55 آنلاین- «بازار سرمایه» یا بورس تهران، یکی از بازارهای رقیب دیگر بازارهای مالی از جمله «بازار ارز»، «بازار طلا»، «بازار مسکن» و «بازار خودرو» است. شاخص کُل بورس تهران در روز 28 اسفند 1398 به عنوان آخرین روز کاری سال گذشته بورس، در محدوده 512 هزار واحد به کار خود پایان داد که 187 درصد رشد نسبت به سال 1397 نشان می داد.
در سال 1399 شاخص کُل بورس رشدی 306 درصدی را تا مرداد امسال به ثبت رساند و بعد از آن شروع به نزول و کاهش شدید کرد. در روز چهارشنبه 27 اسفند 1399، بله عنوان آخرین روز کاری بورس، شاخص کُل، در محدوده یک میلیون و 307 هزار واحد به کار خود پایان داد که در مجموع 155 درصد نسبت به آخر سال 1398 است.
در گفت و گوی «55 آنلاین» با دکتر فردین آقابزرگی - کارشناس بازار سرمایه - رشد شتابان بورس در سال 1399 و سپس نزول شدید آن در ماه های اخیر و چشم انداز احتمالی بورس در سال 1400 شمسی مورد کند و کاو قرار گرفته است.
*****
*بازار سرمایه ایران در سال 1399 نوسانات شدیدی را پشت سر گذاشت و برخی از سهامداران نسبت به اتفاقات بورس معترض شده و نسبت به مسئولان سازمان بورس اعتراضاتی نشان دادند.
بورس در ماه های اول سال 1399 بیش از 300 درصد رشد داشت و در حال حاضر تقریباً نیمی از آن رشد از دست رفته و شاخص کُل در محدوده یک میلیون و 300 هزار واحد به کار خودش در سال 1399 پایان داد. جنابعالی، به طور جزئی و ریز، تحولات سال 1399 بورس را چگونه تحلیل می کنید؟
-من با این مقدمه می خواهم شروع کنم که سال 1399 تجربه بسیار آموزنده ای برای اهالی بازار سرمایه بود اعم از قشر حرفه ای و کم تجربه ای که در سال 1399 به بورس ورود پیدا کردند. بورس برای طیف های مختلف، تجارب لازم را در بر داشت و فکر می کنم نمود کاملی بود از نقاط ضعف و احتمالاً قوت هایی که بازار سرمایه را می تواند به عنوان یکی از بازارهای بسیار مستعد در تامین مالی بنگاه ها و حتی دولت مطرح کند.
این فراز و نشیب بورس، به خاطر عدم تطابق زیرساخت های ما، با گنجایش و ظرفیت این میزان نقدینگی بود که متمرکز بر بازار سرمایه شد. این ورود نقدینگی به دلیل اتخاذ سیاست های اقتصادی و پولی و منفعل کردن سایر بازارها مثل ارز، سکه و مسکن بود.
تمرکز بیش از اندازه بر بازار سرمایه و عدم اعتقاد به ارزش ذاتی و عدم پرداختن به اصول و ادبیات سرمایه گذاری اتفاق افتاد. دولت به منظور تلاش در جهت کسب نقدینگی، کسب راندمان سرمایه در گردش مورد نیاز و احتمالاً پوشش کسری بودجه در سال 1399، در سطح گسترده و بیش از انتظار کارشناسان رشد داد.
در مجموع نقدینگی و نپرداختن به اصل و اصول نظام عرضه و تقاضا، از جمله عوامل تشکیل دهنده این شرایط بود. در حالی که ما تقاضای بسیار زیادی برای خرید سهام در 4 ماهه اول سال 1399 داشتیم.
دولت به عنوان بزرگترین رکن اثرگذار بر وضعیت اقتصادی و بازار سرمایه، وظایف و رسالت های خودش را در حد مورد انتظار نشان نداد. حتی دولت در عرضه های صندوق های قابل معامله در کنار عرضه سهام عدالت که می توانست عطش تقاضا را کاهش بدهد و نگذارد که به شدت و قوت چند ماه اول سال 1399 برسد، به نحو کارآمد عمل نکرد.
این تجارب باعث می شود که ما نگاه دیگری نسبت به فراز و نشیب های بازار سرمایه پیدا کنیم. کما این که در 6 ماهه اول امسال، یک تعداد از فعالان بازار به عنوان برنده، سود کردند و در 6 ماهه دوم امسال، یک تعداد از کسانی که با تاخیر به بازار سرمایه ورود کردند، متاسفانه با ضرر و زیان مواجه شدند.
برآیند این نکات، درس های آموزنده ای از سال 1399 به ما داده که از جمله آنها می توان به لزوم عرضه اولیه، لزوم انجام فعالیت بازار گردانی، اصلاح سهام شناور آزاد شرکت ها و تشویق های لازم برای ورود شرکت ها به بورس، اشاره کرد.
پرداختن به بازار اولیه، در بازار سرمایه اهمیت دارد. متمرکز شدن بر معاملات بازار ثانویه از طریق خرید و فروش سهام، هر چند مغایر با شأن بورس نیست، اما فلسفه وجودی بورس، تامین مالی مستقیم برای صنعت، تولید و بنگاه های اقتصادی است.
این نکات مقدمه ای برای سال 1400 می شود. در مورد معاملات روز چهارشنبه 27 اسفند 1399 می توانم بگویم که یک روز بسیار مناسب و خلاصه شده کُل عملیات سال 1399 را شاهد بودیم. چرا که بعد از شکل گیری ابتدای ساعات معاملات، بورس به شدت هیجانی و مثبت شد و تقاضای زیادی برای خرید سهام وجود داشت.
*در روز چهارشنبه 27 اسفند امسال، شاخص کُل بورس در مجموع 17 هزار واحد رشد داشت.
-البته شاخص بورس تا 20 هزار واحد افزایش داشت ولی وقتی صف های فروش برداشته شد، شاخص کل بورس یک مقدار کاهش پیدا کرد.
*ولی در روزهای اوج بورس، شاخص کُل روزانه چند ده هزاررشد اتفاق می افتد. آیا این رشد شاخص در آخرین روز کاری بورس به خاطر این بود که کسانی خواسته اند در انتهای سال، خرید و فروشی انجام بدهند؟
-عمدتاً شرکت های سرمایه گذاری در پایان سال مالی که اسفند ماه است با بازار سازی و بازار گردانی، چنین تلاش هایی را انجام می دهند ولی این کار، بعد از طی دو، سه ماه و بعد از روزهای منفی بورس، شکل گرفت.
این وضع به این معنا نیست که درست در آخرین روز کاری، چنین اتفاقی رخ داد ولی این فرآیند در قالب انتخابات پیش رو در خرداد ماه، قابل فهم است. در این انتخابات، اولین چیزی که مورد توجه اهالی بازار سرمایه است بیان، گفتار، کردار و ارائه برنامه های کاندیداهای ریاست جمهوری در خصوص بازار سرمایه است.
به دلیل این که این موضوع، مخاطب زیادی دارد و می شود از این امکانات به منظر جلب آرای مردم استفاده کرد، لذا برنامه های مختلفی تا خرداد سال 1400 ارائه خواهد شد. در سه ماه اول سال 1400 به دلیل اصلاح قیمتی که در سال 1399 داشته ایم، رشد بورس اتفاق می افتد. همچنین نرخ ارز تا حدودی زیادی کنترل و مدیریت شده و ثبات نسبی در بازار ارز، موجبات رکود در سایر بازارها مثل ارزش و سکه را فراهم کرده است.
در نهایت، حمایت تمام قد حاکمیت از بورس و جبران کسری بودجه دولت، باعث می شود توجه نقدینگی و صاحبان سپرده به بازار سرمایه معطوف شود. بر این اساس در 3 ماه ابتدای سال 1400 بورس از رشد نسبتاً بهتری نسبت به 9 ماهه پایانی سال 1400 برخوردار خواهد بود.
بعد از تعیین تکلیف ریاست جمهوری نیز، هر شخص و تیمی که سر کار بیاید، تجربه سال 1399 و تجربه تلخ 6 ماهه دوم سال 1399 باعث خواهد شد عطش بیش از اندازه تقاضا را خنثی کند یا از سازوکارهایی در جهت جلوگیری از این روند، استفاده کند.
*در سال 1397 شاخص کُل بورس حدود 85 درصد رشد داشت و در سال 1398 هم 187 درصد رشد داشته است. جنابعالی به عنوان فعال بازار سرمایه، فکر می کردید که شاخص بورس در اوایل سال 1399 بیش از 300 درصد رشد و بازدهی را تجربه کند؟
-با اقداماتی که دولت و مسئولان بورس در اوایل سال 1399 انجام شد از جمله عرضه سریع سهام صندوق های قابل معامله (ETF) یا آزاد سازی سهام عدالت، اغلب کارشناسان اعتقاد پیدا کردند که بازار به سمت نامناسبی حرکت می کند و به طور غیر اصولی هم حرکت می کند.
کمتر کسی انتظار داشت که شاخص بورس یکباره به بالای 2 میلیون واحد برود و در مدت چهار و نیم ماه، بیش از 300 درصد بازدهی را رقم بزند. این وضع، یک حالت استثنایی بود. نسبت قیمت به درآمد (P/E) تا 37 مرتبه افزایش پیدا کرد که خارج از قواعد و اصول است و مطابق با وضع اقتصادی و متغیرهای اثرگذار اقتصادی ما نیست.
کمتر کسی بود که چنین مواردی را پیش بینی کند، اما عوارض و نتایج آن را در شش ماه دوم سال 1399 ملاحظه کردیم و تقریباً منجر به مأیوس شدن بعضی افراد و خصوصاً افراد تازه وارد به بورس شد. امیدوارم با نحوه مدیریت و اصلاح روش های فعلی از جمله دامنه نوسان نامتقارن، اوضاع بهبود پیدا کند.
*برخی از اقتصاددانان در اوایل امسال می گفتند رشد شتابان بورس فقط تا پایان اردیبهشت 1399 ادامه خواهد داشت و برخی کارشناسان بازار سرمایه هم می گفتند رشد بورس فقط تا یک میلیون و 500 هزار واحد خواهد بود. به هر حال شاخص کُل بورس در مرداد سال 1399 به حدود دو میلیون و 80 هزار واحد رسید و بعداً به شدت کاهش پیدا کرد.
جنابعالی در صحبت های خود اشاره کردید به این که یک عده از سهامداران که با تاخیر وارد بورس شدند، ضرر کردند. به نظر شما، کسانی که با تاخیر وارد شده بود حدوداً در چه ماهی از سال، وارد بازار بورس شدند و با کاهش بعدی بورس، آنها دچار ضرر شدند؟
-حدود تیر ماه و مرداد ماه امسال، تعداد زیادی از کارشناسان از جایگاه کارشناسی و بعد از اصلاح های مقطعی بورس، به طور مرتب پیشنهاد می کردند که بازار به مدار رشد بر می گردد و کماکان شما خرید کنید و حداقل سهام خودتان را نفروشید.
این کارشناسان می گفتند متوسط قیمت تمام شده خرید سهام را پایین بیاورید و بر این اساس توصیه به خرید می کردند. در صورتی که ادبیات و اصول اقتصادی، حکم می کرد یک مقایسه دقیق بین ارزش ذاتی و ارزش روز سهام داشته باشیم و بعداً اظهار نظر کنیم.
افراد تحت تاثیر منویات و دستور دولت مبنی بر جلوگیری از اصلاح قیمت قرار گرفتند. افرادی که از مرداد ماه به بعد وارد بازار سرمایه شدند، بیش ترین ضرر را متحمل شده اند چون آن زمان، اوج قیمت بود.
نه تنها به این نوع افراد، توصیه به خرید شد، بلکه بدون توجه به ریسک های سرمایه گذاری، به طور مرتب افراد را تشویق به خرید سهام می کردند. البته ناگفته نماند مدیران ارشد کشور از ریاست جمهوری گرفته تا وزیر اقتصاد، همگی این تشویق به خرید را انجام دادند و گفتند بورس مکان خوبی است و پول های خودتان را به بورس ببرید.
این وضع باعث شد کسانی که در این مقطع زمانی تا شهریور ماه وارد بورس شدند ضرر زیادی کردند. این افراد تصورشان این بود که بورس، یک اصلاح دارد و دوباره به مدار مثبت و صعودی برمی گردد. حتی بعضی از افراد مبتدی، پیش بینی کردند شاخص کُل بورس به 8 میلیون واحد می رسد.
*شاخص بورس در آخرین روز کاری سال 1398 در محدوده 512 هزار واحد بسته شد و ارزش کُل بازار در آن روز 1873 هزار میلیارد تومان بود. از اواخر سال 1398 تا اواسط مرداد امسال که اوج شاخص بورس بود، سهام مختلف بورسی چند درصد افزایش پیدا کردند یا چند برابر افزایش قیمت داشتند؟
-متوسط همان حدود 300 درصد است و در نهایت 155 درصد در پایان سال 1399 ولی صنایع یا تک سهم ها یا شرکت هایی داشته ایم که خیلی بیش از این مقدار افزایش داشته اند. به عنوان مثال حتی تا 1100 درصد، بازدهی در سهام بعضی شرکت ها و صنایع داشتیم.
با این حال شرکت هایی با داشتن با دارا سهام شناور آزاد مطلوب و مناسب، هم کمتر رشد کردند و هم کمتر اصلاح قیمت منفی داشتند. در مقابل، شرکت هایی که بالغ بر 70 یا 75 درصد اصلاح منفی کردند و کماکان در مدار اصلاحی منفی هستند.
این نوع شرکت ها، شرکت هایی بودند که خیلی بیش از اندازه رشد قیمت داشتند. در نهایت، به نظر من، یکی از نکاتی که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که پرداختن و اتکا بیش از اندازه به نظام عرضه و تقاضا بدون توجه به معیارهای اقتصادی و متغیرهای اقتصادی، این وضعیت را به وجود می آورد.
این اتفاقاتی که در سال 1399 رخ داد، باید تجربه ای برای ماه ها و سال های آینده باشد. افرادی که خصوصاً تازه وارد بورس شده اند و تجربه کمی دارند، همیشه باید این تجربه را آویزه گوش داشته باشند و به عنوان یک تجربه مفید، از آن استفاده کنند.
*آن شرکت هایی که 1100 درصد بازدهی و رشد قیمت داشتند چه صنایعی بودند؟
-برای مثال صنایع فعال در حوزه محصولات غذایی و قندی، بیش از 10 برابر یا بیش از 11 برابر که 1100 درصد می شود، رشد قیمت داشتند. البته اصلاح قیمتی را هم که متناسب در همین راستا بود تجربه کردند.
برخی شرکت ها که در گروه بورسی ساختمان هستند یا شرکت هایی که ورود و خروج سهامدار خاصی اتفاق افتاد، رشد قابل توجهی داشتند. حتی شرکت هایی در صنعت خودرو هستند و همچنین بانک ها از قیمت های بسیار پایینی به قیمت های بسیار فزاینده افزایش پیدا کردند و متقابلاً اصلاح قیمت قابل توجهی داشتند.
اگر بخواهم نمونه بانک ها را در این زمینه توضیح بدهم می توانم بگویم سهم یکی از بانک های بورسی از 60 تومان به 8 هزار تومان رسید. این مقدار رشد بیش از 20 برابر و بیش از 2000 درصد است ولی در مقابل، از قیمت 8500 تومان پایین آمد و بالاترین قیمت آن 1900 تومان بود. این مجموعه اختلاف بازدهی هایی بود که در سال 1399 اتفاق افتاد.
*ارزش کُل بازار سهام در زمان اوج قیمت به بیش از 7000 هزار میلیارد تومان یا 7000 تریلیون تومان رسید و الان حدود 5200 هزار میلیارد تومان است. از طرفی، گفتید که در سه ماهه اول سال 1400 رشد بورس اتفاق می افتد.
جنابعالی فکر می کنید برای افراد آماتور بهتر است که از طریق صندوق های سرمایه گذاری و به طور غیر مستقیم به بورس ورود کنند؟
-حتی تعدادی از افراد کم تجربه ممکن است که تمایل به قبول ریسک بالا داشته باشند و تعدادی از آنها ممکن است پذیرای ریسک نباشند. ارزیابی سطح ریسک پذیری، ارزیابی میزان نقدینگی و تامین محل نقدینگی آن اشخاص، بسیار رکن با اهمیتی است که در سال 1400 و به طور خیلی متفاوت از سال 1399 باید توسط سبد گردانها و مشاوران سرمایه گذاری بررسی شود.
این کار، نقطه آغاز سرمایه گذاری است. بنابراین به طور عام و برخلاف برخی پیشنهادات بعضی کارشناسان و خبرگان بازار، یک پکیج خاص نباید به همه افراد توصیه کرد.
*شاخص بورس در ماه های اخیر و بعد از نزولی که داشت حتی وارد کانال یک میلیون و 100 هزار واحد هشد. بعضی از کارشناسان و فعالان بورسی بر مبنای تحلیل تکنیکال می گفتنمد که ممکن است شاخص کُل به طور موقت به زیر یک میلیون واحد هم برود.
در حال حاضر که جنابعالی پیش می کنید که رشد بورس در اوایل سال 1400 اتفاق خواهد افتاد، شاخص فعلی یک میلیون و 300 هزار واحد تا چه حد می تواند بالا برود؟
-چشم انداز سالیانه برای اقتصاد ما و بازار سرمایه ما، بسیار دشوار است. چون متغیرهای زیادی به طور جدی اثرگذار هستند اعم از عوامل برون مرزی و سیاسی و اقتصادی. میزان تورمی که به صورت ساختاری در بودجه سال 1400 پیش بینی شده و بین 40 تا 50 درصد است، به عنوان تورم یا کسری بودجه یا کاهش ارزش دارایی یا کاهش ارزش پول ملی محسوب می شود.
در مجموع رشد بورس را عددی بین 50 تا 60 درصد با فرض ثابت بودن شرایط حال حاضر، تا انتهای سال 1400 برآورد می کنم. به نظر من، وزن عمده این رشد در سه ماه ابتدای سال 1400 است و ماه های بعد از آن، قسمت اندک رشد بورس اتفاق می افتد.
*الان شاخص کُل بورس حدود یک میلیون و 300 هزار واحد است. اگر 50 درصد رشد را در نظر بگیریم به نظر شما شاخص تا یک میلیون و 950 هزار واحد افزایش خواهد داشت؟
-به نظر من، بین 50 تا 60 درصد رشد اتفاق می افتد. بعضی از صنایع و شرکت های بورسی با وجود اصلاح هایی که اتفاق افتاده، همچنان با یک افزایش ارزش بی تناسب و غیر اصولی مواجه هستند. به همین دلیل، همچنان این سهم ها در صف فروش هستند.
ما الان نزدیک حداقل 200 شرکت بورسی داریم که همچنان صف فروش دارند و هنوز اوضاع به حالت عادی برنگشته که بگوییم بازار، یکپارچه شده. نیروی شرکت های دیگر باعث می شود که شتاب شاخص به صورتی که انتظار داریم شکل نگیرد.
دیدگاه تان را بنویسید