۵۵آنلاین :
چندي پيش رضا اردکانيان، وزير نيرو و نماينده دولت ايران در مذاکره با روسيه، اعلام کرد روسيه آماده سرمايه‌گذاري ۱۰ميليارددلاري در صنعت نفت و گاز ايران است. بيش از يک سال پيش نیز علياکبر ولايتي، مشاور مقام معظم رهبري در امور بينالملل، خبر از آمادگي روسيه براي 50 ميليارد دلار سرمايه‌گذاري در بخش انرژي ايران خبر داده بود. وزير انرژي روسيه هم از سرمايه‌گذاري بيشتر اين کشور در صنعت نفت و گاز ايران به‌ویژه توسعه بخش نفت خبر داد. الکساندر نوواک، وزير انرژي روسيه، در مجمع اقتصاد شرقي (EEF) اعلام کرده بود روسيه در حال بررسي سرمايه‌گذاري بيشتر در توليد نفت ايران است که اين ظن را تقويت کرده که مذاکرات در اين زمينه بسيار جدي شده است. يکي از فعالان اين حوزه نيز در گفتوگو با «شرق» از رايزنيهاي جدي با روسها بر سر صادرات فراوردههاي نفت ايران از طريق خط لوله «کراس» خبر داده است. از سويي خبر رسيده روسيه بسيار تمايل دارد در حوزه ازدياد برداشت در چاههاي قديمي ايران، وارد همکاري مشترک شود. حالا بايد ديد در شرايط تحريم که بسياري از شرکتهاي بزرگ جهان از‌جمله شرکتهاي بزرگ روسي که در بخشهاي ديگري از جهان فعاليت دارند، آيا حاضر به همکاري با ايران ميشوند؟ از سويي با توجه به نگاه ترديدآميزي که ايران در همکاري با روسيه در سالهاي قبل داشته، آيا باز ميتوان به همکاري با روسها دل خوش کرد؟ و در نهايت اينکه آيا اين همکاري در صورت ايجاد، تداوم خواهد داشت و روسيه در شرايط تحريم جدي نفت ايران، حسن‌نيت در همکاري را نشان خواهد داد؟
همکاري در صورت تعهد طرفين
جواد يارجاني، مديرکل سابق امور اوپک در وزارت نفت، در گفتوگو با «شرق» درباره زمينههاي همکاري ايران و روسيه در حوزه نفت ميگويد: روسيه يکي از سه توليدکننده بزرگ و عمده نفت در جهان است و منابعی غني دارد و از صادرکنندگان اصلي نفت و گاز دنيا نيز محسوب ميشود. در نگاه اول، طبيعي است که رقيب ايران نيز محسوب ميشود، به‌ويژه آنکه بخشي از نفت روسيه، ويژگيهاي نفت ايران را دارد و بسيار به آن شبيه است و با توجه به اينکه هر دو کشور در کلوب صادرکنندگان حضور دارند، جايگزيني نفت روسيه با نفت ايران در پالايشگاههاي اروپا به‌سادگي انجام ميشود. از طرف ديگر، در گذشته نيز مشخص بود که اروپا براي روسيه از نظر صدور گاز اهميت بسياری داشته است. در زمان رياستجمهوري ريگان در آمريکا، اروپایی‌ها تلاش کردند خط لوله روسيه به اروپا با وجود مخالفتهاي شديد آمريکا ساخته شود و اکنون روسيه عمدهترين بازيگر تأمين انرژي اروپا محسوب ميشود و با وجودي که تلاش زيادي شد که روسيه پس از پيوستن کريمه به اين کشور تحريم شود، اما به دليل وابستگي اروپا به اين منابع، اين تحريم چندان مؤثر نبود و فقط توانست جلوي سرمايهگذاريهاي جديد را در بخشهاي سخت مانند قطب شمال که شرکتهاي آمريکايي نيز در آنجا فعاليت دارند، بگيرد. اين امر نشان ميدهد صادرات نفت و گاز اگر در حجم بالا بوده و وابستگي مصرفکننده نيز به آن زیاد باشد، تحريم‌نشدنی است. در سالهاي اخير، در ايران نيز بسياري در تلاش بودند وابستگي متقابل را ايجاد کنند. روسيه در اين زمينه موفق بود و بسيار مراقب است رقيبی جدي براي صادرات گاز به اروپا ايجاد نشود.
به گفته او، روسيه در زمينه نفت تجربه بالايي دارد و توانسته شرکتهاي بزرگ روسي را با گذر از دوران فروپاشي، به کمک غربيها در سطح بينالمللي ايجاد کند؛ روزنفت، يکي از آنهاست. اين شرکت براي آنکه بتواند نفوذ خود را در روسيه حفظ کند، حتي فردي مانند شرودر، صدراعظم سابق آلمان را عضو هيئت‌مديره اين شرکت کرده است. در نتيجه بازي را در سطح بينالمللي ميدانند و با تبديل‌شدن به يک شرکت بزرگ، توانستهاند با وجود مخالفتهاي آمريکا، بازار خود را حفظ کنند و حتي خطوط لوله ديگري را بهمنظور رسيدن به بازار هدف، براي آنکه از اوکراين عبور نکنند، ايجاد کردند. اين کشور روابط استراتژيکی با چين بهعنوان يکي از مهمترين مصرفکنندگان انرژي جهان داشته و تجربههاي زيادي در اين زمينه دارد و اگر شرايط بهگونهاي باشد که تصميمگيران در سطوح بالا در دو کشور ايران و روسيه به اين نتيجه برسند که ميتوانند همکاري متقابل داشته باشند، با وجود آنکه بهطور بالقوه اين دو کشور رقيب هم محسوب ميشوند، ميتوان زمينههاي همکاري را ايجاد کرد.از او درباره چگونگي همکاري احتمالي ميپرسم و پاسخ ميدهد: بايد ديد هر کشوری چه آوردهاي خواهد داشت. طبيعي است که ايران دنبال تضمين بازار است و در زمينه تکنولوژي نيز همه شرکتهاي روسي به صورت بينالمللي فعال نيستند و تکنولوژيهاي بالا ندارند. بايد اين شرکتها را مطالعه و بررسي کرد و دید کداميک از اين شرکتها ميتوانند همکاري خوبي با ايران داشته باشند. او تأکيد کرد: مهم است اين اطمينان در طرفين ايجاد شود که هيچ‌کدام از کشورها بنا ندارند به سهم بازار ديگري خدشه وارد کنند.او با بيان اينکه اين همکاري امکانپذير است، ميافزايد: درباره گاز هم ميتوان زمينه همکاري را ايجاد کرد، به‌ويژه آنکه ترکيه نيز رابطه گازي نزديکي با روسيه داشته و سر راه به اروپا نيز قرار دارد، همکاري اين سه کشور ميتواند عملي شود، زيرا خط لوله گازي ايران و ترکيه فراهم است و ميتواند بستري براي اين همکاري سهجانبه باشد؛ اما تمامي اين موارد منوط به آن است که تمايل به همکاري در سه طرف در سطوح بالاي سياستگذاري وجود داشته باشد. يادمان نرود رابطه چين بهعنوان يک مصرفکننده بزرگ براي روسيه، در سطحي عملي شد که تصميم سياسي در سطح بالايي گرفته شد و اين ميتواند عملي شود به شرط آنکه بتوانيم منافع برد- برد را بين دو طرف تعريف کنيم.مديرکل سابق امور اوپک وزارت نفت در ادامه با اشاره به فعاليت‌هاي شرکتهاي مهم روسي در عرصه نفت و گاز و تجربه آنها ميافزايد: شرکت تجاري روسي به نام گانوور
(GUNVOR International)با همکاري يک فرد سوئدي و يک تاجر روسي به نام گنادي نيکلايويچ تيمچنکو (Gennady timchenko) (از دوستان بسيار نزديک پوتين) در سال 1997 ايجاد شد و اکنون در بسياري از کشورها شعبه دارد. اين شرکت بيشتر با هدف تجارت نفت و گاز روسيه ايجاد شد اما اکنون نفت ديگر کشورها را هم خريد و فروش مي‌کند. اين شرکت سالانه 65 ميليارد دلار گردش مالي دارد. اين توصيف نشان از تبحر کنوني روسيه در خريد و فروش نفت و گاز در سطح جهاني دارد. اين شرکت در زمان تحريم کريمه، تغيير شکل داد و سهام تيمچنگو فروخته شد تا بتواند به فعاليت‌هاي خود ادامه دهد. اگر روابط ايران و روسيه در سطحي باشد که طرفين بخواهند همکاري در حوزه نفت و گاز داشته باشند، اين امر امکانپذير است.
تحريم، فرصتي براي آزمون روسها
او در پاسخ به اين پرسش که نگاه به همکاري ايران و روسيه با توجه به سابقه تاريخي منفي است و چگونه ميتوان با چنين سابقه همکاري‌اي، مشارکت دو کشور را پذيرفت، تصريح مي‌کند: کسي نميتواند ادعا کند که وضعيت تحريمها عليه ايران هميشگي است. شرايط تحريم ايران ميتواند کارايي لازم را براي نشان‌دادن حسن نيت کشورها داشته باشد. مشخص نيست شرکتهاي روسي چگونه فکر ميکنند، اما کشور ايران با توجه به ذخايري که دارد، بهترين فرصت را براي بسترسازي همکاري بلندمدت با شرکتهاي روسي فراهم ميكند. حال اگر اين همکاري در شرايط تحريم بهصورت تحميلي باشد، اين همکاري بلندمدت نخواهد بود و اين بستگي به آن خواهد داشت که رويکرد روسيه چه باشد.به گفته او، برخي کشورها از ايران گلهمند هستند که وقتي شرايط غيرتحريمي فراهم ميشود، ايران تمايل دارد فقط با شرکتهاي خاصي کار کند. اين گلايه از سوي چين و هند بسيار شنيده ميشود، بنابراين هر نوع همکاري با کشورهاي ديگر در شرايط کنوني، بستگي به عملکرد طرف ايراني نيز دارد.
روسها با همه کارتهاي خود در ايران بازي نميکنند
يارجاني با اين حال يک مورد مهم را يادآور ميشود: روسيه ميداند که براي پيشرفت بخش نفت و گاز در نهايت بينياز از تکنولوژي غرب نيست. همان‌طور که همکاري با شرکتهاي آمريکايي در قطب شمال اکنون دچار وقفه شده است که در روابط خود با ايران به اين مورد حتما توجه خواهد کرد. آنها قطعا نميخواهند با همه کارتهاي خود بازي کنند، اما از طرف ديگر ايران نيز کشور کوچکي نيست و امکانات بالقوه بسياري دارد. شروع روابط اگر با ارقام در دسترستر و کوچکتر باشد، امکان موفقيت آن بيشتر است. از اين ديد رقم 10 ميليارد دلار در مقابل رقم 50ميليارددلاري که پيش‌تر اعلام شده بود، قابل قبولتر است و ميتواند زمينه را براي همکاري بلندمدت فراهم کند.
تمايل روسها به مشارکت در ازدياد برداشت
حميد حسيني، سخنگوي اتحاديه صادرکنندگان فراوردههاي نفت، گاز و پتروشيمي ايران نيز در گفتوگو با «شرق» ميگويد: بعيد ميدانم در حوزه نفت و انرژي تکنولوژي لازم را داشته باشد و آمادگي سرمايه‌گذاري داشته باشد، اما در حوزه ازدياد برداشت و نصب پمپهاي ازدياد برداشت در يکي از پروژهها مشارکت کرده است و بدون آنکه بخواهد سرمايه‌گذاري کليدي داشته باشد، حفاري جديدي انجام داده و احتمالا خواهد توانست حدود 40 تا 50 هزار بشکه به توليد روزانه اضافه کند.به گفته او، روسها از قديم به دنبال ازدياد برداشت بودهاند و آمادگي داشتند چاههايي را که غيراقتصادي بودند در اختيار گرفته و براي ازدياد برداشت آنها وارد عمل شوند و در بهرهبرداري مشارکت کنند.
فرصت صادرات 150هزاربشکهاي به پالايشگاههاي کوچک روسيه
به هر حال اين کشور به دنبال منافع خود است و شرکتهاي بزرگ روسي که سرمايهگذاريهاي قابل توجه در ساير کشورها دارند، همکاري نميکنند، اما خط لوله کراس که براي مدتي براي سوآپ نفت خام مورد استفاده قرار گرفته بود، دوباره با پيگيريها در دو سال گذشته به فعاليت اصلي خود در صادرات نفت و فراورده بازگشته و در حال حاضر، اين خط لوله از تهران و ري به نکا وصل شده است و مخازن آنجا به اندازه کافي فراورده نفتي ذخيره کردهاند. بنابراين آمادگي کافي داريم که براي صادرات نفت خام به پالايشگاههاي کوچک روسيه اقدام کنيم. روسها در حال مذاکره در اين زمينه هستند و اينکه چه زمان به جمعبندي برسيم، مشخص نيست اما امکان عملياتي‌شدن آن در حد 150 هزار بشکه در روز وجود دارد.
منبع : شرق
دیدگاه تان را بنویسید