گردشگری کویری؛ ظرفیتی که استفاده نشد

۵۵آنلاین :

به گزارش ایرنا، یک پنجم مساحت ایران را در این میان کویر و بیابان تشکیل داده و بخشی از یک میلیون اثر تاریخی کشور در مسیر آنها قرار گرفته اما آنچنان که باید از این طرح ها سهمی نبرده، مورد بهره برداری مناسب قرار نگرفته یا مغفول ماندند. به اعتقاد کارشناسان گردشگری کویری به عنوان یکی از عامل های محرک توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها بوده و با رونق آن به میلیون ها دلار درآمد سالانه دست یافتند. فعالیت های مرتبط با گردشگری کویری البته در ایران تا حدودی ناشناخته مانده و باید در کنار تمهید زیرساخت ها در زمینه معرفی این ظرفیت ها که با آب و هوای کنونی و اقلیم آتی بسیاری از نقاط کشور سازگار می باشد، گام های بزرگی برداشت. بنابر پیش بینی برخی سازمان های بین المللی، تعداد گردشگران جهان از یک میلیارد و 200 میلیون نفر در سال 2016 به نزدیک یک میلیارد و 800 میلیون نفر تا سال 2030 می رسد و به عبارت دیگر از هر پنج نفر در جهان، یک نفر گردشگر خواهد شد. اهمیت موضوع چنان است که حتی سال 2017، از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان سال 'گردشگری پایدار ابزار توسعه' نام گرفت. ایران در این میان با برخورداری از جایگاه سومی جهان از نظر جاذبه های گردشگری و قرار داشتن در جایگاه پنجم از نظر طبیعت گردی، بیش از 26 میلیون سفر و پنج میلیون گردشگر ورودی دارد. بر اساس چشم انداز 1404، دست کم 20 میلیون گردشگر خارجی و 80 میلیون گردشگر داخلی برآورد می شود و در این شرایط بیش از یک هزار و 900 طرح در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی با اعتبار 430 هزار میلیارد ریال در دست اجرا می باشد که تا پایان دولت تدبیر و امید پیش بینی ها از تکمیل یک هزار و 250 طرح حکایت می کند. آمارهای مرتبط با درآمدهای حاصل از گردشگری، تنها شامل ارز وارد شده است و از این رو برآورد دقیق سهم این صنعت در تولید ناخالص داخلی امکان پذیر نیست اما یک موسسه آماری اروپایی پیش تر با اشاره به تاثیر مثبت و اهمیت برجام بر افزایش ورود گردشگران به ایران و تداوم این توافق، سهم بخش گردشگری در تولید ناخالص داخلی برای سال 2017 را افزون بر 28 میلیارد دلار اعلام کرده و رقم 79 میلیارد دلار را نیز برای سال 2027 پیش بینی کرده بود. پذیرفتن ضمنی این آمار به این معناست که گردشگری نزدیک به هفت درصد از کل تولید ناخالص داخلی کشور را شامل بوده و نقاطی مانند مرنجاب آران و بیدگل نشان از ظرفیتی خفته در دل نقاط کویری است که با وجود توجهی شایسته می تواند جامعه محلی و اقتصاد کشور را به بیش از هدف های تعیین شده در این حوزه نیز رهنمون شود. خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) کاشان در راستای تحقق این مهم در کویر مرکزی ایران میزگردی با عنوان 'کویر، ظرفیت مغفول گردشگری' با حضور محسن یارمحمدیان معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان، حسین انصاری فرد رئیس کلوپ سافاری استان اصفهان، عباس غمخوار عضو هیات رییسه شورای هماهنگی سازمان های غیردولتی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، مجید نوری رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان آران و بیدگل و علیمحمد خاکدوست فعال و راهنمای گردشگری برگزار کرد. ** گردشگری کویری؛ ظرفیت مغفول اقتصاد و اشتغال معاون گردشگری مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در این میزگرد ایرنا، به سهم ناچیز کنونی ایران از درآمدهای گردشگری کویری در مقایسه با برخی کشورهای همسایه اشاره کرد. محسن یارمحمدیان گفت: امروز صنعت گردشگری از نظر توسعه اقتصادی، اجتماعی، اشتغال، درآمدزایی و نقش آفرینی در تولید ثروت از صنایع نفتی و خودروسازی هم پیشی گرفته است. وی افزود: رونق گردشگری کویری نه تنها سبب رشد اقتصادی مقصد گردشگری می شود، بلکه برخی مشاغل سنتی فراموش شده مانند رشته های صنایع دستی یا ساربانی را احیا کرده و به بهبود سطح زندگی جوامع محلی کمک شایانی می کند. معاون گردشگری مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان بیان کرد: کویرهای شمال استان اصفهان از جمله مرنجاب و سیازگه ابوزید آباد دارای ظرفیت بالایی هستند و تنها راه رونق این نقاط ورود بخش خصوصی و سرمایه گذاری در مناطق گردشگرپذیری می باشد که تا کنون مغفول مانده است. وی بی برنامگی ها، دخالت ها، تضادها و موازی کاری ها را از جمله مانع های توسعه گردشگری کویری برشمرد و اضافه کرد: توسعه گردشگری در کشور تنها در حد شعار باقی مانده و در عمل می بینیم کمترین حمایت ها در این حوزه وجود دارد. یارمحمدیان تصریح کرد: سازمان میراث فرهنگی در حد حرف متولی منطقه ای مانند کویر مرنجاب است اما در عمل این منطقه هشت متولی دارد که هفت مجموعه به هیچ وجه در زمینه توسعه گردشگری منطقه اقدامی انجام نمی دهند. وی، سردرگمی بخش خصوصی را موجب فقدان سرمایه گذاری در کویرهای شمال این استان دانست و تاکید کرد: برای سرمایه گذاری باید زیرساخت ها فراهم شود که چنین چیزی را دست کم در کویر نمی بینیم. این مسوول با اشاره به مشکلات کویر مرنجاب عنوان کرد: ایجاد زیرساخت ها و خدمات رسانی در این منطقه ضروری است و باید با ارائه تسهیلات لازم، زمینه حضور سرمایه گذاران و فعالان گردشگری فراهم شود که البته بودجه ای در این راستا از سوی اداره کل تصویب و با برگزاری مناقصه ای، تدوین طرح جامع گردشگری مرنجاب به یک شرکت واگذار شده است. ** ضعف زیرساخت ها در نقاط کویری کشور وجود دارد عضو هیات رئیسه شورای هماهنگی سازمان های غیردولتی میراث فرهنگی کشور در این میزگرد ایرنا گفت: مرنجاب در شمال اصفهان از جمله نقاط کویری دارای ظرفیتی است که تعداد زیادی از مسافران داخلی و گردشگران خارجی را جذب خود می کند اما از نظر زیرساختی بسیار ضعیف می باشد. عباس غمخوار ادامه داد : مسیر نامناسب و نبود امکانات اولیه از جمله سرویس های بهداشتی، تابلوهای راهنمایی، علائم و سطل های زباله موجب نارضایتی شدید گردشگران است که می تواند افراد را از تبلیغ سفر به کویر مرنجاب بازدارد. وی با اشاره به پوشش بخش قابل توجهی از مساحت کشور با بیابان و کویر بیان کرد: این ظرفیت های مغفول با برنامه ریزی و توسعه زیرساخت ها می توانند متحول شوند. عضو هیات رئیسه شورای هماهنگی سازمان های غیردولتی میراث فرهنگی کشور اضافه کرد: آرامش و هوای پاک از ویژگی های بارز کویر است که به ویژه گردشگران خارجی را جلب خود می کند و در این میان استانی مانند اصفهان با برخورداری از ظرفیت های کویری می تواند صنعت گردشگری را در طول سال گسترش دهد. وی با اشاره به گوناگونی گیاهی و جانوری در این نقاط کویری عنوان کرد: کویر را می توان یکی از مهمترین منابع اقتصادی برشمرد، گرچه در گذشته سرزمینی غیرقابل استفاده و از عوامل بازدارنده اقتصادی بشمار می رفت، اما امروزه شرایط متفاوت است. غمخوار تاکید کرد: با توجه به پیشرفت مرزهای دانش و فناوری می توان با نوآوری و استفاده از ابزارها و امکانات جدید برای بهبود شرایط زندگی ساکنان مناطق کویری و ارتقای صنعت گردشگری بهره برد. ** مرنجاب، نمونه طرح های گردشگری بی سرانجام فاقد مدیریت واحد رئیس کلوپ سافاری استان های جنوب غرب کشور نیز به ضعف زیرساخت ها و امکانات در نقاط کویری شمال استان اصفهان اشاره و تاکید کرد: زیرساخت های کویر به ویژه مرنجاب، پاسخگوی این حجم ورودی گردشگران داخلی و خارجی نیست و نیاز به ساماندهی فوری دارد. حسین انصاری فرد افزود: جاده ارتباطی، امکانات رفاهی، خدماتی و اقامتی مناسب از جمله زیرساخت‌ها و ضرورت های توسعه گردشگری است که در کویر باید مورد توجهی دوچندان قرار گیرد که با تاسف دست کم در شمال استان اصفهان فاقد آن هستیم. وی تصریح کرد: ضعف امکانات زیرساختی در منطقه کویری مرنجاب به شدت نمایان است و تورهای گردشگری خارجی مکانی بر اساس پایین ترین استانداردهای اقامت در شب ندارند. رئیس کلوپ سافاری استان های جنوب غرب کشور یکی از مشکلات اساسی کویر مرنجاب را فقدان مدیریتی واحد برشمرد و گفت: محوطه کاروانسرای صفوی در مالکیت میراث فرهنگی است، تاغزارها و مراتع جزو زمین های ملی می باشد، جاده تحت مدیریت یک شرکت و محیط پیرامون کاروانسرای مرنجاب در مالکیت یکی از شرکت‌های خصوصی در آران و بیدگل قرار دارد. وی اضافه کرد: بحث جاده مرنجاب باید با پیگیری مسئولان در کمیته طبیعت گردی کشور با تعامل وزارتخانه ها و سازمان های ذیربط مطرح شود تا به سامان برسد. انصاری فرد عنوان کرد: یکی دیگر از مشکلات مرنجاب حضور بی ضابطه علاقه مندان آفرود است؛ البته فعالیت هایی مانند سافاری امروزه مخالف محیط زیست و منابع طبیعی نیست. وی بیان کرد: باید از ورود و خروج بی ضابطه آفرود سواران به منطقه جلوگیری و آیین نامه ای در این زمینه تدوین شود که خوشبختانه همه نهادهای مربوطه به این نتیجه رسیدند. رئیس کلوپ سافاری استان های جنوب غرب کشور همچنین به برگزاری تورهای خارجی بدون برنامه اشاره کرد و گفت: گردشگران خارجی با خودروهای سواری غیرایمن مانند پراید و جیپ به کویر گردی برده می شوند که به هیچ وجه شایسته نیست و باید هر چه زودتر نسبت به ساماندهی اقدام شود. وی افزود: کلوپ سافاری استان های جنوب غربی کشور ساماندهی آفرود و سافاری در منطقه مرنجاب را آغاز کرده تا با حمایت از تورهای گردشگری سافاری تحت نظارت، در کنار سفری مسئولانه از بروز خسارت و آسیب به منابع طبیعی و محیط زیست جلوگیری کند. انصاری فرد تاکید کرد: هرگونه حضور در کویر مرنجاب با توجه به گونه های جانوری موجود بدون مدیریت و برنامه ریزی آسیب زا می باشد و گروه های آفرود و ماجراجویان می توانند موجب بروز مشکلاتی شوند که از جمله آن آلودگی نقاط بکر است. ** کویر برابر محرومیت نیست یک فعال گردشگری نیز در این میزگرد گفت: روزگاری وجود کویر در یک منطقه به معنای محدودیت و محرومیت بود اما امروزه در دنیا حتی کویر را به چشم ظرفیتی برای توسعه و کسب درآمد می بینند. علیمحمد خاکدوست افزود: تپه های شنی، دشت ها و جاده های کویری مکانی مستعد برای ورزش های هیجان انگیزی مانند رالی، موتورسواری، اسکی روی شن، شتر سواری و کویر نوردی است و کشورهایی که به این ظرفیت ها توجه داشتند، امروز تعداد زیادی از ورزشکاران، دوستداران طبیعت و گردشگران را از نقاط گوناگون دنیا به سمت خود می کشند. وی تصریح کرد: علت این بی توجهی را می توان نداشتن برنامه ریزی و تعریفی از گردشگری کویری دانست؛ از جمله در نقاطی مانند مرنجاب جایگاه مسافر، گردشگر و آفرود مشخص نیست. این فعال گردشگری اضافه کرد: نبود شرایط سرمایه گذاری در کویر از مشکلات دیگر در زمینه توسعه گردشگری در این مناطق است که از جمله می توان به فقدان طرحی جامع اشاره کرد که موجب سردرگمی سرمایه گذاران می باشد. وی عنوان کرد: گردشگرانی که بدون توجیه و برنامه به نقاطی مانند کویر مرنجاب سفر می کنند، موجب تخریب پوشش گیاهی و محیط زیست منطقه می شوند که لزوم ساز و کاری جهت اطلاع رسانی در این زمینه ضروری به نظر می رسد. خاکدوست تاکید کرد: باید ورود گردشگران به مناطق کویری بر اساس ظرفیتی تعریف شده باشد، در حالی که برای نمونه کاروانسرای مرنجاب هم اکنون با ظرفیت اسکان نزدیک به 300 گردشگر، آخر هفته ها با جمعیتی نزدیک به سه هزار سرگردان در کویر رو به رو است. وی با اشاره به اینکه اولویت گردشگری در منطقه کویری مرنجاب حفظ ساختار طبیعی آن است، گفت: ورود و خروج ها به منطقه مرنجاب باید مدیریت شود و شرایط کنونی که تنها به دریافت ورودیه ختم شده، پذیرفتنی نیست. این راهنمای گردشگری، مرنجاب را نگین کویرهای ایران دانست و ادامه داد: کشورهایی مانند مراکش، امارات و اردن به گزینه های سفرهای کویری تبدیل شدند؛ می توان در دل کویر مرنجاب نیز امکانات و زیرساخت هایی را فراهم و آنجا را به بهشت گردشگران تبدیل کرد. ** گردشگری، راهکار خروج جوامع جوان از بحران اشتغال رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آران و بیدگل گفت: نقاطی مانند مرنجاب در شمال این شهرستان ظرفیت توسعه در زمینه بوم گردشگری، زمین گردشگری، کویرگردی و گردشگری ورزشی دارد که توسعه این فعالیت‌ها می تواند زمینه ساز فرصت های شغلی جدیدی باشد. مجید نوری با تاکید بر اهمیت موضوع به ویژه برای کشورهای دارای جمعیت جوان افزود: گردشگران با ورود به یک کشور یا منطقه باید هزینه‌هایی را برای خوراک، تفریح، حمل و نقل، شرکت در تورها، دیدن موزه ها و اثرهای تاریخی، خرید سوغاتی یا کالای تولیدی میزبان بپردازند که در نهایت موجب رونق اقتصادی می شود. وی بیان کرد: تمهید امکان اسکان موقت و دائم برای یک زندگی ساده با ابزارها، پوشش ها و خوراک های محلی در دل کویر در کنار اشتغال جدید می تواند علاقه مندان گریز از زندگی پر هیاهوی شهری را نیز چند روزی جذب طبیعت بکر کویر کند. رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آران و بیدگل اضافه کرد: کویر مرنجاب که از شمال به دریاچه نمک، از غرب به کویر مسیله، دریاچه حوض سلطان و حوض مره و از شرق به پارک ملی کویر منتهی می شود، تنها یکی از ظرفیت های مغفول حوزه گرشگری است. وی تشریح کرد: راه اندازی پیست های دوچرخه سواری، موتور سواری، برگزاری تورهای کویرنوردی، اسکی روی شن و ماسه، شتر سواری یا رصد آسمان شب از جمله فعالیت های مناسب طبیعت های کویری است که در بیشتر اوقات سال می تواند برای گردشگران تجربه های هیجان انگیزی به همراه داشته باشد. نوری عنوان کرد: سافاری و آفرود که البته جزء ورزش های هزینه بر بشمار می آید، از دیگر فعالیت های مناسب چنین اقلیم های به ظاهر خشنی است که ایجاد اشتغال، رونق گردشگری و توسعه مشاغل خدماتی و خرد را هم به دنبال خواهد داشت. وی با اشاره به اجرای برخی از این فعالیت ها در کشور تاکید کرد: تنها ترویج گردشگری پایدار می تواند این اثرهای چشمگیر را داشته باشد و در مقابل ساخت و سازهای غیر اصولی یا تخریب طبیعت، در کنار تغییر جلوه‌های زیبای مناطق بکر و به خطر انداختن گوناگونی زیستی، منجر به کاهش گردشگر می شود. وی اضافه کرد: باید تمهیدی در نظر بگیریم تا طبیعت، تاریخ و فرهنگ مناطق دارای ظرفیت جذب گردشگر در کنار مزیت هایی که برای جامعه کنونی به همراه دارد، برای سال ها و نسل های آینده نیز قابل بهره برداری باشد وگرنه توسعه یکجانبه نگر، فاقد برنامه ریزی و مدیریت منجر به ایجاد مشکلات فرهنگی، اجتماعی یا زیست‌محیطی جدیدی در نقاط کویری خواهد شد.