فروش نفت ايران در بازار خاكستري

۵۵آنلاین :

گروه اقتصاد، شكوفه حبيب‌زاده: پيش‌بيني‌ها پيش‌تر بر آن بود كه فروش نفت ايران به محدوده 300 تا 500 هزار بشكه در پي تحريم‌هاي يك‌جانبه و ناعادلانه آمريكا خواهد رسيد؛ پيش‌بيني‌ای كه وقوع آن چندان دور از انتظار نبود. بااين‌حال، اخبار اخير مبني‌بر امتناع دو شركت بزرگ چيني از خريد نفت ايران، باز هم شوك‌‌آور بود. بنا بر گزارشي كه رويترز منتشر كرده، شرکت پتروشیمی چین (گروه ساینوپک) و شرکت ملی نفت چین (CNPC)، بزرگ‌ترین شرکت‌های چینی در زمینه پالایش نفت، از خرید نفت ایران خودداری می‌کنند. بر اساس اين گزارش، خودداری این شرکت‌های دولتی چین پس از آن آغاز شده که واشنگتن معافیت هشت کشور عمده واردکننده نفت ایران از تحریم‌های ثانویه آمریکا را در ابتدای ماه می تمدید نکرد. چین یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت ایران بود و بر اساس اطلاعات گمرک چین، در سه‌ماهه ابتدای سال جاری میلادی، روزانه ۴۷۵ هزار بشکه نفت از ایران خرید. ترس از تحريم‌هاي ثانويه دو منبع آگاه به خبرگزاری رویترز اعلام کرده‌اند که شرکت پتروشیمی چین و شرکت ملی نفت چین از بیم تحریم‌های ثانویه آمریکا که فعالیت آنان را در نظام مالی جهانی مختل می‌کند، از خرید نفت ایران برای بارگیری در ماه مي خودداری کرده‌اند. سومین منبع آگاه نیز به این خبرگزاری گفت شرکت پتروشیمی چین که بیشترین واردات نفت ایران در چین برعهده آن است، نمی‌خواهد قراردادهای طولانی‌مدت خود با ایران را لغو کند، اما تصمیم گرفته که به دلیل تحریم‌ها، از تحویل محموله‌های جدید نفتی صرف‌نظر کند. بر اساس اطلاعات ارائه‌شده از سوی رفینیتیو و اما لی، تحلیلگر این مؤسسه، دو نفت‌کش از پنج‌ نفت‌کش بزرگ چینی که در ماه آوریل نفت خام ایران را بارگیری کرده بودند، بار خود را تخلیه کردند و دو نفت‌کش دیگر نیز در بندرهای نینگبو و زوشان در شرق چین متوقف شده‌اند. پنجمین نفت‌کش نیز در حال هدایت به سمت جنوب چین است. این دو شرکت دولتی چین در ماه اکتبر نیز رفتار مشابهی را از بیم تحریم‌های آمریکا در پیش گرفته بودند. آن زمان نيز پيش‌بيني شده بود امكان دارد معافيت‌هاي نفتي در قبال ايران انجام نشود. ‌ كشف يك بازار خاكستري براي فروش نفت ايران چندروز پيش، بيژن نامدارزنگنه، وزير نفت ايران، گفته بود كه وزارت نفت حدود يك سالي مي‌شود كه آرايش جنگي به خود گرفته است. اين اقدام وزارت نفت البته پاسخ روشني به تحريم‌هاي آمريكايي عليه ايران به حساب مي‌‌آمد. بر همين اساس هم اخيرا امیرحسین زمانی‎نیا، معاون وزیر نفت در نشستی به فروش نفت ایران در بازار خاکستری اشاره و آن را به‌عنوان حربه‌ای برای مقابله با تحریم توصیف کرد. او البته اسم اين كار را قاچاق نمي‌داند و آن را راهكاري براي مقابله با تحريم‌هاي ناعادلانه آمريكايي قلمداد كرده و آن را مشروع و قانوني برمي‌شمرد. زماني‌نيا گفته بود ايران اگر مي‌توانست در زمان لغو تحريم‌ها، از فرصت برجام استفاده كند، احتمال تحريم ايران بسيار بعيد بود. اشاره او به توليد 3.9 ميليون بشكه نفت در روز پس از اجرائي‌شدن برجام بود كه مي‌توانست روند افزايشي خود را ادامه دهد. او هشدار داده بود كه باید در سطح نظام صرفه‌جویی‌هایی انجام شود و برای مدیریت مالی و اقتصادی تصمیمات جدی گرفته شود. ‌ فروش مخفيانه نفت ايران ايمان ناصري، مديرکل خاورميانه مؤسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE در گفت‌وگو با «شرق» مي‌گويد: پيش‌بيني آن بود كه شركت‌هاي بزرگ و ملي نفت چين مانند ساينوپك و سي‌ان‌پي‌سي، هيچ‌كدام خريدار نفت ايران در زمان تحريم نباشند و چنين نيز شد. فقط پيش‌بيني‌ها اين بود كه ايران بتواند بين 200 تا 250 هزار بشكه نفت به خريداران كوچك و همين‌طور پالايشگرهاي مستقل در چين بفروشد. آن هم در تجارت بين‌الملل به نوعي قاچاق محسوب مي‌شود يا به قول آقاي زماني‌نيا، فروش در بازارهاي خاكستري، زيرا تمام زنجيره‌هاي اين بازاريابي فروش بايد مخفيانه انجام شود يا اينكه نفت روي كشتي‌ها و نفت‌كش‌هاي ايراني به فروش برسد و خريدار نيز ابايي از خريد نفت ايران در شرايط تحريم نداشته باشد و همين‌طور با آمريكا نيز مراوده مالي ويژه‌اي نداشته باشد كه نگران ازدست‌رفتن آن باشد. ناصري در ادامه با اشاره به كشف بازار خاكستری براي ايران در چين مي‌گويد: پيش‌بيني مي‌شود تا 200 هزار بشكه در اين بازار خاكستري كه درواقع هدف ايجاد آن در تحريم‌هاي قبلي، خريد نفت از ايران بوده، به فروش برسد. او پيش‌بيني مي‌كند: چيزي بين صد تا 150 هزار بشكه نفت نيز در قبال توسعه ميدان يادآوران به ساينوپك چين در قبال بازپرداخت سرمايه‌گذاري اين شركت در ايران خواهد رسيد كه محلي براي درآمد ايران محسوب نمي‌شود. اشاره اين كارشناس به تسويه بدهي چین به ایران از طریق خرید نفت بازمی‌گردد. شركت چيني ساينوپك حدود دو میلیارد دلار در میدان یادآوران ایران سرمایه‌گذاری کرده که بنا بر قرارداد به‌جای پول نقد باید روزانه 105 هزار بشکه نفت از ایران خریداری کند. ‌ انبار نفت ايران در چين چندی‌پیش خبرگزاری رویترز با استناد به منابع صنعتی و ردیابی نفت‌کش‌ها گزارش داد که ایران در شش ماه گذشته یعنی از زمان اعلام معافیت‌ها 20 میلیون بشکه نفت خود را در تأسیسات ذخیره نفت «دالیان» در چین انبار کرده است. به‌گفته رویترز، ارزش این محموله حدود یک میلیارد دلار است. به همين دليل به نظر مي‌رسد چين پيش‌تر براي اين روزها نيز فكر كرده بود. چنين عملكردي از چين در دوره قبلي تحريم‌هاي نفتي عليه ايران نيز به چشم مي‌خورد. ‌ چشم ايران به دنبال خريداران كوچك مديرکل خاورميانه مؤسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE همچنين در ادامه صحبت‌هاي خود به فروش نفت ايران به ساير مشتري‌ها نيز اشاره كرده و مي‌گويد: بين 150 تا 200 هزار بشكه نفت خام نيز به ساير خريداران كوچك ناشناخته از طريق بازارهاي خاكستري و قاچاق به فروش مي‌رسد. به گفته او، از اين ماه به بعد شاهد فروش نفت ايران در حدود 300 تا 500 هزار بشكه در روز خواهيم بود. ‌ عدم تبعيت شركت‌ها از دولت‌ها ناصري مي‌گويد: همواره دولت‌ها براي همكاري با ايران در زمان تحريم‌ها اعلام تمايل كرده‌اند، اما شركت‌هاي خصوصي نمي‌توانند چنين ريسكي را بپذيرند. او مي‌افزايد: خريد نفت از سوي شركت‌ها بايد انجام شود. شركت‌ها حتي اگر دولتي باشند، بايد تراكنش‌‌هاي مالي با بانك‌ها داشته باشند و وقتي يك شركت، چه دولتي و چه خصوصي، تجارتي انجام مي‌دهد كه مشمول تحريم‌هاي آمريكاست، آمريكا آن شركت را در ليست تحريم‌ها قرار مي‌دهد و از آن به بعد، آن شركت‌ها دسترسي به منابع مالي و بانك‌هاي ريز و درشت دنيا را از دست مي‌دهند. به همين دليل اين شركت‌ها از دولت‌هاي خود تبعيت نمي‌كنند. او نتيجه‌گيري مي‌‌كند: به همين سبب نيز نمي‌توان چندان اميد داشت كه شركت‌هاي خريدار نفت ايران در چين يا هند كه دو مشتري جدي نفت ايران به حساب مي‌آيند، اقدام خاصي انجام دهند. در اينجا فقط واسطه‌گري است كه كار خواهد كرد و فروش نفت ايران تنها از طريق شركت‌هاي كوچك و محلي و ناشناخته امكان‌پذير خواهد بود. ‌ يك هشدار جواد يارجاني، مديركل سابق امور اوپك نيز در گفت‌وگو با «شرق» مي‌گويد نبايد به خود اين اميد را بدهيم كه حذف نفت ايران از بازار نفت، قيمت نفت را افزايش داده و بازار را به كل به هم مي‌زند، بلكه بايد واقع‌بينانه به اين موضوع بنگريم تا بتوانيم راه‌حلي هم براي آن بيابيم. او با بيان اينكه اين نگاه خطرناك است، ادامه مي‌دهد: بايد به دنبال راه‌حل‌هايي همچون نفت در برابر پروژه باشيم تا بتوانيم از اين دوره سخت تحريم نيز عبور كنيم. ‌ عرضه نفت در بورس شانگهای در اين ميان برخي كارشناسان باز هم بر راه‌حل‌هايي همچون فروش نفت ايران در بورس تأكيد دارند. البته تأكيد بيشتر آنها بر فروش نفت ايران در بورس‌هاي موجود همچون بورس شانگهاي است. به گزارش فارس، عرضه نفت خام ایران در بورس شانگهای و معامله آن به «یوآن» یکی از راه‌حل‌هایی است که در هفته‌های گذشته از سوی کارشناسان به آن اشاره ‌شده است. پس از خروج آمریکا از برجام، معاملات نفت خام در بورس شانگهای با رشدی چشمگیر همراه شد. بر اساس گزارشی که رویترز حدود یک هفته پس از خروج آمریکا از برجام منتشر کرد، حجم معاملات نفت خام در بورس شانگهای با ثبت رکورد، به ۲۵۰ هزار لات رسید که در مقایسه با معاملات روز قبل از آن رشدی دوبرابری را نشان می‌داد. با تکیه بر همین نشانه‌ها، این خبرگزاری به احتمال عرضه نفت خام ایران در بورس شانگهای به‌عنوان روشی برای مقابله با تحریم‌های آمریکا اشاره کرد. به عقیده کارشناسان اگرچه معامله نفت خام ایران در بورس شانگهای و بر اساس یوآن هم می‌تواند به سود این بورس تازه‌پاگرفته باشد و هم فروش نفت ایران، اما از سویی دومین اقتصاد بزرگ دنیا قصد ندارد به شکلی علنی به بی‌تأثیرکردن تحریم‌های آمریکا بپردازد. این موضوع در حالی مورد اشاره قرار می‌گیرد که وزارت خارجه چین مخالفت خود با خروج آمریکا از برجام را اعلام کرده و مقامات این کشور به توقف یا کاهش خرید نفت خام ایران از سوی ایران نیز اشاره‌ای نکرده‌اند. در عین حال به نظر می‌رسد بزرگ‌ترین‌ خریدار نفت خام ایران جانب احتیاط را به‌خصوص در معاملات بورسی که سازوکاری شفاف دارد، رعایت کند. از طرفی قراردادهای آتی جدید برای معامله نفت خام در بورس بین‌المللی شانگهای با برخی محدودیت‌ها همراه است که به «دخالت دولت چین در روند معاملات آتی نفت خام به یوآن، به واسطه مقررات دولتی» بازمی‌گردد. با اين حال، برخي كارشناسان كماكان معتقدند بورس شانگهای که به تازگی فعالیت خود را در زمینه معامله نفت آغاز کرده و هدفش تجارت و قیمت‌گذاری نفت خام با واحد پولی یوآن چین است، راه درازی تا رسیدن به موفقیت و اثرگذاری در معاملات جهانی دارد.