۵۵آنلاین :
صنايع دستي، نامي آشنا براي همه ايرانيان است اما خالقان آثار و فعالان اين صنعت چندان شناخته شده نيستند. همچنان كه در بسياري از موارد، اين افراد از حداقلها نيز برخوردار نيستند. هر از گاهي، نمايشگاهي از آثار صنايع دستي در شهرها و استانها برگزار ميشود، مسئولان عكس يادگاري ميگيرند و مردم هم خريدهاي خود را انجام ميدهند. اما كسي نميداند كه فعالان اين صنعت در طول سالها با چه مشكلاتي دست و پنجه نرم ميكنند يا اينكه فقط بخش اندكي از سود و درآمد صنايع دستي نصيب آنان ميشود. هنوز مشكلات اين عرصه پابرجاست، گرچه صنايع دستي سهم بسياري در آماردهيهاي مسئولان دارند. صنایعدستی حرفهای است که در آن هیچ محدودیت سنی و جنسی وجود ندارد. یک کودک هفت ساله در خانه میتواند با این کار امرار معاش کند تا یک پیرمرد 80ساله. بهگفته رييس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري، صنایعدستی نباید به صورت فلهای به فروش برسند؛ چراکه این آثار به دست هنرمندان ما ساخته شده است و باید ارزش آنها حفظ شود. طراحی صنایعدستی از دیگر موضوعاتی است که هنرمندان باید به آن توجه کنند، اطلاع از سلیقه مشتری و نوآوری در طراحی، بیتردید در فروش صنایعدستی موثر خواهد بود، همچنین برندسازی در این بخش حايز اهمیت است. به گزارش ايلنا، علياصغر مونسان با تاكيد بر اينكه جايگاه صنايع دستي ارتقا يافته است، گفت:« صنایعدستی به ایجاد اشتغال و درآمدزایی در کشور کمک میکند، درآمد ارزی برای کشور دارد و با توجه به اینکه این حوزه درونزاست و از هنر ایرانی نشأت میگیرد، ارزش افزوده بالایی دارد؛ این موارد از ویژگیهای منحصربهفرد صنایعدستی است و به همین دلیل در دولتهای یازدهم و دوازهم توجه ویژهای به این بخش شده است. تولیدات صنایعدستی با تلاش هنرمندان کشور وضعیت خوبی دارد اما آنچه مهم است و باید به آن توجه کرد، باز کردن درهای فروش صنایعدستی در حوزه داخلی و خارجی است، از سال ۹۶ طرح تجاریسازی صنایعدستی آغاز شده است، با اجرایی شدن این طرح و تبیین تمام موارد آن امیدواریم اتفاقات خوبی را در بخش فروش صنایعدستی شاهد باشیم».
فروش فلهاي ممنوع!
مونسان درحالي از فروش فلهاي صنايع دستي انتقاد كرده است كه بهعنوان رييس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري، اقدامات عملي براي بستهبندي صنايع دستي انجام نداده است.باوجود پیشرفتهایی که در عرصه بسته بندی ديده ميشود، همچنان صنایعدستی در میان روزنامه پیچیده میشوند و در اختیار مخاطب قرار میگیرند. بهجرات میتوان گفت، یکی از مشکلات مهم بر سرراه محصولات صادراتی کشورمان در سالهای اخیر، نبودِ بستهبندی مناسب در بازارهای داخلی و جهانی است. البته این موضوع درخصوص صادرات محصولاتی مانند زعفران، پسته و کشمش تا حدودی مرتفع شده است اما همچنان در حوزه صنایعدستی با مشکلات بسیاری در بستهبندی مواجهيم. این درحالی است که از یک سو شاهد برگزاری جشنواره بسته بندی صنایعدستی به طرق گوناگون هستیم و از سوي ديگر، نمايشگاه دوسالانه بستهبندی برگزار میشود ولی هیچ ارتباطی بین این بخشها برقرار نمیشود و درنتیجه شاهد خروجی موفقی نیستیم. حال این سوال پیش میآید که ایران با وجود داشتن قدمت تاریخی در تولید صنایعدستی، چرا تاكنون نتوانسته است در حوزه بستهبندی صنایعدستی موفق عمل کند؟ برای بیشتر ما اتفاق افتاده است که به منظور خرید هدیه، وارد مغازه فروش صنایعدستی شده باشیم. نخستین عنصر بصری که میتواند ما را به سمت خرید هدایت کند، بستهبندی است؛ چراکه بستهبندی حلقه رابط محصول و خریدار است. دراینمیان، اگر هدف از خرید، هدیهدادن باشد، بهطورحتم، یکی از عناصر اصلی اهداي یک کالا، داشتن بستهبندی مناسب است. در این میان، نمی توان از این مهم چشمپوشی کرد که کالایی با عنصر جاذبی به نام بستهبندی میتواند به سلیقه زیباییشناسی خریدار پاسخ دهد و با اطلاعاتی که از محصول در اختیار خریدار داخلی و خارجی قرار میدهد، مانند شناسنامه محصول و برند میتواند به عامل مهمی در خرید محصول تبدیل شود.آنچه به عنوان بستهبندی یک کالا از آن نام برده میشود، فقط از جنبه زیباییشناسی و نیاز مصرفی مورد بررسی قرار نمیگیرد؛ بستهبندی یکی از ابزارهای اصلی مارکتینگ، فروش و موفقیت محصول است که نقش مهمی را به عنوان بیرونیترین لایه در بر قراری ارتباط با مصرفکننده در فروشگاهها و نقشي راهبردي در ایجاد انگیزه برای خريد آن ایفا میکند؛ بنابراین باید به این باور رسید که مسئولیت بزرگی بر دوش بستهبندی است که میتواند باعث ارتقاي فرهنگ یک جامعه شود. علاوه بر آن، بستهبندی در بازار ارائه کالاها، راهبرد و عملکرد شرکتها در عرصه رقابت و برندینگ محصولات نقش مهمی را عهدهدار است. محافظت از محصول، برند و ارتباط با مشتری جزو وظایف بستهبندی است اما چرا بیشتر تولیدات صنایعدستی ما بستهبندی مناسبي ندارند؟ چه راهکاری برای رفع این مهم در نظر گرفته شده است و مسئولان صنایعدستی چه فعالیتهایی در این زمينه انجام دادهاند؟
نبود ضرورت براي بستهبندي
رحمتا... رحمانی، کارشناس حمایت از تولید صنایعدستی، درخصوص برنامههای سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری برای توسعه بستهبندی در حوزه صنایعدستی به «قانون» گفت: «این برنامه در سه فاز فرهنگسازی، حمایت و الزام تقسيم شدهاست. در ابتدای امر، مبنا را بر فرهنگسازی قرار دادهایم که شامل برگزاری جشنوارهها، جلسات توجیهی، مسابقات طراحی و سمینارهای تخصصی در این زمینه بود که در چند سال اخیر اتفاق افتاد و به صورت رو در رو با تولیدکنندگان صحبت کرده و گفتهایم که بستهبندی میتواند مزایایی از جمله تبلیغات و برندسازی را برای تولیدکنندگان صنایعدستی بههمراه بیاورد». او ادامه داد: «در حوزه حمایت نیز سعی کردیم با توزیع نمونههایی از بسته بندی در میان تولیدکنندگان صنایعدستی که به صورت رایگان انجام شد، مزه داشتن بستهبندی برای صنایعدستی را به تولیدکنندگان بچشانیم تا به انجام بستهبندی تشویق شوند».رحمانی با اشاره به سومین برنامه که همان نظارت و الزام است، گفت: «درخصوص نظارت و الزام هنوز بهصورت جدی ورود پیدا نکردهایم و دلیل این امر توجه به وضعیت تولید و اقتصاد صنایعدستی است. سعی داریم در این خصوص آهسته گام برداریم و الزام را در قالب تشویق محقق کنیم. براي مثال هنگام برگزاری نمایشگاه صنایعدستی اعلام کردیم، تولیدکنندگانی که بستهبندی دارند، از 20 درصد تخفیف در اجاره غرفه برخوردار خواهند شد».
20 درصد از صنایعدستی ایران بستهبندی دارند
کارشناس حمایت از تولید صنایعدستی، در پاسخ به این سوال که با وجود برنامههایی که تاکنون اجرا شده است، چند درصد از تولیدکنندگان صنایعدستی از داشتن بستهبندی استقبال کردهاند، گفت: «زمانی که از صنایعدستی صحبت میشود، با 250تا300 رشته صنایعدستی روبهرو هستیم. در این میان، محصولات صنایعدستی در قالب سه گروه آسیبپذیر درجه یک، آسیبپذیر درجه دو و آسیبپذیر درجه سه تقسیم شدهاند. از آنجایی که انواع صنایعدستیِ تاشدنی از جمله گلیم، البسه محلی، دوردوزی و... جزو صنایع دستی آسیب پذیر درجه سه هستند، درصد میزان صنایعدستی که دارای بستهبندیاند، کاهش پیدا میکند، چنانکه درحالحاضر میتوان گفت به صورت خوشبینانه حدود 20 درصد صنایعدستی بستهبندی دارند».
بسته بندی دستی یا صنعتی؟
نباید فراموش کرد که اگر هریک از بخشهای تخصصی در حوزه خود فعالیت داشته باشند، نتیجه بهتری حاصل میشود. دراینمیان، همانگونهکه تولیدکننده صنایعدستی با تحقیق و توسعه، در عرضه بهترین و جدیدترین محصولات همه تلاش خود را میکند، اگر یک طراح هم با سنجیدن همه جوانب و در دست داشتن دادههای علمی و رفتارهای بازار و مسئولیت اجتماعی که بر عهده دارد، به این امر مهم بپردازد و به کاری که انجام میدهد آگاه باشد، نتیجه بهتری بهدست میآید. اما مسئولان صنایعدستی کشور تا چه اندازه توانستهاند بین تولیدکننده صنایعدستی و هنرمند طراح، ارتباط برقرار کنند؟رحمانی با تاکید بر اينکه صنایعدستی در حوزه بستهبندی، فاکتورهای خاص خود را دارد و نیازی ندارد تا با سایر بخشها هماهنگ شود،گفت:«یکی از مسائلی که بستهبندی در حوزه صنایعدستی را دشوار میکند، تنوع در اندازه آنهاست. براي مثال به سفالگری اشاره میکنم که فقط یکي از 300 رشته صنایعدستی است. در این حوزه، سفالگر چندین سایز کوزه تولید میکند، هرچند تولید بستهبندی به صورت دستی برای چنین تولیدات متنوعی امکانپذیر است اما قیمت آن گران تمام میشود. اما در تولید صنعتی بستهبندی باید تیراژ بالا در حدود 10هزار بسته سفارش دهد که برای 30 محصول حدود 300میلیون تومان هزینه دربر دارد اما با تولیدات صنایعدستی او همخوانی ندارد. راهحل این است که سایزهای تولیدی را محدود کنند و برای یک سایز از بستهبندی چندین محصول را در نظر بگیرند».
بستهبندی صنایعدستی نیازمند فرهنگسازی
او در پاسخ به این موضوع که چنین نگرانیهایی در حوزه تولید و بستهبندی شکلات نیز مطرح بود اما شاهد استقبال مخاطبان از بستهبندیهای شیک و البته گران شکلات بودیم، گفت: «بازار مصرف شکلات با بازار مصرف صنایعدستی که در درجه هفتم و هشتم نيازهاي خانوادهها هم نیست، تفاوت دارد».
به گفته کارشناس حمایت از تولید صنایعدستی، در حوزه صادرات وضعیت بهتر است و مخاطبان، صنایعدستی را با بستهبندی خاص خود میخواهند اما در حوزه فروش داخلی، نوع مخاطبان و فرهنگسازی که هنوز در میان آنها نهادینه نشده نیز از دیگر مسائلی است که در حوزه بستهبندی صنایعدستی باید مورد توجه قرار گیرد زيرا گویا مردم ما حین خرید صنایعدستی، از اینکه آن را لای روزنامه بپیچند لذت میبرند و فکر میکنند چون صنایعدستی سنتی است، عرضه آن نیز باید سنتی باشد اما ما فکر میکنیم باید در حوزه فرهنگسازی عموم جامعه بیشتر کار شود. همه این صحبتها درحالی مطرح میشود که حتي در نمایشگاههای تخصصی صنایعدستی نیز شاهد آن هستیم که صنایعدستی روی زمین چیده میشوند و با پیچیدهشدن لای روزنامه و کارتن ارائه میشوند. رحمانی در توضیح این مهم گفت: «اگر وضعیت سالهای پیش را در نظر بگیریم، خواهيم ديد كه وضعیت بهتری درخصوص غرفهسازی و برگزاری نمایشگاه صنایعدستی اتفاق افتادهاست. این درحالی است که در چند سال گذشته، حتي غرفهسازی آنگونه که امروزه شاهد آن هستیم اتفاق نمیافتاد». او یادآور شد: «با توجه به تاکیداتی که وجود دارد 10 برنامه ساماندهی بستهبندی صنایعدستی در نظر گرفته شدهاست که از آن جمله میتوان به ارائه تسهیلات کم بهره که در فاز نخست، 500 تولیدکننده برتر در حوزه صنایعدستی درنظر گرفته شدهاند، برگزاری جلسات توجیهی که با حضور شرکتهای بستهبندی، معاونان استانی و تولیدکنندگان صنایعدستی اتفاق خواهد افتاد، برگزاری نمایشگاههای صنایعدستی دارای بستهبندی، برگزاری مسابقه سراسری طراحی و بستهبندی صنایعدستی، تخفیف اجاره بهای غرفههای نمایشگاه به تولیدکنندگان دارای بستهبندی، اجباریکردن بستهبندی در نمایشگاههای رایگان، اجباری کردن بستهبندی صنایعدستی در فروشگاههای اماکن تاریخی و تحت تملک سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری اشاره کرد». این کارشناس ادامه داد: «درعین حال در برنامههای بلند مدت، صدور و تمدید پروانه تولید به شرط داشتن بستهبندی را در نظر گرفتهایم و از سال 1400 به بعد، شرکت در همه نمایشگاهها ملزم به بستهبندی خواهد بود و نظارت بر فروش صنایعدستی در فروشگاهها را در نظر داریم که نیازمند اصلاح قوانین است ». به گفته رحمانی، در طراحی بستهبندی صنایعدستی مشکلی نداریم بلکه مشکل اصلی در حوزه تولید بستهبندی وجود دارد. گسترش، توسعه و زیبایی بستهبندی در حوزه صنایعدستی اهمیت بسياری دارد. درعینحال، جشنوارههایی که تاکنون برگزار شدهاست، بهمنظور نشاندادن آثار موجود و با هدف فرهنگسازی برگزار شده است اما به صورت جداگانه جشنواره بستهبندی صنایعدستی برگزار نکردیم. این کارشناسی ارشد صنایعدستی تاکید کرد: «قصد نداریم با حضور بستهبندی در عرصه صنایعدستی، قیمت آن افزایش محسوسی داشته باشد اما به صورت عموم حدودپنجدرصد افزايش قیمت تک فروش محصول را در نظر داریم».
جشنوارههای بستهبندی صنایعدستی
البته کارشناس حمایت از تولید صنایعدستی درحالی از برگزار نشدن جشنوارههای جداگانه در حوزه بستهبندی صنایعدستی خبر میدهد که نخستین جشنواره بستهبندی ایران همزمان با دهمین نمایشگاه بینالمللی صنایع چاپ، تبلیغات و بستهبندی اصفهان در سال 92 برگزار شد. این جشنواره در سه بخش سمینار آموزشی، مسابقه کشوری و نمایشگاه تخصصی ماشین آلات بستهبندی برگزار شد.
جشنواره راهگشای مشکل نیست
درایران در دهه اخیر، سرعت اوجگیری و روی آوردن مصرفکنندگان به محصولات بسته بندی شده و تاثیر مستقیم آن بر زندگی روزمره آنها، همچنین رقابت شدید تولیدکنندگان علاوه بر راهبردهای بازاریابی و پیشرفت چشمگیر در زمینه چاپ، سبب پیشرفت این حوزه شدهاست. امرا... فرهادی، گرافیست و عضو هیات داوران دومین نمایشگاه دوسالانه آثار طراحان بستهبندی کشور، با تاکید بر اينکه انتظار داریم کسانی که درآمدشان از تولید کردن بهدست میآید، از کپیکاری و نگاه «سرسری» و «بزندررویی» دست بردارند، تصریح کرد: «امید است بازار تا اندازهای گسترش یابد که تولیدکنندگان متوجه اهمیت بستهبندی شوند، چراکه توسعه مارکتینگ نیازمند توجه به بستهبندی است». ایمان آلمظفر، دبیر این دوسالانه، نیز با تاکید بر اینکه سعی برآن است تا در شأن بستهبندی کشور، تاثیرگذار عمل شود، درباره رایزنیهای این رویداد با ارگانهای رسمی و دولتی، اظهار کرد: «با اتاق بازرگانی، سازمان توسعه و تجارت و سازمان میراث فرهنگی رایزنیهایی انجام شد. در این رایزنیها بيان شد که ما و طراحان بستهبندی حاضریم به شکل رایگان اطلاعات تخصصی این حوزه را در اختیار آنها قرار دهیم اما آنها استقبال نکردند». او درخصوص عدماستقبال سازمان میراثفرهنگی از حضور طراحان متخصص در امر بستهبندی صنایع دستی به «قانون» گفت:« متوجه شدیم بخشی از عدم استقبال مسئولان سازمان میراثفرهنگی، به اين حوزه به بودجه بازمیگردد؛ چراکه با مشکلات بودجه روبهرو بودند. درعین حال، آنچنان که متوجه شدیم، استانداردهای مورد توجه در بستهبندی در حوزه صنایعدستی انجام نمیشود، براي مثال نحوه نمایش آثار بسیار اهمیت دارد و نمیتوان آثار صنایعدستی را روی زمین ارائه داد و سپس انتظار داشت مخاطب به اثری که ما خودمان به آن احترام نمیگذاریم، احترام بگذارد و هزینهای بابت بستهبندی در نظر بگیرد». آلمظفر خاطرنشان کرد:«طراحان تخصصی در حوزه بستهبندی، پس از بررسی استانداردهای بینالمللی در صدد ارائه طرح بر میآیند اما گویا رعایت اصول در بستهبندی صنایعدستی اهمیتی ندارد. نباید به صورت رفع تکلیف به این حوزه نگاه کنیم. ما بانک اطلاعات طراحان بستهبندی را در اختیار داریم و میتوانیم این اطلاعات را در اختیار آنها قرار دهیم. یک سازمان دولتی، میتواند این بخش را برون سپاری کند و کارهای تخصصی را به متخصصان این بخش بسپارد».
او تصریح کرد: «ما پیشنهاد دادیم تا این مشکل را ریشهای حل کنیم؛ به این معنا که لیدرهای بازار صنایعدستی را پیدا کنیم و از آنها درخواست کنیم تا در کنار طراحان متخصص، مشکل بستهبندی صنایعدستی را رفع کنند. باید توجه داشت که با برگزاری جشنواره مشکل بستهبندی صنایعدستی مرتفع نمیشود. لازم است بین طراح و تولیدکننده ارتباط مستمري ایجاد شود». باید توجه داشت که اگر نگاه تخصصی و حرفهای به حوزه بسته بندی صنایعدستی نداشته باشیم و این موضوع به صورت ریشهای حل نشود، همچنان با این مشکل دست به گریبان خواهیم بود که مخاطبان صنایع دستی آن را لای روزنامه بپیچند و این معضل نیز طی سالهای آینده رفع نخواهد شد. فرهنگسازی نیاز اولیه رفع این موانع پیش روی بستهبندی صنایعدستی است اما ارتباط مستمر بین طراحان تخصصی در حوزه بستهبندی و تولیدکنندگان صنایعدستی نیز میتواند در ایجاد انگیزه در مخاطب برای خرید صنایعدستی با بستهبندی مناسب موثر باشد.
دیدگاه تان را بنویسید