فرهنگ،هنر و ورزش در برنامه توسعه ايران.

۵۵آنلاین :

(سرى هفدهم)

پريسا اميدى

دانشجوى علوم سياسى

فرهنگ راهکارهای شایع موجه در یک جامعه است برای زدودنِ هرگونه نیاز راستین یا ناراستین. فرهنگ همواره نرم‌افزار است و تمدن شامل آن و سخت افزارهاست. به عبارت ساده‌تر فرهنگ آن چیزی است که مردم با آن زندگی می‌کنند. فرهنگ ازآنِ مردم است؛ادوارد تایلور (۱۹۱۷-۱۸۳۲) فرهنگ را، مجموعه پیچیده‌ای از دانش‌ها، باورها، هنرها، قوانین، اخلاقیات، عادات و هرچه که فرد به عنوان عضوی از جامعهٔ خویش فرامی‌گیرد تعریف می‌کند.هر منطقه از هر کشوری می‌تواند فرهنگ متفاوتی با دیگر مناطق آن کشور داشته باشد.فرهنگ به وسیلهٔ آموزش، به نسل بعدی منتقل می‌شود؛ در حالی که ژنتیک به وسیلهٔ وراثت منتقل می‌شود. مثلاً گفتگو به زبان فارسی یک راهکار است بر رفع نیاز رو در رو سخن گفتن و زبان چینی راهکاری دیگر برای مردمانی دیگر برای رفع همین نیاز است.

فرهنگ، راه مشترک زندگی، اندیشه و کنش انسان در یک جامعه است. فرهنگ در بر گیرندهٔ این موارد است:

0. سازگاری کلی با نیازهای غریزی و فطری واقتصادی یا محیط جغرافیایی پیرامون؛

0. سازمان مشترکی که برای فرونشاندن نیازهای اجتماعی و سیاسی که از محیط پیرامون برخاسته‌اند، پیدا شده‌است؛

0. مجموعهٔ مشترکی از اندیشه‌ها و دستاوردها.

فرهنگ شامل هنر، ادبیات، علم، آفرینش‌ها، فلسفه و دین است.فرهنگ‌ها دارای عناصر بسیارند که بطور آمیزه و نامیزهٔ معنایی در جامعه شناورند و درست از میان خودآگاه و ناخودآگاه هوشیاری اجتماعی عبور می‌کند. مردم برای تغییر فرهنگ خود لازم است زحمت زیادی بکشند. زیرا فرهنگ؛ خواهانِ مانایی است. در برابر فرهنگ، نافرهنگ است و عبارت است از آنچه جامعه با آن تعامل دارد ولی فرهنگ نیست. مانند اقلیم، آب و هوا، ژن، حوادث، وجود یا عدم وجود منابع طبیعی، سنت‌های الهی، بیماری‌ها و …

مولفه‌های هفت‌گانه فرهنگ، به شرح زیر است:

0. هنجارها: در اصطلاح ادبی، به گونیا، گفته می‌شود. عمده‌ترین انواع هنجارها، عبارتند از: سنت‌های عامه، آداب، شعائر و اخلاقیات.

0. نمادها: اشاره، مضمون یا رفتاری که در روابط اجتماعی، به کار رود تا به وسیله آن، چیز دیگر را القاء یا تداعی کند.

0. نقش‌ها: از مسیر نقش‌ها، چگونگی ارتباطات فردی و اجتماعی، شکل و سامان می‌یابد.

0. بینش‌ها: فرهنگ یک ملت، بیش از هر چیز، تحت تأثیر بینش‌ها، عقاید و ایدئولوژی‌های حاکم بر آن است.

0. ارزش‌ها: ارزش‌ها می‌گویند که چه چیز، مطلوب است و کدام روش، از نظر اجتماعی، نامطلوب و نکوهیده است.

0. علوم و فنون: نقش علم و تکنولوژی، در تمام زمینه‌های زندگی انسان، تعیین‌کننده است.

0. ساختارها: ساختار اجتماعی، نمایشگر فعالیت و ارتباط متقابل نقش‌ها ست و حقوق و تکالیف سازمان یافته میان افراد و گروه‌ها را مشخص می‌کند.

تمامی فرهنگ‌ها، با حرکتی کند و تدریجی، تغییر می‌کنند و باعث تحولات عمیق تری در لایه‌های زیرین جامعه مانند ارزش‌ها و عقاید می‌شوند. روانشناسی اجتماعی، تغییرات در فرهنگ را با توجه به رفتارهای جمعی و ویژگی‌های شخصی افراد جامعه، به انگیزه‌ها و عواملی چند، نسبت می‌دهد که به برخی از آنها، اشاره می‌شود:

0. نوجویی و نوآوری: تنوع طلبی، ابداع، کنجکاوی و تقلید از دیگران، از خصوصیات نوجویی فرهنگی بوده و در تغییرات فرهنگی، عامل مؤثری می‌باشد.

0. پذیرش اجتماعی: آنگاه که عنصری (به واسطه نوجویی یا ورود از فرهنگی دیگر)، در فرهنگ، داخل شود؛ پذیرش و قبول عامه، از عوامل تغییر فرهنگی ست.

0. طرد انتخابی: هنگامی که عنصر نو، به فرهنگی، وارد شد؛ پذیرش و مقبولیت عامه، باعث می‌شود که عناصری از فرهنگ، با عنوان نامتناسب، متروک شوند.

0. تلفیق و انطباق: گاهی، برای تلفیق، انطباق و ثبوت عنصر فرهنگی تازه‌ای، یک نسل آدمی یا بیشتر، صرف می‌شود.

بررسی علمی رفتارگرایی، به شکل امروزین آن، در دهه‌های آغازین سده بیستم میلادی، از دل دانش روانشناسی، سربرآورد و سپس، به تنهایی یا در کنار علم ارتباطات اجتماعی، برای تحلیل کنش‌های انسانی، بکارگرفته شد. روحیه هر ملت را از رفتارهایی که از مردمان آن، جلوه گر می‌شود، می‌توان بازشناخت.

حال تعريف هنر به اين صورت است:

هنر مجموعه‌ای از آثار یا فرایندهای ساخت انسان است که در جهت اثرگذاری بر عواطف، احساسات و هوش انسانی یا به‌منظور انتقال یک معنا یا مفهوم خلق می‌شوند. همچنین می‌توان گفت هنر توان و مهارت خلق زیبایی است. از مهم‌ترین رشته‌های هنری می‌توان به هنرهای تجسمی (نقاشی، طراحی، تندیس‌گری، عکاسی و چاپ)، هنرهای نمایشی (تئاتر و رقص)، موسیقی، ادبیات (شعر، داستان)، سینما و معماری اشاره کرد. واژهٔ هنر در زبان سانسکریت، ترکیبی از دو کلمهٔ «سو» به‌معنی نیک و «نر» یا «نره» به‌معنای زن و مرد است. در زبان اوستایی «س» به «ه» تبدیل شده و واژهٔ «هون» ایجاد گشته‌است که در زبان پهلوی یا فارسی میانه به شکل امروزی (هنر) درآمده‌است که به‌معنای انسان کامل و فرزانه است.[نیازمند منبع]

دانشنامهٔ بریتانیکا هنر را به‌عنوان «استفاده از توانایی و تخیل در خلق آثار زیبا، محیطی یا تجاربی که می‌توان با دیگران تقسیم شود» تعریف می‌کند.

در یک طبقه‌بندی جدید بر اساس کتاب استراتژی بازاریابی هنر از مهدی خادمی می‌توانیم تعاریف هنر را به دو دسته کارکردی و رویه ای تقسیم‌بندی کنیم. کارگردانیان عنوان می‌کنند که هنر برای تحویل یک هدف طراحی شده‌است و چیزی هنر محسوب می‌شود که بتواند دارنده آن را در راه دست یابی به هدف کمک نماید و وظیفه آن فراهم کردن تجربه‌های زیبایی شناختی لذت بخش است. در مقابل رویه گرایان عنوان می‌کنند چیزی به عنوان اثر هنری محسوب می‌شود که بر طبق فرمول یا فرآیندی مناسب ساخته شده باشد؛ صرف نظر از این که هنر چه هدف و مقصودی دارد، هنر می‌تواند در ابتدا کارکردی باشد اما در نهایت به صورت رویه ای عمل کند.

مانرو بریسیدی (۱۹۸۲) یک تعریف کارکردی از هنر ارائه می‌دهد:

«اثر هنری ترکیبی از شرایط مورد نظر است که به منظور ارائه تجربه‌های زیبایی شناختی ارزشمند قادر به نشان دادن ویژگی‌های زیبایی شناختی هنر باشد.»

در حالی که کارگردانیان ارزش هنر را وابسته به ماهیت آن می‌دانند، تعریف رویه گرایان صرفاً توصیفی بوده و مبتنی بر ارزیابی نیست. از تعاریف رویه ای ارائه شده می‌توان به تعریف دیکی اشاره کرد که یک تعریف سازمانی محسوب می‌شود. او در درجه اول اثر هنری را به عنوان «اثر تصنعی» و در درجه دوم به عنوان «مجموعه ای از جنبه‌های کلیدی که از طرف برخی از نامزدها برای قدردانی از افراد فعال در منظومه هنر اعطا می‌شود» می‌بیند.[۱]

در ادبیات ایران در دورهٔ اسلامی این معنا دوباره دگرگون شد و هنر به معنای دلیری، کمال، فضیلت، هوشیاری، فضل، تقوی، دانش و کیاست و… به کار رفت، که دارای بار معنایی عام بود:

• به دشمن نمایم هنر هرچه هست * ز مردی و پیروزی و زور دست

• چون غرض آمد هنر پوشیده شد * صد حجاب از دل به سوی دیده شد

• با دانش است فخر نه با ثروت و عقار * تنها هنر تفاوت انسان و چهار پاست

ورزش به اين صورت تعريف ميشود:

ورزش به تمامی گونه‌های فعالیت فیزیکی بدن گفته می‌شود که شرکت کنندگان آن می‌توانند به صورت منظم و سازمان یافته یا گاه به گاه در آن شرکت کنند و از آن برای بهبود تناسب اندامشان یا فراهم آوردن سرگرمی و تفریح بهره ببرند. ورزش می‌تواند به صورت رقابتی برگزار شود که در این صورت باید بر پایهٔ رشته قوانینی که مورد توافق همگان است، یک یا چند برنده در آن مشخص گردد که در این‌گونه ورزش‌ها شرکت کنندگان باید درجه‌ای از توانمندیهای مربوط به آن رشته به ویژه در رده‌های بالاتر را دارا باشند. هم‌اکنون با در نظر گرفتن ورزش‌های تک نفره، صدها رشتهٔ ورزشی وجود دارد. ورزش‌های گروهی می‌تواند افراد را در قالب دو یا چند گروه دسته‌بندی کند و تیم‌ها با هم رقابت کنند. گونه‌هایی از فعالیت‌های غیر فیزیکی وجود دارد که گاهی آن‌ها را به ورزش نسبت می‌دهند؛ برای نمونه می‌توان به ورق‌بازی و بازی‌های تخته‌ای و فکری اشاره کرد.

تعریف ورزش به هدف و منظور از انجام آن بستگی دارد:

برای نمونه رقابت‌های شنا که در برابر هزاران نفر در یک استخر سرپوشیده ویژه مسابقات انجام می‌گیرد یک گونه از ورزش به‌شمار می‌رود در حالی که شنا در یک استخر معمولی یا در دریا یک تفریح شمرده می‌شود. رشته‌های فراوانی در ورزش وجود دارند و مردم زمان و هزینه زیادی را چه به عنوان شرکت‌کننده و چه به عنوان تماشاگر صرف ورزش می‌کنند. ورزش و ورزش کردن طی سالیان طولانی از قالب یک تفریح و سرگرمی به قالب یک حرفه و فعالیت درآمده‌است و تعداد بیشماری از ورزشکاران حرفه‌ای در سراسر جهان از طریق ورزش به ثروت رسیده‌اند. این یکی دیگر از ویژگی‌های ورزش به‌شمار می‌آید. امروزه ورزش زنان نیز جایگاه ویژه‌ای در مجامع بین‌المللی پیدا کرده‌است.

واژهٔ ورزش که از دیرباز معنای تمرین و ممارست داشت به هنگام تصویب «قانون ورزش اجباری در مدارس» در ۱۶ شهریور ماه ۱۳۰۶ خورشیدی به‌طور رسمی به معنای امروزی وارد قاموس واژگان دولتی ایران شده‌است. توسعهٔ ورزش‌ها با توجه به گذشتهٔ کامل آن‌ها، مطالب مهمی را دربارهٔ دگرگونی‌های اجتماعی و دگرگونی‌های خود ورزش‌ها آشکار می‌نمایند.

در سند ششم توسعه چه اقداماتى در جهت اين سه موضوع در دستور كار است؟

در بحث مربوط به فرهنگ كه از پايه هاى زندگى و تمدن بشرى است؛دولت موظف است با استفاده از تمام توان و نيروى خود با حفظ ارزش هاى انقلابى و دينى به گسترش فرهنگ ايرانى بپردازد و از توليدات و تلاش هاى بخش خصوصى حمايت كند تا كيفيت كار بالاتر رود و هم دولت و بخش خصوصى همكارى سازنده اى داشته باشند.

دولت با همكارى قوه قضائيه بايد شرايط نشر را تسهيل كند و با دادن امتيازاتى براى بخش كتاب به بالارفتن سرانه ى مطالعه در كشور كمك كند كه هم اكنون سرانه ى مطالعه در ايران دو دقيقه است!

لازم است دولت با همكارى صاحب نظران و كارشناسان براى ايجاد بستر و فرهنگ سازى به سمت موضوعات مربوط به كودكان برود؛ زيرا كودكان آموزش پذيرند و همچنين اين آموزش هاى پايه اى نسل به نسل منتقل ميشود.

صداوسيما به عنوان رسانه ى جمعى بار مهم و بزرگى را بر دوش خود دارد و بايد توليدات آن در راستاى ارتقاى ارزش هاى مذكور باشد و هم بتواند تمام سنين را هم به عنوان مخاطب داشته باشد.

در سال هاى اخير با افتتاح شبكه هايى مثل پويا،سلامت،نسيم و مستند سعى شده است هم بتوان با شيوه هاى جذاب اطلاعات مهم و علمى را منتقل كرد و هم با تخصصى شدن اين شبكه ها كيفيت برنامه ها هم بالاتر رود.

دولت بايد شرايطى را به وجود آورد كه اقبال عمومى به سمت سينما افزايش يابد كه اين مستلزم افزايش كيفيت فيلم هاى روى پرده و مناسب بودن بليت سينماها است.

با اختصاص يارانه به سينماها علاوه بر سه شنبه ها در تعطيلات و تابستان شنبه ها هم به صورت نيم بها ميزبان شهروندان است.

كار كودك با برگزارى جشنواره هاى فيلم كودك در همدان و يا اصفهان مويد اين موضوع است كه قرار است به حوزه ى كودك تخصصى تر و عميق تر نگاه شود.

ميتوان تا حدى با ابتكارات جديد راديو را هم دوباره احيا كرد و از توانمندى اين رسانه هم بهره برد؛چه بسا صدا هم بتواند هم پايه ى سيما فعاليت كند.

افتتاح شبكه هاى راديويى با مخاطب جوان ميتواند شروع موثرى باشد؛مانند راديو جوان كه زود و خوب جاى خود را در اوقات فراغت جوانان پيدا كرد.

در مورد بحث شغل هاى مرتبط هم لازم است دولت در حيطه ى بيمه ، شرايط شغلى ، بازنشستگى و ... در قانون بازنگرى انجام دهد كه البته با دادن سختى كار به برخى از مشاغل مرتبط مثل خبرنگارى گام هايى در اين راستا برداشته شده است.

اعطاى اعتبار در تمامى بخش ها به تفكيك استان ها بايد باشد و محل خرج كردن آنها به درستى و كامل انجام شود كه تشكيل كارگروهى براى تعيين محل دقيق اعتبارات و كنترل منابع از الزامات اين پيشنهاد است.

ورزش حرفه اى هم از جمله بحث هاى مهم در هر كشورى است كه جدا از بحث افتخارى آن،پيامد ها و تاثيراتى بر جامعه دارد از جمله روى آوردن جوانان به آن و دورى از مسائل مخرب،تقويت روحيه ى قهرمانى در جوانان و ...

دولت با حمايت مالى و معنوى از تيم هاى ملى از رده ى نونهالان تا بزرگسالان ميتواند سرمايه گذارى درست و مناسبى داشته باشد و به مرور نتايج آن را شاهد باشد.

هرچه توجه دولت بر اين موضوعات افزايش پيدا كند توان آن براى كنترل مشكلات و اتفاقات مخرب بالاتر ميرود و آسيب هاى اجتماعى به حداقل ميرسد.

كم لطفى دولت به بحث احداث مكان هاى ورزشى،كتابخانه ها،سينماها و فرهنگسراها بر هيچكس پوشيده نيست؛براى اينكه دولت تا حدى به استاندارهاى بين المللى در اين موضوع نزديك شود راه زيادى پيش رو دارد و لازم است هر ساله بودجه مشخصى براى بحث هاى فرهنگى،ورزشى و علمى اختصاص داده شود.

در سرى بعدى به موضوعات سياسى،دفاعى و امنيتى پرداخته ميشود.