چرا ادبیات سیاستمداران به بی ادبی سوق پیدا کرده است؟

۵۵آنلاین :

اگر از طرفداران اندک ترامپ بپرسید چرا او را دوست دارند پاسخ جابی می دهند. آنها می گویند: چون او ملاحظه سیاسی ندارد. این پاسخ به وضوح نشان می دهد : ملاحظه سیاسی را درست درک نکرده اند. برخلاف دهه ۹۰ که سیاستمداران می کوشیدند برای پرهیراز توهین به افراد با گروهای مختلف مدام زبان، ادبیات و سیاست های خود را بازبینی و اصلاح کنند، ترامپ حالا مفهوم ملاحظات سیاسی را با چالشی جدی رو به رو کرده؛ چشمش را می بندد و هر چه می خواهد بر زبان می آورد یا توئیت می کند. بی ملاحظگی سیاسی اما ظاهرا محدود به آمریکا نیست. پدیده ای است که این روزها به صراحت یا بین خطوط گفته ها و نوشته ها و اظهار نظرهای برخی از مسوولان وطنی هم دیده می شود. اظهارنظرهایی که گاهی با واکنش رسانه ها و افکار عمومی روبه رو می شود و ناگزیر گوینده را وامی دارد تا شخصا یا از طریق روابط عمومی و سخنگو و دفتر مربوطه ، مقصود و منظورش را اصلاح کند اما روان جامعه، زخمی را که خورده فراموش نمی کند. اما می توان به جرات گفت بذر این ادبیات توهین آمیز و سخیف در دولت هشتم و نهم در زمین سیاست پاشیده شد. رئیس دولتی که فکر می کرد با بی نزاکنی جذاب تر می شود ادبیات سیاسی کشور را با واژه هایی پر کرد که قبلا فقط در کوچه و خیابان و از زبان لمپن ها شنیده می شد. دولتمردی که منتظر بود قطعنامه دان غرب پاره شود. یا معتقد بود پشم و پیل کشورهای قدرتمند ريخته، با آن چيز را لولو برده و واژه های ننه قمر و زکی و مادر عروس را به واژه نامه ادبیات سیاسی کشور افزود، بی تردید از منظر بی ملاحظتی سپاسی در حرف زدن، کارنامه سیاهی دارد .جملات قصار احمدی نژاد حالا در دولت یازدهم جای خود را به ادبیات دیگری داده است. یک روز وزیر بهداشت بیماری را به مالاندن موضع درد تشویق می کند و روز دیگر مرد کهنه کار سیاست کشور، از مردم می خواهد لنگ بپوشند و ریاضت پیشه کنند. واکنش رسانه ها و مردم به ویژه در شبکه های اجتماعی نسبت به این انبیات نه چندان ملاحظه کارانه، حرف های زیادی برای گفتن دارد. خیلی ها محترمانه یادآور شدند چنین سخنانی ناشی از نبود حس مسوولیت و پاسخگویی در برابر جامعه و تعمیق شکاف میان سیاستمداران و مردم است. برخی به مسوولان مربوطه یادآور شدند اگر ادبيات تعامل با مردم را نمی دانند بهتر است سکوت کنند و برخی دیگر دست به دامان طنز شدند تا نشان دهند این اظهار نظرها تا چه اندازه بی معنا، فاقد وجاهت و حتی برای جامعه توهین آمیز و آسیب زننده است.

گستاخی کاربردی

ما در عصر سیاستمداران بی ادب زندگی می کنیم در آمریکا، ترامپ هراز گاهی به دلیل گستاخی در توئیتر یا محافل بین المللی با موضع گیری های نفرت انگیزش نسبت به افراد، کشورها و حتی روزنامه نگاران به سر خط خبری رسانه های جهان تبدیل می شود . منتقدانش می گویند او مرزهای ریاست جمهوری را جابه جا کرده و تعریف ملاحظات سیاسی را به چالش کشیده است . این ادبیات سخيف حتی باعث شده اطرافیان او هم منفور شوند و برچسب بی اخلاقی بخورند تا آنجا که چندی پیش صاحب یک رستوران از پذیرش سخنگوی کاخ سفید سر باز زد و او را بیرون کرد چراکه معتقد بود کار کردن ساندرز برای ترامپ، مایه ناراحتی و رنجش کارکنان رستوران است.

اتفاقاتی از این دست و حواشی آن سبب شد در آمریکا و دیگر کشورها مردم خواستار مدنیت بیشتری در سیاست شوند اما آیا گستاخی (rudeness ) از عالم سیاست قابل حذف است؟ یا می تواند نقش مهمی در آن ایفا کند؟ واقعیت این است که بی ادبی در گفتمان های سیاسی سراسر دنیا کاربرد استراتژیک دارد. در تاریخ سیاسی بریتانیا سیاستمداران بسیاری ثبت شده که گستاخانه به یکدیگر پرخاش کرده اند. در سال ۲۰۱۰ ديويد کامرون به دلیل بی ادبی در یک نشست خبری به شدت مورد انتقاد مطبوعات قرار گرفت و البته او نخست وزیری است که به دلیل طیف گسترده تاکتیک های منفی اش مشهور است؛ از ترور شخصیت گرفته تا استهرا و حاضر جوابی های توهین آمیز.

برخی تحلیلگران سیاسی می گویند گستاخی ابزاری برای اعتراض به شهرت منفی است مثلا اگر دولتمردی را بی دلیل به ضعف عملکرد متهم کنند می تواند این روش برای دفاع از خود استفاده کند بی ادبی همچنین برای حمله به وجهه یا تصوير مخالفان سیاستمداران به کار می رود. گرچه این تاکتیک قرار است با تخریب جناح مقابل به مطرح شدن جناح مهاجم بینجامد أما اغلب برنده ای ندارد؛ نتیجه صفر - صفر است. برخی معتقدند گستاخی در سیاست راهی موثر برای به چالش کشیدن رفتارها یا دیدگاه های دیگران با اعمال فشار حداکثری است. حتی رای دهندگان می توانند از این روش استفاده کنند تا خشم یا نارضایتی خود را نسبت به نمایندگانشان نشان دهند. گروهی از محققان هم می گویند چنین رفتارهایی اگر در متن گفتمان سیاسی تحلیل شود گستاخی به شمار نمی رود بلکه به نوعی مباحثه داغ است.

اما تمامی این تعابیر و تفاسیر در ادبیات علوم سیاسی جهان زمانی معنا و کاربرد پیدا می کند که بدانیم سیاستمداران در تعامل با یکدیگر و در مباحثات و مناظرات سیاسی مجازند تا حد معین و در محدوده امنی، از این ادبیات استفاده کنند جایی که پاي مردم وسط باشد، بی ادبی و توهین به هیچ قشر و گروهی پذیرفته نیست کسانی که با رای مردم بر کرسی سیاست نشسته اند با هیچ توجیه و استدلالی اجازه ندارد گستاخانه یا بی نزاکت با موکلان خود سخن بگويند، حتی اگر قصدشان بیان واقعیت باشد.

مارپیچ بی انبی

أدبيات تند و توهین آمیز نه فقط فرد گوینده و قربانی، که شاهدان و شنوندگان را هم تحت تاثیر قرار می دهد قربانیان ، سرکوب می شوند، منزوی می شوند، استرس پیدا می کنند و کیفیت کار و زندگی شان پایین می آید. اما شاهدان و شنوندگان این رفتارها هم به نحو نامطلوبی تاثیر می پذیرند. آنها هم خشم و ناراحتی مشابهی را تجربه می کنند. کافی است یک نفر در ابتدای روز شاهد یک گفت وگوی بی دیده باشد تا در تمام روز از ناراحتی و ناآرامی بر خود بپیچد. روانشناساان می گویند مشاهده چنین رفتارهایی سبب افزایش حساسیت افراد نسبت به گستاخی می شود. به بیان ساده تر؛ با هر کسی سخن می گویند . گفتار او را دور از نزاکت تلقی می کنند . تداوم این پدیده سیب سرخوردگی می شود تا آنجا که افراد از تعامل با یکدیگر و یا جامعه می پرهیزند. نکته جالب توجه دیگر آنکه بی ادبی، بی ادبی می آورند . این فرآیند که آن را مارپیچ بی تمدنی (incivility spiral ) می نامند بدين معناست که کسی که مخاطب، رفتارهای توهین آمیز قرار می گیرند به همین شیوه پاسخ خواهند داد. این اره دادن و تیشه گرفتن در دو سوی یک گفت و گو، در نهایت قابلیت تبدیل شدن به پرخاشگری و خشونت را دارد و در نهایت، آنچه به نظر یک بی ادبی ملایم می امد می تواند به سرعت تبدیل به تعاملی کاملا ناخوشایند شود.

همواره گفته می شود فساد از لایه های بالایی حکمرانی به لایه های پایین و سطح جامعه نفوذ می کند . اما کمتر کسی به خاطر می سپارد ادبیات و قواعد کنش و تعامل میان افراد و گروه های بالای هرم قدرت نیز می تواند انعکاسی جدی در سطح جامعه و افکار عمومی داشته باشد. مردم نه تنها از نمایندگان خود انتظار پاسخگویی در شأن جایگاهشان را دارند بلکه رفتار و گفتار برگزیدگان خود را زیر ذره بین قرار می دهند، نقد می کنند و حتی از آن تاثیر می پذیرند؛ کمترین تاثیر گفتار دور از ادب در محافل سیاسی، تامیدی مردم از کسانی است که بخشی از الگوی آموزش اجتماعی شهروندان هستند.

رواج بی ادبی در دنیای سیاست اما گویا پدیده ای ناگزير اسن. رسانه ها و سیاستمداران آگاه می کوشند تا وقایع نامطلوب گذشته را مرور کنند و از تداوم بی پایان بی نزاکتی در میان دولتمردان بکاهند. اما واقعیت آن است که لفظ و خطابه و لطف و بیان پرخاشگرانه افرادی همچون ترامپ، سطح رفتارهای سیاسی را در جهان تنزل داده است. افرادی همچون رئیس جمهور بی ادب ایالات متحده معتقدند واقعیت های ناگفته بسیاری در زندگی اجتماعی مردم وجود دارد و آنها تنها کسانی هستند که جسارت گرفتن این واقعیت ها را دارند. اما این همه داستان نیست وراستگویی و صراحت فاصله زیادی با بی نزاکتی و گستاخی دارد. روی غیرمنصفانه این داستان برای سیاست و برای افکار عمومی خطرناک است.

گرچه گستاخی می تواند استراتژی موثری در برخی مناظره ها و مباحثات سیاسی باشد اما در برابر چشم جامعه بازی خطرناکی است. هر جمله با توئیت یا رفتار بی ادبانه از سوی سیاستمداران می تواند رابطه میان دولت - مردم را مخدوش کند، سطح روابط دیپلماتیک را تنزل دهد، و سبب نا امیدی و رویگردانی شهروندان از سیاست و سیاستمداران شود.