چهل سال بعد، باز هم در سکوت

رونمایی از جزئیات پروژه «من سهراب سپهری» با حضور صدها نفر از اهالی سینما، تئاتر، موسیقی، ادبیات و هنرهای تجسمی برای نخستین بار در «ایران» امروز

یکم اردیبهشت ۱۳۵۹ سهراب سپهری در سکوت و زیر سایه اخبار پرشتاب انقلاب و جنگ از دنیا رفت و حالا ۴۰ سال بعد در نخستین روز اردیبهشت ۱۳۹۹ باز مراسم چهلمین سال درگذشتش در سکوت ناشی از شیوع کرونا در سراسر جهان سپری خواهد شد. ستاد بزرگداشت چهلمین سال درگذشت سهراب سپهری با اعلام لغو برنامه‌های گسترده‌ای که برای این روز تدارک دیده بود، تنها به رونمایی از پوستر این رویداد اثر محمد روح‌الامین اکتفا کرده و با گزارشی از آنچه قرار بود در این روز و در مراسمی بزرگ به دوستداران سهراب سپهری هدیه دهد، این رونمایی را موکول به زمانی مناسب پس از ریشه‌کن شدن کرونا و شرایط عادی کشور می‌کند. پروژه بزرگ «من سهراب سپهری» که بدون مشارکت نهادهای دولتی و به شکل کاملاً خصوصی توسط هنرمندان عرصه‌های مختلف فرهنگ کشور و با همراهی خانواده سپهری شکل گرفته، سال گذشته طی مراسمی از تلاش‌هایی چندین‌ساله در حوزه‌های سینما، موسیقی، ادبیات و تجسمی در مستندسازی و ثبت زندگی و آثار سهراب سپهری پرده برداشت و حالا در چهلمین سال درگذشت او به مراحل پایانی عرضه عمومی این آثار و قراردادن آنها در اختیار مخاطبان نزدیک شده است. نکته مهم درباره این پروژه این است که در تمام بخش‌های تصویری، موسیقایی و ادبی اهالی فرهنگ و هنر ایران بی‌چشمداشت مالی کار را به سرانجام رسانده‌اند؛ شاید بزرگ‌ترین حرکت جمعی فرهنگی این سال‌ها برای یک چهره ملی.در نخستین روز اردیبهشت قرار بود این عناوین رونمایی شود: ۹۹ اثر تجسمی جدید با موضوع سهراب، رونمایى از تندیس، مدال بزرگداشت و یادبود، یک اثر ویژه نقاشى براى چهلمین سال درگذشت، پوستر و نامواره‌هاى چهلمین سال درگذشت، انتشار بخش‌هایى از ۹ آلبوم دکلمه و موسیقى و خواننده‌هاى مجموعه و اجراى زنده برخى از قطعات در مراسم بزرگداشت، ٩ عنوان کتاب تک نسخه مجموعه، انتشار بخش‌هایى از منظومه و سمفونى سهراب و سرانجام انتشار آنونس فیلمی مستند با حدود ۱۰هزار دقیقه گفت‌وگو با ۴۰۰ نفر از مشاهیر، دوستان، هنرمندان، فرهیختگان، منسوبین و خانواده و دوستان سهراب در اقصی‌نقاط جهان درباره زندگى و آثارش. از این بین برگزارکنندگان تصمیم گرفته‌اند با انتشار پوستر این بزرگداشت، طول سال‌جاری را محل عرضه این محصولات قرار دهند و به محض برطرف‌شدن مشکلات ناشی از شیوع کرونا، تمام این عناوین در مراسمی شایسته یاد سهراب به علاقه‌مندان او عرضه خواهد شد.

آثار تجسمی

تاکنون 200 اثر با موضوع و درباره سهراب سپهری از ۹۹ نقاش، عکاس و هنرمند عرصه تجسمی برای مجموعه «من سهراب سپهری» گردآوری شده است. اسامی هنرمندانی چون على اکبر صادقى، منوچهر معتبر، محمد احصایى، غلامحسین نامى، حسین محجوبى، منوچهر نیازى، عین‌الدین صادق‌زاده، یعقوب امامه‌پیچ، مهرداد محبعلى، ایرج شافعى، کامبیز درم‌بخش، کریم امامی، بهرام دبیری، آیدین آغداشلو، احمد عالی، بزرگمهر حسین‌پور، حسن روح‌الامینی، محمدعلی سجادی، شادی قدیریان، سعید نقاشیان، کوشا موسوی، کوروش شیشه‌گران، مهدى حسینى، کریم نصر، على نصیر، على خسروى، على ذاکرى، بهزاد شیشه‌گران، مرتضى ممیز، پرویز کلانترى، پروانه اعتمادى، کاوه نجم‌آبادى، حسین تمجید، بیژن غنچه‌پور، رضا دوست، عباس افشار، سعید سادات‌نیا، پونه جعفرنژاد، على گنجوى، مرتضى خسروى، فرشاد آل خمیس، سولماز توحیدلو، علیرضا آدم‌بکان، محمد روح‌الامین، امیر شاهرخ فریوسفى، شیدا حسن‌پور، محسن ناصریان، فریدون الیار، ناصر عزیزى، قباد شیوا، هادى حیدرى، نگار نادرى‌پور  و...  در این مجموعه به چشم می‌خورد. تمام این آثار به‌صورت اهدایی در مجموعه قرار گرفته‌اند و هیچ هنرمندی وجهی برای حضور در این مجموعه نگرفته است.

کتاب‌ها

مجموعه «من سهراب سپهری» در بخش ادبیات شامل ۹ کتاب است. «چه کسى بود صدا زد سهراب؟» (همه‌چیز درباره سهراب سپهرى) به گردآوری لیلى کریمان و با مقدمه دکتر شفیعى کدکنى، «مسافر تنهایى و دیگر هیچ» (اشعار سهراب سپهرى) با مقدمه عباس کیارستمى، «طراحى و نقاشی‌هاى سهراب» و «یادبود سهراب» (٩٩ اثر از هنرمندان تجسمى) با مقدمه‌های دکتر مهدى حسینى، «نامه‌هاى سهراب و دیگران» به کوشش پریدخت سپهرى با مقدمه جلال فاطمى، «هم‌کلاسى‌ام سهراب» نوشته دکتر محمود فیلسوفى با مقدمه خسرو نقیبى، «دایى‌جون سهراب» نوشته مهدى قرچه‌داغى با مقدمه شهره وکیلى و «من سهراب سپهرى» (ترجمه اشعار آلبوم موسیقى مجموعه سهراب به انگلیسى) ترجمه‌اى از دکتر لیلى ماحوزى با مقدمه پرویز تناولى عناوین کتاب‌هایی است که آماده انتشار شده است. همچنین کتابی نفیس شامل ٤٠٠ اثر نقاشى و طراحى از سهراب سپهری گردآورى‌شده که در نوروز ١٤٠٠ همراه با ٢٠٠ اثر تجسمى از ٩٩ هنرمند این مجموعه رونمایی خواهد شد.

آلبوم‌ها

۹ آلبوم موسیقی با شعرها، خاطرات و با الهام از شخصیت سهراب سپهری آماده شده است. دو آلبوم «و پیامى در راه» با صداى امیر آقایى و «گردش سایه‌ها» با صداى فرخ نعمتى را بهزاد عبدی آهنگسازى کرده و محمد معتمدى در آنها خوانده است. «زمین باران را صدا می‌زند من تو را» با صداى فرخ نعمتى، آهنگسازى پیروز ارجمند و خوانندگى امید نیک بین و صبا کامکار و دکلمه احمدرضا احمدى ساخته هوشنگ کامکار، «عاشق همیشه تنهاست» به روایت افشین یداللهى، آهنگسازى پیروز ارجمند و ساخته‌ای از میلاد درخشانى، «صدا کن مرا» با صداى امیر آقایى، ساخته امید محرم‌زاده و خوانندگى سهراب پاکزاد و تنظیم فرشاد فارسیان، «مرغ افسانه» با صداى ژرژ پطروسى و آهنگسازى رضا ناژفر، «دایى‌جون سهراب» به روایت مهدى قرچه داغى با صداى بهروز رضوى و خوانندگى و ساخته‌ای از آیدین جودى و دکلمه محمد تیام جودى، «تنها تنهاست» با صداى امین تارخ و خوانندگى و ساخته‌ای از حامد نیک‌پى و در نهایت «مسافر تنهایى و دیگر هیچ» با مقدمه و بخش کوچکی از تنها صداى موجود سهراب سپهرى که برای اولین‌بار رونمایی خواهد شد و هم‌چنین مقدمه‌هایی از عباس کیارستمى درباره تنهایی و پرویز تناولى درباره هیچ، آهنگسازى احمد پژمان، صدای فریدون فرح‌اندوز، فرخ نعمتى و بهروز رضوى آلبوم‌های دیگر این مجموعه هستند که در طول چند سال گذشته گردآوری و ضبط شده‌اند و یکی از چهره‌های مؤثر در ضبط برخی از این آثار یعنی افشین یداللهی خودش نیز دیگر در جمع ما نیست.

شوریده چون سپهری

محمد روح الامین

طراح

به من گفته شد قرار است در رویدادی همه حوزه‌های هنری و تجسمی در رابطه با شخصیت سهراب سپهری در ذیل یک نشان در سال جدید شروع به فعالیت کنند و درخواست کردند این نشان را طراحی کنم. من فکر می‌کنم سهراب سپهری بواسطه اشعارش و بواسطه حال زلالش در هم نسلان خودش و شعرای معاصر کم‌حاشیه‌تر و مردمی‌تر است. از طرفی چون نقاش بوده و نقاشی می‌کرده از هنرمندان حوزه تجسمی هم محسوب می‌شود. به همین دلیل تصمیم گرفتم بیش از اینکه سهراب سپهری را در یک نامواره نشان بدهم تصور خودم را نسبت به سهراب سپهری طراحی کنم. سعی کردم فرم این نامواره به شکلی باشد که کلیشه سهراب سپهری را همراه نداشته باشد. برای طراحی این نامواره از شوریدگی و حسی که خودم نسبت به سهراب سپهری دارم استفاده کردم. جغرافیایی در اشعار او وجود دارد که جغرافیای زندگی یا پیرامونش است. جغرافیایی که برای مردم فلات مرکزی ایران مانند کاشان و اطرافش آشناست و همه کسانی که در این جغرافیا زندگی می‌کنند این ادبیات را می‌فهمند و روحش را درک می‌کنند. با تمام این ویژگی‌ها بر وجه شوریدگی سهراب سپهری در مرکزیت نوشته با فرم «ه دو چشم» نام سهراب تأکید کردم. در پوستری که طراحی شد هم از خانه عباسیان کاشان استفاده کردم و نقشی که در پوستر می‌بینید یکی از دیوارهای این خانه است. بواسطه ارتباط جغرافیایی محل زندگی سهراب سپهری از اقلیمی که برای همه آشناست وام گرفتم و نام سهراب و محتوا را در یک قاب آینه کاری مربوط به همان معماری با دخل و تصرف در نقوش برجسته گچ کاری طراحی کردم. می‌خواستم بواسطه اقلیم آشنای زندگی سهراب که کاشان است این ارتباط دکوراتیو را ایجاد کنم و نام او را در قابی که مربوط به محل زندگی‌اش است قرار دهم. وقتی درباره سهراب حرف می‌زنیم در نگاه اول اشعار و کلماتی که او دارد به ذهن‌مان می‌رسد اما من سعی کردم تفکر خودم را درباره شخصیت سهراب و دریافت شخصی‌ام را نسبت به شخصیت او به تصویر بکشم تا اینکه به داده‌ها و اطلاعاتی مانند آب و درخت که در اشعارش وجود دارد تأکید کنم. چه قبل و چه بعد از من، بارها و بارها درباره این ارجاعات کار شده و بر آنها تأکید خواهد شد اما می‌خواستم حالا که قرار است من این پوستر و نامواره را طراحی می‌کنم، قرائت خودم را مصور کنم.پیش از این دیده بودم که پوسترهای مربوط به سهراب سپهری معمولاً یا با بخشی از تابلوهای او طراحی می‌شود یا ارجاعاتی به اشعارش دارد اما پوستر و نامواره‌ای که من طراحی کردم یک قرائت شخصی است. نه برای اینکه درباره خودم حرف بزنم؛ برای اینکه سهراب سپهری را از منظری ببینیم که با نگاه‌هایی که تا امروز وجود داشته، متفاوت است.