۵۵آنلاین :
موسیقی نواحی ایران روزهای درخشانی در دهه ٦٠ و ٧٠ داشت، اما حالا با وجود ثبت جهانی سازها به‌عنوان اجزای اصلی موسیقی فولکلور ایرانی و جشنواره‌های استانی، دوره کم‌نور و کم‌رمقی را پشت سر می‌گذارد. گاه جشنواره‌هایی که در حوزه موسیقی برگزار میشود، حتی اگر رایگان هم باشد، تماشاگران اندکی را به سالن‌های اجرای کنسرت می‌کشاند، مثل جشنواره آیینه‌دار که همین چند روز گذشته برگزار شد؛ شهرام صارمی، دبیر اسبق جشنواره موسیقی فجر به «شهروند» می‌گوید برگزارکنندگان این جشنواره به سختی توانستند سالن ٢٠٠نفری رودکی را پر کنند: «هیچ‌کس در زمینه موسیقی نواحی کار نکرده است و استقبالی از آن نمی‌شود. در جشنواره آیینه‌دار، که در سالن ٢٠٠ نفری رودکی برگزار شد، با دعوت میهمان سالن پر شد، آن هم در شهری که ١٢ تا ١٣میلیون نفر جمعیت دارد.» در سال‌های گذشته، تلاش ارشاد یا برخی نهادهای خصوصی در برگزاری جشنواره‌های نواحی و موسیقی ناکام ماند، اما بدنه کارشناسی موسیقی و پژوهشگران این حوزه نسبت به آن نقد دارند، چرا که خروجی ندارد. همین چند روز قبل هوشنگ جاوید از برگزاری چنین جشنواره‌هایی انتقاد کرد. البته شهرام صارمی هم حالا می‌گوید هیچ‌وقت به‌عنوان برنامه‌ای ریشه‌دار و درازمدت در این‌باره فکر نمی‌شود و اتفاق فرهنگی تاثیرگذاری برای موسیقی نواحی نمی‌افتد: «برای جریان‌سازی رویدادی هنری نیاز است سال‌ها بر اساس مطالعه برنامه‌ریزی شود، اما در این جشنواره چنین رویه‌ای مرسوم نیست.» برای نواحی خرج نمی‌شود حتی در سطح استان موسیقی نواحی و اقوام ایران به چند دلیل به حاشیه رانده شده است که مهمترین آن به میزان توجه دولت و اختصاص بودجه برمی‌گردد و این یعنی ادارات ارشاد در شهرستان‌ها حتی برای برگزاری جشنواره موسیقی نواحی خود هم قدم موثری برنمی‌دارند. به گفته شهرام صارمی، اگر در این شرایط، گروه‌های فعال در شهرستان‌ها بخواهند در جشنواره موسیقی فجر و سایر جشنواره‌های مرتبط مثل آیینه‌دار شرکت کنند، فرصت زیادی برای آنان نیست: «وقتی یک گروه در جشنواره فجر معرفی میشود، گروه‌های زیادی برای شرکت در آن تماس می‌گیرند اما به‌قدری بضاعت کم است که از هر استان فقط می‌توانید یک گروه را شرکت دهید.» البته او راه بهترشدن شرایط را در افزایش بودجه و تقویت نگاه استانی می‌داند و می‌گوید: «باید جوانان و نوجوانان را هدایت کنند تا از کلاس‌ها استفاده کنند و اجراها تقویت شود تا ارتباط‌شان با مردم دوباره برقرار شود.» روزهای درخشان موسیقی نواحی موسیقی نواحی همیشه هم این‌قدر بی‌رمق نبوده است و در سال‌های گذشته، برای معرفی بزرگان و پیشکسوتان این حوزه تلاش شده است. «در دهه اول بعد از انقلاب چندین جشنواره بود مثل آیینه و آواز یا جشنواره موسیقی نواحی ایران که ارشاد یا حوزه هنری آنها را برگزار می‌کرد که استاد محمدرضا درویشی در برگزاری آنها نقش ویژه‌ای داشته است، اما حالا در این زمینه دچار خلأ کامل هستیم.» جشنواره موسیقی نواحی ایران در سال ١٣٧٨، با پادرمیانی محمدرضا درویشی پایه‌گذاری و تا سال ٨٣ هم مرتب برگزار شد، اما از آن سال به بعد به دلایلی از کنداکتور برنامه‌های ارشاد حذف شد و موسیقی نواحی به‌عنوان یکی از بخش‌های جنبی جشنواره موسیقی فجر اضافه شد. البته از سال ٩٠ جشنواره موسیقی نواحی با تغییر مدیریت و حذف تقریبی درویشی در شهر کرمان برگزار شد که تا همین امسال هم جسته و گریخته ادامه داشت، اما در سال‌هایی هم به دلیل کمبود بودجه، مُهر تعطیلی به آن خورده است. دبیر اسبق جشنواره موسیقی فجر البته به دوره‌های درخشان موسیقی نواحی در سال‌های ٦٥ تا ٧٣ اشاره می‌کند که جشنواره‌ها و تجمعات بزرگ هنرمندان موسیقی نواحی در حوزه هنری برگزار می‌شد: «از بسیاری از بزرگان موسیقی مثل استاد یگانه و حاج قربان، استاد سمندریان در حوزه موسیقی خراسان، استاد طاهر یارویسی و کیخسرو پور‌ناظری از کرمانشاه تقدیر شد، اما در سال‌های اخیر این مسائل کم‌رنگ شده است.» البته این مشکلات فقط مختص موسیقی نواحی نیست و به گفته او، موسیقی جدی هم با آن روبه‌رو است. «از سال ٨٠ تا ٩١، سالی ١٣٠ تا ١٤٠ کنسرت موسیقی کلاسیک، دستگاهی و نواحی در فرهنگسرای ارسباران برگزار می‌شد، اما از سال ٩١ تا الان تعداد آن به ١٢ تا ١٣ مورد در سال رسیده است.» شهرام صارمی معتقد است که در این زمینه هم ارشاد شهرستان‌ها باید به فکر بیفتد و از موسیقی شهر خود حمایت کند: «مسئولان استانی می‌توانند در استان خراسان جشنواره دو تار خراسان را برگزار کنند یا مثلا در بلوچستان جشنواره تخصصی موسیقی بلوچستان برگزار شود تا درنهایت برگزیده‌ها در سطح ملی با هم رقابت و برنامه اجرا کنند، اما موسیقی جدی در شهرستان‌ها کاملا تعطیل است و آنها فرصت اجرا ندارند، مگر در شهرهای بزرگ یا تهران در جشنواره‌های فجر یا ....» همین حالا هم که چند گروه تحت عنوان موسیقی جدی و تلفیقی در تهران کنسرت دارند، در عمل بیشتر موسیقی پاپ ارایه می‌کنند و اجرای گروه‌هایی مثل رستاک، هزار و یک شب یا صبا را اصلا نمی‌توان موسیقی اقوام تلقی کرد، گرچه گاه این نام را یدک می‌کشند. او می‌گوید که نفس برگزاری جشنواره موسیقی نواحی در کرمان خوب است، اما به شرطی که خروجی آموزشی و پژوهشی داشته باشد: «ارتقای آموزشی بعد از این جشنواره اتفاق نمی‌افتد و هر سال یک عده برگزاری آن را برعهده می‌گیرند. سازمان‌ها و ادارات مسئول و متولی موسیقی هم به‌قدری درگیر روزمرگی و صدور مجوزها هستند که فرصت رسیدگی ندارند.» فکری به حال جایگزینی بزرگان نواحی کنیم مسأله دیگری که این حوزه را با چالش مواجه کرده از دست دادن پیشکسوتان این حرفه است. در سال‌های گذشته بزرگانی چون حاج قربان سلیمانی، استاد غلامعلی پورعطایی یا کمال‌خان هوت معروف به ملاکمالان را از دست دادیم، اما هیچ‌کس جایگزین آنها نشد. این پژوهشگر موسیقی هم دقیقا همین نکته را مطرح می‌کند و می‌گوید: «استادان بزرگ موسیقی ایران جایگزینی ندارند، درحالی‌که باید برای تربیت افرادی که در همان راه حرکت می‌کنند، برنامه‌ریزی شود تا به درستی آموزش ببینند. متاسفانه این اتفاق در هیچ‌کدام از مناطق ایران نمی‌افتد. ما بزرگانی را از دست دادیم که جایگزینی نخواهند داشت.» پرداختن به حرفه و هنر موروثی پدر در میان اقوام ایرانی رواج داشته است؛ چرخه‌ای که حالا در عرصه موسیقی اقوام فراموش شده است؛ مثلا خلیفه محمود، تنها بازمانده موسیقی‌درمانی در بلوچستان حالا دیگر هیچ جایگزینی ندارد، چون همیشه در فقر زندگی کرده است، بنابراین به دلیل شرایط اقتصادی پدر، هیچ‌کدام از فرزندان علاقه نداشتند کار و هنر او را ادامه دهند. شهرام صارمی هم درباره دلایل فقر موزیسین‌های اقوام، تغییر شکل مراسم عروسی و جشن را مثال می‌زند: «یکی از مهمترین کارهای موزیسین‌های اقوام این بود که در مجلس ساز می‌زدند، اما در این سال‌ها جنس موسیقی این‌گونه مجالس تغییر کرده است، بنابراین تمام این هنرمندان شغل‌شان را از دست داده‌اند. ضمن اینکه موسیقی جدی در کل جهان نیاز به حمایت و توجه دارد، چون مردم برای پرکردن اوقات فراغت بیشتر به سمت موسیقی پاپ می‌روند.» قبل از ثبت جهانی ساز، حاج قربان نداشتیم؟ در دو، سه روز گذشته دو تار خراسان در فهرست میراث ناملموس جهانی یونسکو ثبت شد و پیش از آن هم البته تار و کمانچه در این فهرست ثبت شده بود؛ اتفاقی که به گفته دبیر اسبق جشنواره موسیقی فجر تنها یک نکته مثبت ژورنالیستی است که قابلیت انعکاس در دنیای هنری دارد، اما اصل موضوع این است که با ثبت شدن ساز، اتفاقی برای موسیقی ما نمی‌افتد. مگر زمانی که سازها ثبت نشده بود، ما حاج قربان سلیمانی نداشتیم؟ پس باید به خودمان بیاییم و ببینیم خودمان با موسیقی‌مان چه برخوردی داشته‌ایم و در جهت اعتلای آن چه کرده‌ایم.
منبع : روزنامه شهروند
دیدگاه تان را بنویسید