ارسال به دیگران پرینت

اتحاد پنهانی | اتحاد پنهانی منطقه

هشدار برای ایران! | 3 اتحاد منطقه که شوخی بردار نیستند!

اتحاد پنهانی و اشتراک منافع گسترده عربستان سعودی و اسرائیل، کنشگری‌های مرموز جمهوری آذربایجان و دیگر کنشگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در مرز‌های شمال غرب ایران و در نهایت،طرحواره سیاستیِ چینی‌ها مبنی بر کار با تمامی طرف‌های منطقه‌ای و نَه صرفا محدود شدن به یک کشور ، ۳ اتحاد جدید منطقه‌ای در محیط پیرامونی ایران هستند که رصد و کنشگری دقیق دستگاه سیاست خارجی را طلب می‌کنند.

هشدار برای ایران! | 3 اتحاد منطقه که شوخی بردار نیستند!

 اتحاد پنهانی منطقه

 اتحاد پنهانی و اشتراک منافع گسترده عربستان سعودی و اسرائیل، کنشگری‌های مرموز جمهوری آذربایجان و دیگر کنشگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در مرز‌های شمال غرب ایران و در نهایت،طرحواره سیاستیِ چینی‌ها مبنی بر کار با تمامی طرف‌های منطقه‌ای و نَه صرفا محدود شدن به یک کشور ، ۳ اتحاد جدید منطقه‌ای در محیط پیرامونی ایران هستند که رصد و کنشگری دقیق دستگاه سیاست خارجی را طلب می‌کنند.

پس از ۴۶ سال افشا شد | محتوای جلسه آیت‌الله خامنه‌ای، شهید مطهری و دکتر شریعتی

سامان سفالگر؛ منطقه خاورمیانه به ویژه از آغاز پاندمی کرونا و البته وقوع جنگ اوکراین، دوره ای جدید را در معادلات سیاسی خود تجربه می کند. دوره ای که ویژگی بارز آن سیال شدن و انعطاف پذیری بالای کنشگران منطقه ای جهت تشکیل اتحاد های جدید است و البته کنار گذاشتن مواضع بعضا سخت و غیرقابل مذاکره خود، در راستای تامین منافع ملیشان.

در ماه های اخیر شاهد آن بوده ایم که دشمنان سابق، تبدیل به متحدان و دوستانِ کنونی شده اند (نظیر تنش زدایی ترکیه با امارات و عربستان و یا عادی شدن روابط آنکارا با اسرائیل) و البته که کنشگران فرامنطقه ای نیز جنسِ بازیگری متفاوتی را در رابطه با کشور های منطقه خاورمیانه نشان می دهند. در این زمینه می توان به اقدامات اخیر دولت چین جهت توسعه روابط با کشور های عرب حاشیه خلیج فارس اشاره کرد که حساسیت هایی را نیز در ایران برانگیخته است.

در این فضا، ایران نیز عملا با منطقه ای رو به رو است که بایستی بسیاری از باور ها و دیدگاه های سنتی خود را کنار بگذارد و متناسب با واقعیت های جدید، جهت گیری هایی که به بهترین نحوِ ممکن منافع ملی کشور را تامین می کنند، اتخاذ کند. در این راستا، در روز ها و ماه های اخیر، خاورمیانه و مناطق مجاور با مرز های شمال غرب ایران (منطقه قفقاز) شاهد شکل گیری سه اتحاد جدید و جدی منطقه ای بوده که در نوع خود، حامل پیام ها و تبعات جدی برای کشورمان خواهند بود.

اتحاد هایی که رصد دقیق آن ها و برنامه ریزی جهت اتخاذ مواضع و سیاست های بِجا و درست در رابطه با آن ها، یکی از الزامات مهم دستگاه سیاست خارجی کشورمان در شرایط کنونی است.

۱. اتحاد پنهان عربستان سعودی و رژیم اسرائیل

از زمان آغاز پروژه "توافق ابراهیم" و عادی سازی روابط اسرائیل با کشور های عربی و اسلامی، زمزمه های مختلفی دال بر مذاکرات و رایزنی های پشت پرده اسرائیل با عربستان سعودی جهت عادی سازی روابط دیپلماتیک میان دو طرف مطرح شده است. حتی در دولت قبلی بنیامین نتانیاهو، خبری دال بر سفر پنهانی محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی به اسرائیل و ملاقات وی با مقام های ارشد اسرائیلی نیز منتشر شد.

خبری که در نوع خود ناخشنودی مقام های عربستانی را در پی داشت و بسیاری انتشار این خبر را اقدامی حساب شده از جانب خودِ اسرائیلی ها جهت تحت فشار قرار دادن طرف سعودی ارزیابی کردند. با این حال، حضور مجدد نتانیاهو در قدرت و کسب کرسی نخست وزیری اسرائیل، موجب شده تا تحلیل و تفسیر های جدیدی در مورد ماهیت ارتباط ریاض و تل آویو مطرح شود.

اینطور استدلال می شود که هم بن سلمان و هم نتانیاهو به یکدیگر نیاز مفرط دارند. بن سلمان به این دلیل به نتانیاهو نیاز دارد، زیرا وی و افراط گرایان دولتش، هم موضع وی را در دشمنی با ایران تقویت می کنند و هم بن سلمان با بلیط لابی های اسرائیلی که به دولت نتانیاهو متصل است و به ویژه در آمریکا نفوذ زیادی دارند، می تواند دولت بایدن را برای دستورکار های مطلوب خود تحت فشار قرار دهد و به طورکلی اثرگذاری های خاص خود را بر معادلات سیاسی آمریکا داشته باشد.

در این میان نباید فراموش کرد که محمد بن سلمان به خوبی می داند که بنیامین نتانیاهو و افرادی نظیر دونالد ترامپ، به شدت از ایده پادشاهی آینده وی در عربستان سعودی حمایت می کنند. این در حالی است که بایدن و افراد متنفذ در حزب دموکرات، پیوند های نزدیک و گسترده ای با "محمد بن نایف" ولیعهد برکنار شده سعودی توسط بن سلمان و پدرش دارند و فشار های زیادی را نیز به دولت عربستان وارد می کنند تا او را از حبس خانگی آزاد کنند. دلیل اصلی این مساله نیز این است که بن نایف از سوی سازمان سیا و دموکرات ها حمایت های گسترده ای دریافت می کند و آن ها وی را بهترین فرد جهت حضور در کرسی پادشاهی آینده عربستان سعودی در نظر می گیرند.

در نقطه مقابل، نتانیاهو نیز شدیدا به بن سلمان نیاز دارد. وی از یک طرف به واسطه موقعیت خاص عربستان در جهان عرب، می تواند روی نفوذ سعودی ها بر دیگر کشور های عربی و مجاب کردن آن ها جهت عادی سازی روابطشان با اسرائیل حساب باز کند و از سوی دیگر اگر بتواند بن سلمان را راضی به آشکار سازی روابط دیپلماتیک عربستان سعودی با اسرائیل کند، این مساله پیروزی بزرگی برای وی خواهد بود و کمک می کند که موضعش در معادلات سیاسی اسرائیل تقویت شود و افراط گرایان در دولت او کمرنگ شوند.

 

ایران و 3 اتحاد منطقه ای که باید آن ها را جدی بگیرد


*پایگاه خبری-تحلیلی "نشنال اینترست" در گزارشی، عربستان سعودی و به ویژه شخص محمد بن سلمان را در شرایط کنونی، یکی از نقاط امید نتانیاهو و حتی به مثابه ناجی وی معرفی می کند و معتقد است که حضور مجدد نتانیاهو در قدرت، حامل منافع و مزایای قابل توجهی برای سعودی ها است و آن ها به احتمال زیاد، همکاری های زیادی را با وی در پیش خواهند گرفت.

 

بر کسی پوشیده نیست که نتانیاهو حضور افراط گرایان در دولت خود را با اکراه و اجبار پذیرفته و به جای آن ها به دنبال جذب سیاستمداران موجه تر در اراضی اشغالی نظیر بنی گانتس و یائیر لاپید (در مقایسه با افراطی های صهیونیست) بوده است. از این رو، اگر نتانیاهو بتواند عربستان را به سمت خود جذب کند، به واسطه افزایش قدرت و نفوذش در صحنه سیاست اسرائیل می تواند از شرّ افراط گرایان حاضر در دولتش خلاص شده و دولتی مقتدر تر که مشکلات و چالش های کمتری را نیز برای او ایجاد کنند، تشکیل دهد.

از چشم اندازی کلان، هم عربستان سعودی و هم اسرائیل با توجه به کاهش تعهدات نظامی و امنیتی آمریکا در منطقه خاورمیانه، سعی در ایجاد ائتلافی مشترک برای مقابله با خلاء قدرتِ ایجاد شده و به طور خاص اوج گیری بیشترِ قدرت ایران دارند. موضوعی که مواضع دو طرف را بیش از پیش به سمت همکاری و اتحاد با هم سوق می دهد. البته که این روند، به هیچ عنوان در راستای منافع ایران نخواهد بود.

۲. بازی مرموز ترکیه، ناتو، انگلیس و آمریکا در جوار مرز های شمال غرب ایران

منازعات و درگیری های جمهوری آذربایجان با ارمنستان در ماه های اخیر، توجهات بسیاری را در عرصه بین المللی به خود جلب کرده است. در این فضا، پس از وقوع دو دور درگیری های گسترده از سال ۲۰۲۰ در  مرز های شمال غرب کشورمان، جمهوری آذربایجان همچنان به طرح دعاوی مختلف ارضی نسبت به خاک ارمنستان ادامه می دهد.

در این راستا، این کشور به طور خاص تاکید دارد که بایستی زمینه برای ایجاد یک کریدور بین المللی (دالان تورانی) که از خاک ارمنستان می گذرد و ترکیه را به جمهوری آذربایجان و متعاقبا آسیای مرکزی متصل می سازد، فراهم شود. از این رو، جهت اجرایی شدن این طرح، جمهوری آذربایجان پیوند های نزدیکی را با ترکیه و البته کنشگران فرامنطقه ای نظیر انگلستان و آمریکا تعریف کرده است.

دلیل اصلی موضع گیری های صریح مقامات ارشد جمهوری آذربایجان در مورد درگیری هایشان با ارمنستان و بعضا طرح تهدیداتی علیه ایران نیز همین است که آن ها پشت گرم به حمایت های منطقه ای و به ویژه فرامنطقه ای هستند. در این فضا، اینطور به نظر می رسد که تشکیلات ناتو و دولت های انگلیس (لندن به طور خاص از طریق MI۶ این دستورکار را دنبال می کند و مقام های انگلیسی در مدت اخیر چندین نوبت سفر به جمهوری آَذربایجان داشته اند) و آمریکا (آمریکایی ها به ظاهر خود را طرفدار ارمنستان معرفی می کنند با این حال در عمل، این کشور را به پذیرش آنچه جمهوری آذربایجان می گوید، ترغیب کرده و تحت فشار قرار می دهند)، به دنبال نفوذ به منطقه آسیای مرکزی با استفاده از کنشکری میدانی ترکیه و جمهوری آذربایجان هستند. دستورکاری که از چند منظر برای این قبیل کنشگران، مهم ارزیابی می شود.

اولا، آن ها می توانند زمینه را جهت نفوذ به یک بازار جدید انرژی برای خود فراهم ساخته و اهمیت انرژی ایران و روسیه را تا حد زیادی کاهش دهند. در واقع، اتصال به منطقه آسیای مرکزی می تواند موجب شود تا خط لوله ای از کشور های منطقه آسیای مرکزی و از طریق دریای خزر به جمهوری آذربایجان و ترکیه کشیده شود که این خط لوله می تواند به خط سراسری صادرات گاز به اروپا نیز متصل شود و نیاز های انرژی غرب را تا حد معقولی تامین کند.

در کنار همه این ها، ناتو و کشور های غربی نگاهی ویژه به توسعه نفوذ خود در محیط پیرامونی کشور های ایران، روسیه و چین دارند. مساله ای که اکنون با کنشگری میدانی ترکیه و جمهوری آذربایجان در قضیه ارمنستان و تحت فشار گذاشتن این کشور جهت موافقت با ایجاد دالان تورانی محقق می شود. البته که به صورت خاص ترکیه به دنبال دسترسی مستقیم به منطقه آسیای مرکزی جهت توسعه نفوذ خود در این منطقه است.

 

ایران و 3 اتحاد منطقه ای که باید آن ها را جدی بگیرد


*خبرگزاری بلومبرگ در گزارشی با اشاره به درگیر شدن قدرت های فرامنطقه ای در قالب منازعات جمهوری آذربایجان با ارمنستان، به طور خاص به این نکته اشاره می کند که قدرت های غربی با گرفتنِ جانبِ جمهوری آذربایجان، اهداف به مراتب کلان تری را مخصوصا در مورد کنشگرانی نظیر چین، روسیه و ایران، و کنترل آن ها در محیط پیرامونیشان دنبال می کنند.

آیا ایران در رقابت با جمهوری‌آذربایجان و ترکیه بر سر تشکیل دالان زنگزور شکست خواهد خورد؟ | نبـرد کریــدورهـا

در این راستا، در سال های اخیر ترکیه سیلی از اقدامات مرتبط با قدرت نرم، نظیر ایجاد مراکز آموزشی و فرهنگی و همچنین سرمایه گذاری های گستره اقتصادی در کشور های آسیای مرکزی را در دستورکار قرار داده است تا از این طریق وزن کنشگری بین المللی خود را بالا ببرد. موضوعی که مخصوصا برای کشورمان ایران، از اهمیت زیادی برخوردار است و باید با حساسیت این تحول را دنبال و برای آن سناریو های رقیب را ارائه کنیم.

۳. مدل جدیدِ بازیگری چینی ها در منطقه خاورمیانه

در نهایت باید گفت که چینی ها نیز در مدت اخیر، مدل خاص و جدیدی از کنشگری را در مورد جنس ارتباطشان با منطقه خاورمیانه در دستورکار قرار داده اند. سفر اخیر "شی جین پینگ" به عربستان سعودی و جلسه وی با مقام های ارشد کشور های عضو شورای همکاری خلیج فارس که البته با همراهی او با مواضع ضدایرانی اعراب در رابطه با مساله جزایر سه گانه ایرانی در خلیج فارس و همچنین طرح درخواست از تهران جهت عدم مداخله در مسائل دیگر کشور ها نیز همراه بود، بازتاب هایی از رویکرد جدید چین در رابطه با خاورمیانه را به نمایش گذاشت.

در این رویکرد جدید، اینطور به نظر می رسد که چینی ها سعی دارند به همکاران منطقه ای خود به ویژه ایران این نکته را بفهمانند که می خواهند با تمامی طرف ها در منطقه مذکور همکاری و تعامل داشته باشند و قصد ندارند خاورمیانه را به دو جبهه دوست و دشمن تقسیم بندی کنند. این رویکرد چینی ها در شرایطی که روابط آمریکا با عربستان سعودی چندان مساعد نیست، حامل درس ها و معانی خاصی است.

البته که چینی ها در اتخاذ این رویکرد، نگاهی به سیاست کلان روسیه در قبال منطقه خاورمیانه هم دارند. کشوری که با همه طرف ها از ایران گرفته تا عربستان سعودی و اسرائیل و جنبش های مقاومت همکاری می کند. در این فضا، تصور سنتی حاکم بر دستگاه سیاست خارجی ایران که چین در مسائل غرب آسیا تا حد زیادی به ایران نگاه دارد و به این کشور تکیه می کند، در شرایط کنونی چندان واقع بینانه نیست و اینطور به نظر می رسد که پکن اکنون عملگرایی و منفعت طلبی های خود را مقدم بر روابط ولو راهبردی اش با هر کشور دیگری در نظر می گیرد.

چینی ها از قِبل روابط خود با کشور های عربی منطقه جدای از اینکه منافع زیادی را در ابعاد سیاسی و اقتصادی کسب می کنند، با چالش های کمتری در قیاس با روابطشان با ایران نیز مواجه می شوند. به طور خاص باید توجه داشته باشیم که اولا کار با ایران برای چین پرهزینه است و دلیل آن هم وجود سیلی از تحریم ها علیه تهران است.

مساله ای که برای بسیاری از فعالان اقتصادی چینی می تواند تبعات منفی را به همراه داشته باشد و آن ها را با تحریم هایی گسترده از سوی واشینگتن و جهان غرب رو به رو کند. در عین حال، بوروکراسی گسترده و زمانبرِ حاکم بر دستگاه سیاست خارجی ایران که زمان زیادی را در قالب مذاکرات دیپلماتیک و اقتصادی و عملیاتی سازی دستاورد ها در این حوزه ها اقتضا می کند هم با واقعیت های جهان امروز و طرح های کلان کنشگرانی نظیر چین در عرصه سیاست خارجیشان همخوانی ندارد.

 

ایران و 3 اتحاد منطقه ای که باید آن ها را جدی بگیرد

 

*پایگاه خبری "مدرن دیپلماسی" در گزارشی ضمن پرداختن به وقوع تغییرات ژئوپلیتیکی قالب توجه در منطقه خاورمیانه، به طور خاص به این نکته اشاره می کند که یکی از جدیدترین تحولات مرتبط با این منطقه که باید با دقت به آن توجه کرد این است که چینی ها برخلاف رویکرد های گذشته خود اکنون به دنبال همکاری و کار کردن با تمامی طرف ها بدون در نظرگرفتن مرزبندی ها و ملاحظات خاص ایدئولوژیک و سیاسی هستند. مساله ای که نمود عینی خود را در جریان سفر اخیر شی جین پینگ به عربستان سعودی نیز به خوبی نشان داد.

این دو مشکل در قالب روابط چین با ایران به هیچ عنوان در روابط پکن با عربستان سعودی وجود ندارند. مساله ای که حاکی از این واقعیت است که دستگاه دیپلماسی ایران و به طور کلی ساختار حکمروایی کشورمان، جدا از اینکه باید در سطحی کلان برخی اصلاحات را اعمال کنند، در قالب سوگیری های حوزه سیاست خارجی نیز باید انعطاف و سرعت و کارایی بیشتری را از خود نشان دهند وگرنه درگیر "تاخر" می گردند و در این فضا، رقبا و دشمنان ایران، کارت های مهم و خسارت باری را علیه کشورمان رو خواهند کرد.

 

منبع : فرارو
با دوستان خود به اشتراک بگذارید:
کپی شد

پیشنهاد ویژه

    دیدگاه تان را بنویسید

     

    دیدگاه

    توسعه