اوضاع متغير لبنيات در ايران

۵۵آنلاین :

پريسا اميدى

كارشناس علوم سياسى

لبنیات به آن دسته از مواد غذایی گفته می‌شود که از شیر به دست می‌آیند. معمولاً ماده اولیه تولید انواع لبنیات، شیر گاو است. اما گاهی از شیر سایر پستانداران همچون بز، گوسفند، گاومیش، و …استفاده می‌شود.

شیر و محصولات لبنی از نمونه اقلامی به شمار می‌رود که تامین کافی و استاندارد آن در جامعه، ضامن سلامت عمومی آن کشور و کاهش قابل توجه بسیاری از هزینه‌های درمانی خواهد بود.

بدون تردید، دامداری و دامپروری، یکی از ضروریات اساسی در توسعه صنعت شیر کشور به شمار می‌رود و از دیگر سو، شرایط طبیعی و جغرافیایی کشور‌ها به واسطه میزان برخورداری آن از علوفه و چراگاه‌ها از دیگر الزامات تسهیل روند تولید شیر و رونق و شکوفایی هر چه بیشتر آن محسوب می‌شود.

بعد از هدفمندسازى يارانه ها،يارانه اى كه براى لبنيات درنظر گرفته شد در حدى نبود كه قيمت اين محصولات را با ثبات نگه دارد و با توجه به افزايش قيمت ها قطعا مصرف لبنيات سير نزولى داشته است.

روند مصرف شیر در کشور، در کلیت امر، سیری نزولی داشته که به تبع قدرت خرید مردم و شرایط اقتصادی جامعه در این امر نقش بسیار موثری ایفاء کرده و ميكند.

بنابر آمار و ارقام منعکس شده در سال ۱۳۸۳، میزان مصرف شیر در جامعه (سرانه مصرف) برای هر فرد در سال حدود ۳۱ کیلوگرم برآوُرد می‌شود که این عدد و رقم در پایان سال ۱۳۹۶ به کمتر از ۱۸ کیلوگرم تنزل پیدا کرده است.

افزایش قیمت شیر و کاهش قدرت خرید خانوار‌ها یکی از دلایل اصلی این موضوع به شمار می‌رود، زیرا بدون تردید نه از اهمیت شیر کاسته شده و نه ذائقه عمومی جامعه در طول یکسال آنچنان تغییر پیدا کرده که محصول مذکور محجور و منزوی شود.

از مهم ترين دلايل كاهش مصرف لبنيات مناقشه ى بين دامداران،توليدكنندگان و دولت است.

در طول سالیان گذشته، نرخ فروش شیر همواره از موارد مناقشه برانگیز میان دامداران و تولیدکنندگان محصولات لبنی به شمار می‌رفته، امری که به زعم دامداران، قیمت خرید شیر از سوی کارخانجات تولیدکننده لبنیات منصفانه نیست و از دیگر سو برخی فعالان صنعتی این حوزه نیز قائل بر این هستند که قیمت بالای تولیدات آنها، به دلیل نرخ بالای شیر خام و در نهایت قیمت تمام شده بالای آن است.

دليل تقاضاى دامداران براى افزايش قيمت،بالل رفتن قيمت نگهدارى دام است.

دليل بالا بودن قيمت محصولات هم،ادعاى بالا بودن هزينه بسته بندى توسط توليدكنندگان است.

در اين ميان دولت هم بدون مطالعه و كارشناسى قيمتى را براى خريد شير اعلام ميكند كه نه دامداران و نه حتى مردم را راضى ميكند؛زيرا قيمت خريد شير از دامدار پايين است،توليدكننده براى بسته بندى هزينه ى زيادى را متقبل ميشود و چون دولت يارانه ى مناسبى در نظر نگرفته است قيمت تمام شده براى مصرف كننده بسيار بالا است و اين ترتيب لبنيات كم كم از سبد خانوارها در حال حذف شدن است.

یکی از خصوصیات و ویژگی‌های قابل توجه این صنعت به فعالیت حداکثری بخش خصوصی در این حوزه است، آنچنان که بنابر اظهارات دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران ۹۶ درصد از فعالیت مرتبط با این عرصه با اتکای به بخش خصوصی انجام می‌پذیرد و تنها ۴ درصد از آن، دولتی است.

صادرات ۷۷۱ میلیون دلاری محصولات لبنی ایرانی از دیگر موارد برجسته و قابل توجه به نظر می‌رسد که می‌باید با تلاش فزاینده و اتخاذ تدابیر هوشمندانه‌تر با افزایش هر چه بیشتری همراه شود که قطعا حصول چنین امری در کنار ارزآوری افزون‌تر برای کشور در ارتقای ضریب صادرات غیر نفتی این مرزو بوم موثر و تعیین کننده خواهد بود.

ايران به دليل موقعيت مناسب جغرافيايى و آب و هوايى توان بسيار زيادى براى صادرات محصولات لبنى را داراست،البته صادرات نيازمند بسته بندى هاى شيك و درست است كه ايران نشان داده است در اين مورد هم حرفى براى گفتن دارد.

ايران به دليل تحريم ها و مشكلات پيش آمده بايد از طرق متفاوت به جاى نفت ازر آورى داشته باشد كه اين حوزه از بهترين حوزه ها ميباشد.

اصولاً تا تحول اساسی و علمی در روش ­های بهره برداری از آب و خاک کشور روی ندهد و بخش تأمین کننده مواد اولیه صنایع غذائی ( کشاورزی، باغبانی و دامداری ) با فرساش مستمر آب و خاک مواد اولیه صنایع لبنی را هر روز گرانتر از روز قبل تحویل کارخانه می­ نمایند رشد و توسعه پایدار اتفاق نخواهد افتاد. لذا راهکار اصلی توسعه و صادرات محصولات لبنی، دانش بنیان شدن بهره­ برداری از آب و خاک کشور و لاجرم کاهش هزینه ­های تولید شیر خام در دامداری­ ها می ­باشد.

علاوه بر مطالب گفته شده در بالا، ضرورت تحول تکنولوژیکی در صنایع لبنی احساس می­شود تا با ایجاد پالایشگاه های شیر، محصولات لبنی را از وضعیت موجود به سمت محصولاتی با ترکیبات متغیر چربی، پروتئین، املاح معدنی، مواد آلی و ویتامین ­های متناسب با نیاز جسمی گروه های انسانی مختلف مصرف کننده اعم از کودک، نوجوان، جوانان، میان سال و پیر، مادران و .... تولید و عرضه نمایند.

در بحث مواد لبنى لازم است دولت به صورت اختصاصى براى جلوگيرى از گسترش بيمارى هاى ناشى از كمبود كلسيم مثل پوكى استخوان شروع به اجراى برنامه هايى بكند كه بتواند آنها را ادامه بدهد و مانند طرح توزيع شير مدارس با مشكل مواجه نشود و در عمل توزيع را كاملا قطع كند اما هر سال در اول شروع سال تحصيلى اين اطمينان داده ميشود كه يارانه ى شير حداقل براى مناطق محروم و كم برخوردار كال پرداخت شده كه اينطور نيست.

هميشه هزينه و وقت براى درمان بيشتر از پيشگيرى بوده است كه دولت ميتواند با توزيع شير حداقل سه بار در هفته در مدارس،اختصاص يارانه ى جدا براى محصولات لبنى،كنترل روى قيمت ها،نظارت بر كيفيت محصولات توليدى و حمايت از دامداران هزينه و وقت را كاهش دهد.

اميد است ايران از اين نعمت خود هم به درستى استفاده كند و ضمن ارز آورى با رسيدن به سرانه ى درست مصرف،سلامت مردم هم تامين شود.