غدیر خم و اتحاد مسلمانان

۵۵آنلاین :

واقعه غدیر و مجموعه حوادث و رویدادهای پیش و پس از آن را باید به‌صورت یکپارچه و یک منظومه دید. این رویداد، فقط ناظر بر یک حدیث نیست‌ که برخی فقط بخشی از آن را بررسی ‌کنند. نخست باید دانست در وقوع «غدیر خم» تردیدی وجود ندارد و منابع شیعه و سنی آن را تأیید کرده‌اند. پیامبر اسلام (ص) در جریان حجه‌الوداع، آموزه‌های دینی و دوره ۲۳ساله بعثت خود را با مسلمانان مرور کرد. در هریک از فراز‌های این یادآوری، از ایشان می‌پرسید که «الا هل بلغتُ» (آیا من آنچه را وظیفه‌ام بود به شما ابلاغ کرده‌ام؟) و مسلمان هم در جواب ایشان می‌گفتند «بلی بلغتَ یا رسول‌الله» (آری ای رسول خدا، ابلاغ کردی). با اتمام حج و در زمان بازگشت مسلمانان، در محل جعفه یا غدیر، پیامبر در حال جداشدن از مسلمانان و حرکت به سمت مدینه بود که این آیه نازل شد: «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ» (مائده، ۶۷) (اى پيامبر آنچه از جانب پروردگارت به‌سوى تو نازل شده، ابلاغ كن و اگر نكنى پيامش را نرسانده‏‌اى و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه مى‌دارد آرى خدا گروه كافران را هدايت نمى‌كند). این یعنی پس از رویداد مکه و مرور مسائل با مسلمانان، خداوند به پیامبر (ص) می‌گوید بخشی از آنچه را باید ابلاغ می‌کرده است، ابلاغ نکرده و اینجاست که پیامبر، خطبه غدیر را ایراد می‌کند. در این خطبه مسائل مختلفی بیان می‌شود و می‌فرمایند همه می‌دانید خدا مولای من است و من هم مولای شما مؤمنانم و هرکس که مولای او هستم، از این پس علی مولای اوست. در این خطبه، پیامبر خاتم دستورالعملی برای آینده جهان اسلام تعیین کرده و می‌فرماید هر نسبتی که من با شما دارم، همان نسبت را

علی (ع) هم دارد. واضح است که ایشان علاوه بر پیامبری، مدیریت و رهبری سیاسی جامعه را نیز عهده‌دار بود. دیدگاه‌های دیگری نیز درباره واقعه غدیر وجود دارد؛ اما با جمع‌بندی این مباحث و با درنظرداشتن سخنانی که از قبل بیان شده و رویدادهای قبل و بعد از واقعه، نظر رسول خدا این بود که هر منصب، جایگاه و نسبتی را که با جامعه داشته، به امیر مؤمنان واگذار کند. هرچند اگر پیامبر (ص)، زنده بود، امام علی (ع) نمی‌توانست این نسبت را داشته باشد؛ بنابراین هنگامی که پیامبری پایان یافته است، امیر مؤمنان (ع) نسبت به آن جامعه امام و پیشوایی دارد و می‌تواند هدایتگر آنها باشد. همچنین اگر پیامبر (ص) رهبری سیاسی آن جامعه را داشته است، امام علی (ع) نیز می‌توانست رهبری سیاسی آن جامعه را داشته باشد. آنچه در تاریخ به وقوع پیوسته و گزارش روشنی از آن وجود دارد، این است که پیامبر در زمان ضرورت و وجود خواست مردم که به مقبولیت عمومی منجر شود، حکومت تأسیس کرد. اگر فرض کنیم این خواست مردمی و موقعیت وجود نداشت، طبیعی بود پیامبر حکومت تأسیس نکند، چون قرار است حکومت بر انسان‌ها صورت بگیرد و اگر شرایط برای انسان‌ها فراهم نباشد، در آن صورت حکومت نمی‌تواند کار خود را به سامان برساند. درباره واقعه غدیر خم، اهل سنت درباره اینکه این واقعه روی داده و چنین خطبه‌ای بر زبان پیامبر جاری شده، نظر تأییدی داشته و این در همه منابع اهل سنت وجود دارد، هرچند تعداد کمی از منابع نیز نامی از این واقعه نیاورده‌اند. به‌هر‌حال امروز باید از آن به بهترین نحو ممکن برای اتحاد و اتفاق حداکثری میان مسلمانان استفاده کرد و از عوامل تفرقه‌زا در هر دو سوی ماجرا، پرهیز کرد. نخستین اقدام درباره غدیر خم باید تبیین درست، عالمانه، آگاهانه و مبتنی بر منابع و اسنادی باشد که بتواند حقانیت این موضوع را به زبان، منطق و روش حق اثبات کند. در این صورت طبیعتا گام‌های بعدی در راستای اتحاد و همسویی فراهم خواهد شد.