دوم فروردین روز جهانی آب؛ آب را برای همه و هیچکس نادیده نگیریم

۵۵آنلاین :

صنم بیاناتی: امروز ۲۲ مارچ مصادف با روز جهانی "آب" است. مایه حیاتی که شاید در آینده به دلیل بزرگ و جدی برای مناقشات بسیاری تبدیل شود. مناقشاتی حتی بین‌المللی که وحشت فرضیه جنگ بر سر آب را با خود به همراه دارند! با این وجود لزوم صرفه‌جویی در مصرف و مدیریت صحیح مسئله‌ای نیست که صرفا در روزهای فعلی حائز اهمیت باشد بلکه از گذشته تا امروز و اتفاقا در آینده موضوعیست که اهمیت ویژه‌ای داشته و دارد.

با این حال بحرانی شدن وضعیت آب، مجادلات و مباحث بر سر این مسئله را در حال حاضر بیش از پیش پر رنگ کرده است. همه اینها در حالیست که وضعیت آب و منایع آبی در ایران به یک بحران تبدیل شده است، بحرانی که کم بارشی‌های سال‌های گذشته آن را تشدید کرد، نکته‌ای که نباید فراموش شود اینکه در طول ۱۰ سال قبل از سال ۹۷ ایران تقریبا هیچ سال پرآبی را به معنای ترسالی تجربه نکرده است با این وجود پاییز پربارش ۹۷ و بارش‌های سیل آسای شروع سال ۹۸، در حالی رویه کم بارشی سال‌های گذشته را شکسته که مسئله بحران کم آبی همچنان به همان قوت اولیه خود پابرجاست.

آب را برای همه و هیچکس نادیده نگیریم

در اهداف توسعه پایدار سازمان ملل آنچه که به وضوح بیان شده است در عنوان "آب برای همه تا ۲۰۳۰" است که خودنمایی می‌کند. با این وجود دسترسی به آب آشامیدنی تمیز و ایمن در بسیاری از کشورها در مرحله پیشرفت قرار دارد. شعار امسال اما در روز جهانی آب باز هم روی دسترسی همه مردم به آب تاکید می‌کند. شعار امسال "آب را برای همه و هیچکس نادیده نگیریم" یکبار دیگر بر اهمیت این مایه حیات برای کره زمین صحه می‌گذارد. شعاری که اتفاقا رضا اردکانیان وزیر نیرو نیز بر آن تاکید می‌کند. اردکانیان در گفتگو با خبرگزاری صدا و سیما درباره روز جهانی آب و شعار امسال می‌گوید: "ما هم به عنوان عضوی از جامعه بین‌الملل قدردان این شعار هستیم و سعی می‌کنیم با برنامه‌های متنوع نشان دهیم که ما همچون پدرمان پاسدار آب هستیم."

مشکلات آبی و کم بارشی سالهای اخیر در ایران که وضعیت آب را به مرز بحران رسانده اما از دیگر مسائلی است که وزیر نیرو به آن اشاره می‌کند و با توجه به شرایط اقلیم خشک و نیمه خشک ایران درباره آینده هشدار می‌دهد؛ "سرزمین ما دارای اقلیمی خشک و نیمه خشک است و ما اگر قدر آب را ندانیم ایام سختی را سپری می‌کنیم و فرزندانمان روزهای سختی را در پیش دارند. ما سال خشکی را پشت سر گذاشتیم که در پنج دهه اخیر از نظر کم بارشی بی‌سابقه بوده و تاثیری که این کاهش بارندگی در تولید برق به عنوان یکی از زیر بنایی‌ترین منابع و کالای مورد نیاز برای آسایش و توسعه داشته در زندگی بسیار زیاد بوده است. در حال حاضر کمتر کسی است که نداند باید در مصرف آب بسیار دقیق باشد."

بحران آب در ایران

الجزیره به مناسبت روز جهانی آب در گزارشی به مناطقی پرداخته است که بحران آب در آنها یه یک مسئله جدی تبدیل شده .در این گزارش درباره بحران آب در ایران آمده است؛ تصور زندگی بدون دسترسی به آب تازه، با کیفیت و مناسب سخت است، اما در برخی از قسمت‌های جهان بخصوص در خاورمیانه این موضوع چیزی بیش از یک احتمال ناپایدار است. همانطور که تغییرات اقلیمی، مهاجرت انبوه، تخریب محیط زیست و خشکسالی در کنار دیگر مشکلات وجود دارد، استفاده و مدیریت منابع آبی که روز به روز در حال کاهش است تبدیل به یک چالش در حال پیشرفت شده است.

در ایران این موضوع به یک نگرانی ویژه تبدیل شده است؛ جایی که با وجود مشکلاتی مانند تاثیر تحریم‌های بین‌المللی، کاهش آب نیز در حال حاضر توجهات را به طور جدی به سمت خود جلب کرده است.

بحران سیل یا بحران بی‌آبی!

همزمان با آغاز سال جدید موج جدید بارش‌ها چنان غافلگیرکننده بود که مشکلات عدیده‌ای را به همراه داشت. سیل و بارندگی در مناطقی همچون مازندران، گلستان و خراسان جنوبی زیان‌های بسیاری را به کشاورزان تحمیل کرده است؛ نیروهای هلال احمر در حال امداد رسانی به سیل زندگان هستند و شدت سیل به حدیست که مدیریت بحران در مواردی از مردم خواسته خانه‌های خود را ترک کنند. در همین راستا رئیس جمعیت هلال احمر از مردم مناطق سیل زده خواسته ضمن همکاری با نیروهای امدادی در صورت اعلام هشدار در برابر ترک خانه‌ها و منطقه سیلابی مقاومت نکنند.

در کنار سیل‌ روزهای اخیر بارش‌ها مکرر بخصوص در پاییز ۹۷ از دیگر عواملی بود که پاییز این سال را از زمان مشابه سال ۹۶ کاملا متمایز می‌کرد. در حالیکه هشدارها درباره بی‌آبی و کم آبی روز به روز شدت می‌گرفت بارش‌های مکرر به منزله دلخوشی هر چند کوچک اما به هر حال امیدوار کننده بابت تغییر رویه خشکسالی تلقی می‌شد. اگرچه بارش‌های بخصوص پاییز ۹۷ بیش از حد نرمال بوده اما صادق ضیائیان رئیس مرکز خشکسالی ایران در همان مقطع در گفتگو با سازندگی از تداوم رویه خشکسالی در ایران با وجود شدت گرفتن بارش‌ها در پاییر ۹۷ خبر داد.

ضیائیان درباره این موضوع گفت: " در بارش‌هایی که تا کنون داشته‌ایم درست است که نسبت به دراز مدت یک افزایش بیش از ۵۰ درصد را می‌بینیم اما باید این را بدانیم که هنوز هم کمبود بارش سال گذشته جبران نشده است. اگر به اعداد و ارقام مراجعه کنیم می‌توان اینطور گفت که ما از سال آبی ۹۶ یعنی ۱/۷/۹۶ تا به امروز،‌ اگر مجموع بارش‌ها را کنترل کنیم میبینیم که هنوز ۳۹ میلیمتر کمبود بارش در کشور داریم و چیزی حدود ۱۳,۷ درصد کم بارشی وجود دارد. هنوز هم شاخص‌های خشکسالی ۱۲ ماهه ما وضعیت خشکسالی را در اغلب نقاط کشور نشان می‌دهد. خب بارش‌هایی که داشته‌ایم، خیلی از این کمبود بارش‌ها را جبران کرده. اواخر سال زراعی گذشته که پایان شهریور ماه امسال بود چیزی حدود ۲۸ درصد کاهش بارش را نسبت به دراز مدت داشته‌ایم و این عددی که به شما گفتم چیزی بیش از ۱۳ درصد است یعنی تا حدودی این بارش‌ها فقط توانسته کمبود بارش سال گذشته را جبران کند."

ضیائیان در این گفتگو از روند افزایش دما، یعنی همان عاملی که منابع آبی را از ما می‌گیرد و به تبع آن تداوم خشکسالی اتفاق می‌افتد اینطور گفت: " ما مدل‌های بزرگ مقیاس را داریم که مدل‌های جهانی هستند و بر اثر سناریوهای مختلف اقلیمی،‌ پیش‌بینی یا دورنمایی از وضعیت اقلیمی منطقه را می‌دهند. چیزی که دورنما نشان می‌دهد این است که روند ما تا دهه ۲۰۹۰ روند کم‌بارشی و روند افزایش دما هست. افزایش دما منجر به افزایش تبخیر و تعرق می‌شود؛ افزایش تبخیر و تعرق هم منابع آبی را از ما می‌گیرد. بنابراین روند کلی روند کم آب شدن و روند افزایش دما هست اما در این بین ممکن است سال‌هایی بیایند که سال‌های ترسال یا سال‌های نرمال باشند یا فرض کنید که فصل نرمال یا فصل ترسال داشته باشیم اما این به مفهوم روند کلی نیست یعنی روند کلی اقلیم منطقه به سمت خشک‌تر شدن پیش می‌رود اگرچه ممکن است در این سال‌های آتی سال‌های پربارش هم داشته باشیم و در عین حال می‌توانیم سال‌های کم بارش هم داشته باشیم."

با این وصف هر چند به نظر می‌رسد در سال گذشته و شروع سال جدید روزهای پر بارشی را پشت سر گذاشته‌ایم تا جایی‌که سیل شدید مشکلات بسیاری را ایجاد کرده است اما ظاهرا روند کلی که حکایت از خشک‌تر شدن منطقه دارد در نهایت پایداری بحران کم آبی را به همراه می‌آورد. مسئله‌ای که بر لزوم مدیریت و مصرف صحیح منابع آبی تاکید می‌کند.

در عین حال با وجود پاییز پر بارش سال ۹۷، بارندگی‌ها بخصوص برف در زمستان همین سال مانند پاییز چشمگیر نبود هر چند بنا به اعلام شبکه خبر ۷۰ درصد بارندگی‌های یکسال گذشته طی چند روز پایانی آخر سال۹۷ و شروع سال جدید ۹۸ اتفاق افتاده که در نهایت منجر به سیل در مناطق مختلفی از کشور شده است.