آیا فضا در وین به نفع تهران پیش خواهد رفت؟

در ادامه این مطلب آمده است: عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، از افزایش شدید غنی سازی اورانیوم در روز سه شنبه خبر داد. شبکه تلویزیونی ایرانی پرس تی وی به نقل از این دیپلمات گفت: "ما به آژانس بین المللی انرژی اتمی اطلاع داده ایم که غنی سازی اورانیوم تا 60 درصد از فردا (چهارشنبه) آغاز می شود. علاوه بر این، ما در نظر داریم 1000 سانتریفیوژ جدید در تاسیسات هسته ای نطنز نصب کنیم."

قبل از امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال 2015، تهران در حال غنی سازی اورانیوم تا 20 درصد بود. سپس، به عنوان بخشی از توافق، ایران با سقف 3.67 درصد موافقت کرد، اما پس از خروج ایالات متحده از برجام در سال 2018، ایران غنی سازی را تا 20 درصد از سر گرفت. برای تولید بمب هسته ای، اورانیوم غنی شده با خلوص 90 درصد مورد نیاز است و آخرین تصمیم ایران، تهران را به این شاخص نزدیکتر می کند.

مقامات ایرانی این اقدامات را مستقیماً به حمله اخیر به تأسیسات هسته ای خود مرتبط کرده اند.

از میان مقامات روسی، میخائیل اولیانوف، نماینده دائمی روسیه در آژانس بین المللی انرژی هسته ای و سایر سازمان های بین المللی در وین، اولین شخصی بود که در مورد آن اظهار نظر کرد. وی گفت: " آن‌هایی که دست به اقدام خرابکارانه علیه تاسیسات هسته‌ای در نطنز زدند احتمالاً به دنبال تضعیف روند احیای برجام بودند. آن ها احتمال پیامدهای جانبی قابل توجه این اقدام را دست‌کم گرفتند.. "

مقامات ایرانی رسما اعلام کردند که حادثه روز یکشنبه در تاسیسات غنی سازی اورانیوم نطنز، ناشی از انفجار بود که منجر به قطع برق در تأسیسات شد. جروزالم پست اولین رسانه اسرائیلی بود که به نقش داشتن سرویس های ویژه اسرائیلی در این خرابکاری اشاره کرد و مشخص کرد که این کار با استفاده از سلاح های سایبری انجام شده است. روزنامه نیویورک تایمز با استناد به منابع اطلاعاتی آمریکایی، تصریح کرد که این حمله با استفاده از یک ماده منفجره انجام شده است که به طور غیرقانونی به تاسیسات آورده شده و با استفاده از کنترل از راه دور منفجر شده است و در پی آن، هر دو سیستم برق اصلی و پشتیبان غیرفعال شده اند.

علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، این حادثه را " تروریسم هسته ای" خواند.

جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز هشدار داد که اسرائیل اگر مسئول این کار شناخته شود، پاسخ خواهد گرفت. وزیر خارجه ایران در نامه ای به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل خاطرنشان کرد که بسیاری از رسانه‌های اسرائیلی و غربی تلویحا نقش‌آفرینی جنایتکاران جنگی اسرائیلی در این تازه‌ترین نمونه از اقدام تروریستی را تأیید کرده اند. وی همچنین یادآوری کرد که " از پاییز سال ۱۳۹۹، چندین مقام اسرائیلی علنا و به صراحت تهدید کرده‌اند که برای ممانعت از احیای برجام، دست به چنین عملیات‌هایی می‌زنند "

لازم به ذکر است که هفته گذشته، وقتی مذاکرات غیرمستقیم بین ایالات متحده و ایران با واسطه گری کشورهای باقیمانده در برجام، از جمله روسیه، در وین آغاز شد، تلاش ها برای احیای توافق 2015 وارد مرحله فنی شد.

به دو کمیسیون کارشناسی در زمینه لغو تحریم های ایالات متحده علیه ایران و در مورد مسائل هسته ای، دستور داده شده است لیستی از اقدامات لازم برای بازگشت به اجرای برجام را تهیه کنند. ایران اصرار دارد که همه تحریم های اعمال شده توسط آمریکا لغو شود. در مقابل نیز ایالات متحده اصرار دارد که ایران از همه تصمیمات هسته ای فراتر از توافق سال 2015 دست بکشد. جلسه بعدی در وین قرار است در تاریخ 15 آوریل برگزار شود. به گفته میخائیل اولیانوف، "بدون شک علاوه بر سوالات قبلی، کمیسیون در مورد آخرین اقدامات ایران در حوزه هسته ای، از جمله غنی سازی اورانیوم در سطح 60٪ بحث خواهد کرد."

خط قرمز برای متحدان

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، که سفری کاری به تهران داشت، خاطرنشان کرد که روند در وین "به این راحتی پیشرفت نمی کند" و "هرگونه تلاش برای تضعیف آن" را محکوم کرد. وزیر روسیه از اتحادیه اروپا به دلیل تمدید یک ساله تحریم ها علیه ایران در رابطه با نقض حقوق بشر در این کشور و افزودن هشت نفر دیگر و سه سازمان به لیست سیاه نیز انتقاد کرد.

ظریف نیز گفت: ضروری می دانم که از طرف روسی برای محکوم کردن خرابکاری در نطنز تشکر کنم.

پیش از این، ماریا زاخاروا، نماینده رسمی وزارت امور خارجه روسیه، اعلام کرده بود "اگر تأیید شود که اقدام عامدانه فردی در پس این حادثه است، چنین قصد و نیتی مستحق این است که قویاً محکوم شود.." وی افزود روسیه نگران است که این وضعیت بر "تلاش های چند جانبه برای احیای برجام" تأثیر بگذارد.

آندری باکلیتسکی، محقق ارشد موسسه دولتی مطالعات بین المللی مسکو، انستیتوی روابط بین الملل دولتی مسکو و مشاور مرکز مطالعات سیاست در روسیه(PIR Center)، در مصاحبه ای با کامرسانت، تصمیم ایران برای غنی سازی اورانیوم تا 60 درصد را "شاید جدی ترین قدمی که تهران برداشته است" خواند. این کارشناس توضیح داد: "تهران پیش از این هرگز به چنین سطح غنی سازی نرسیده بود و این بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ایجاد سلاح هسته ای است و توضیح آن با نیازهای غیرنظامی دشوار است."

ظاهراً حمله علیه نطنز که در اوج مذاکرات در وین صورت گرفت، از دیدگاه ایران سخت ترین پاسخ را می طلبید. این از یک طرف فشار بر ایالات متحده و ایران را برای دستیابی به توافق اولیه افزایش می دهد و از طرف دیگر، وضعیت در منطقه را تشدید می کند و احتمال حملات جدید اسرائیل و پاسخ های ایران را افزایش می دهد.

توجه داشته باشید که وضعیت در حال حاضر کاملاً متشنج است. روز سه شنبه، در سواحل فجیره امارات متحده عربی، یک کشتی تجاری متعلق به اسرائیل با نام هایپِریون رِی (Hyperion Ray) و با پرچم باهاما، مورد هدف واقع شد. این کشتی از مبدا کویت در حرکت بود و طبق اطلاعات اولیه، حمله با استفاده از موشک شلیک شده از کشتی یا هواپیمای بدون سرنشین انجام شده است. این کشتی متعلق به همان کمپانی است که یک کشتی دیگر آن در فوریه در خلیج عمان مورد حمله قرار گرفت.

در آن زمان بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و بنی گانتز وزیر دفاع هر دو ایران را مقصر این حادثه دانستند. اندکی بعد، تهران اعلام کرد که اسرائیل را در سازماندهی حمله تروریستی به کشتی ایرانی "شهرکرد" در دریای مدیترانه در سواحل سوریه، مظنون می داند. علت انفجار در کشتی ایرانی وسیله انفجاری متصل شده به آن بود. سپس، در اواخر ماه مارس، یک کشتی باری متعلق به شرکت اسرائیلی XT Management که از تانزانیا به هند می رفت، در دریای عرب مورد هدف قرار گرفت و دومین کشتی ایرانی یک هفته پیش در دریای سرخ مورد حمله قرار گرفت. بنابراین، نتیجه رقابت بین ایران و اسرائیل در یک جنگ دریایی اعلام نشده طی دو ماه گذشته "سه - دو" شده است.

به گفته آندری باکلیتسکی، در حالیکه مذاکرات دشوار در وین ادامه دارد، کنترل این وضعیت، به توانایی ایالات متحده در مهار اسرائیل بستگی دارد. باکلیتسکی معتقد است: "تنها راه برون رفت از این وضعیت بازگشت طرفین به برجام است."

از طرف دیگر، آنتون خلوپکوف، رئیس مرکز انرژی و امنیت روسیه (ESC) گفت که تصمیم ایران برای غنی سازی اورانیوم تا 60 درصد ممکن است تأثیر مثبتی بر روند مذاکرات در وین داشته باشد.

این کارشناس افزود اولاً، این اقدام می تواند هیئت آمریکایی را وادار به" بیدار شدن از خواب زمستانی" کند تا اتخاذ تصمیمات سیاسی داخلی لازم را برای دستیابی به توافق با ایران آغاز کنند.

ثانیاً، این گام می تواند افکار عمومی در ایالات متحده و بیش از همه نخبگان سیاسی کشور را به نفع بازگشت زودهنگام به اجرای کامل برجام جهت دهی کند تا از این طریق مانع انباشت ذخایر اورانیوم غنی شده با خلوص 60 درصد در ایران شوند.

ثالثا چنین اقدامی، شاید دولت آمریکا را به ضرورت ترسیم"خطوط قرمز" نه تنها برای مخالفان خود، بلکه برای متحدانش نیز سوق دهد، مخالفانی که با اقدامات خود، نظیر وقایع اخیر در نطنز، غالباً به روند مذاکره آسیب می رسانند.

مقامات آمریکایی اطمینان دادند که هیچ ارتباطی با انفجار در نطنز ندارند و روزنامه وال استریت ژورنال با استناد به منابع خود گزارش داد که علیرغم این واقعیت که لوید آستین، رئیس پنتاگون یکشنبه و دوشنبه به اسرائیل سفر کرده بود، کاخ سفید نسبت به برنامه های اسرائیل مطلع نبوده است. داریل کیمبال، رئیس انجمن کنترل تسلیحات آمریکا، رفتار اسرائیل را "توهین آمیز و بی احترامی" خواند. وی از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواست تحقیقات رسمی در مورد حادثه نطنز انجام دهد.