترتیب آنهایی که قراردادشان ۲۹ اسفند ماه سال گذشته به پایان رسیده بود از کارخانه جدا شدند. چرا که اگر کار به اندازه کافی وجود داشته باشد. پاداش تولید و اضافه کاریهای مناسب هم پرداخت. میشود: اما زمانی که تولید کم باشد، مبلغ دریافتی آنها هم کاهش پیدا میکند.» با تمام صحبتهایی که درباره ارج قبل از انقلاب میشود، از خلیل ارجمند در منابع تاریخی به عنوان یکی از چهرههای اقتصادی پهلوی یادشده است که به همین دلیل پس از پیروزی انقلاب اموال خانواده ارجمند نیز مصادره میشود. به این ترتیب سال 1357 با ملی شدن کارخانجات، عمده سهام آن به صنایع ملی ایران واگذار شد که تا سال 1374 تحت پوشش این سازمان بود و پس از آن در همین سال، بخشی از سهام سازمان صنایع ملی به کارکنان ارج و مردم و عمده سهام آن به بانک ملی ایران رسید. حالا هم مدیرکل دفتر صنایع فلزی و لوازم خانگی وزارت صنعت، معدل و تجارت میگوید: «از زمانی که این کارخانه در اختیار دستگاههای دولتی و شبه دولتی قرار گرفت و مالکیت آن از بخش خصوصی گرفته شد، رو به افول حرکت کرد و باید چنین کارخانههایی ماشین آلات و تکنولوژی خود را به روز کنند که این اتفاق در مورد ارج رخ نداد و امیدواریم که با چاره اندیشیهای صورت گرفته شاهد تغییر و تحول اساسی در خصوص این کارخانه باشیم.» به گفته او بانک ملی دولتی است و برای واگذاری کارخانه ارج باید مراحل قانونی طی شود، قیمت پایه کارشناسی مشخص شده و سرمایه گذار نیز راضی شده است که قیمت پایه کارشناسی را بپذیرد. وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز یک گروه تولیدی بسیار قوی در کنار این سرمایه گذار قرار میدهد تا راه اندازی این کارخانه به صورت مشترک مد نظر قرار گیرد. بر اساس صحبتهای هاشمی، سرمایه گذار این کارخانه صد در صد ایرانی است؛ علاوه بر این تکنولوژی و قالب از سوی سرمایه گذار و از طرف برندهای جهانی پیشرفته اروپایی خریداری میشود و قرارداد مستمری مربوط به انتقال تکنولوژی، تحقیقات، آموزش و قالب به امضا خواهد رسید. سرمایه گذار کارخانه معتقد است که با توجه به وضعیت فعلی ارج باید کار را از صفر آغاز کند و تجهیزات و قالب فعلی بهروز نیست و تنها یک زمین و سالن از کارخانه ارج به جا مانده است.
به این ترتیب حالا گویا تنها راه رستگاری ارج بازگشتش به دامان بخش خصوصی است؛ بخش خصوصیای که دلسوز باشد و بتواند سرمایه گذاریهای لازم را در احیای این برند انجام دهد.
منبع : صدا
دیدگاه تان را بنویسید