قهرمانان دنیای رمزارزها با گرگی در لباس میش؟

۵۵آنلاین :

• این خلاف قانون اساسیه، تو نمیتونی پول خودت رو داشته باشی، انتشار پول وظیفه بانک مرکزیه.
• جک! به من نگاه کن! مشکل من نیستم مشکل آینه که پول کاغذی داره از بین میره، با سرعت زیاد! و بیت کوین در حال گسترش‌ها و اون همه مارو به جهنم میفرسته! تو برای بیت کوین نمی تونی قانون بذاری حجم تراکنش هاش به بالاترین حد رسیده و تا حدی توسط ماینرهای چینی کنترل میشه! با E-Coin ما می تونیم دوباره کنترل رو در اختیار بگیریم! این ماییم که حاکمیت داریم من بهت اطمینان میدم به تک تک کیف پول‌ها دسترسی خواهی داشت. به تمام وام‌ها، تمام تراکنش‌ها. این یعنی ما می تونیم دارایی‌های جدید بسازیم! ]پول چاپ کنیم[! یعنی می تونیم دوباره بخش بانکی رو بازسازی کنیم بدون اینکه لازم باشه حتی منابعی از بخش دولتی با اون همه تبعات سیاسی بهشون تزریق کنیم!
• رئیس جمهور بهم میخنده!
• اما بالاخره میفهمه این درست‌ترین کاریه که باید انجام بشه! این کار باید توسط به شرکت خوب آمریکایی انجام بشه میخوای روش مقررات بذاری؟ من بهت دسترسی مخفی میدم! هر چی که بخوای فقط جلوی این کارو نگیر - شکست‌ها، هنوز میتونن سودآور باشن!

این بخشی از دیالوگ «فیلیپ پرایس» (مدیرعامل E-Corp) و «جک لو»

وزیر خزانه داری آمریکا) در فصل دوم سریال «آقای رویات» است. فیلیپ برای مقابله با بیت کوین و حفظ قدرت و ثروتش قصد ایجاد یک پول الکترونیکی متصل به دلار آمریکا را دارد و حاضر است هر امتیازی را که لازم باشد، در اختیار دولت آمریکا قرار دهد. این بخش از سریال در سال ۲۰۱۶ پخش شده است. تقریباً سه سال پیش! اگر E-Coin شما را یاد لیبرا می‌اندازد تنها نیستید. خیلی‌های دیگر در سراسر جهان همین نظر را دارند. اما آیا واقعاً این دو به هم شبیه‌اند؟ در این یادداشت سعی شده است بدون پیش داوری (که ممکن نیست!) به بررسی رمزارز لیبرا بپردازیم و ببینیم فیس بوک و دوستانش چطور قصد دارند سلطه خود را به بازارهای مالی تسری دهند. برای شروع ببینیم ليبرا چیست؟ در ساده‌ترین تعریف، لیبرا یک ارز دیجیتالی رمزنگاری شده با پشتوانه دارایی است که مدعی است به صورت غیر متمرکز اداره می‌شود. در این مورد بیشتر خواهیم گفت اما قبل از آن، پاسخ به این سؤال ضروری است که اصلاً چرا به چنین ارزی نیاز داریم؟ در واقع لیبرا قرار است چه مشکلی را حل کند که تا امروز لاینحل باقی مانده است.

• مساله چیست؟

بر اساس گزارش‌های بانک جهانی حدود 7/1 میلیارد نفر از مردم سراسر جهان، در سال ۲۰۱۷ هیچ حساب بانکی‌ای نداشتند. در میان کشورهای جهان چین با ۲۲۴ و هند با ۱۹۱ میلیون نفر بزرگترین جمعیت افراد بدون حساب در جهان را داشتند با این حال وضعیت کشورهایی مثل سودان جنوبی، آفریقای مرکزی و افغانستان که بیش از ۸۰ درصد بزرگسالانشان به سیستم‌های مالی دسترسی ندارند بسیار وخیم‌تر است. نکته امیدوار کننده اینجاست که حدود یک میلیارد نفر از این جمعیت، تلفن همراه دارند و نیمی از آنها به اینترنت هم دسترسی دارند. بنابراین اگر تکنولوژی‌ای وجود داشته باشد که به راحتی ارسال یک پیامک، بتواند «تراکنش مالی خرد» با هزینه تراکنش ناچیز ارسال کند، بخش زیادی از مردم جهان را می‌توان به نظام مالی بین المللی وصل کرد، و این اتفاق، فوق العاده است. لیبرا مدعی است، به این منظور، یعنی ایجاد یک ارز و زیرساخت مالی جهانی به منظور توانمند کردن میلیاردها نفر از مردم جهان ایجاد شده است، اما چرا سایر کریپتوکارنسی های دیگر نظیر بیت کوین نمی‌توانند این کار را انجام دهند؟ به دو دلیل، اول، نوسان زیاد قیمت و دوم، هزینه تراکنش بالا برای پرداخت‌های خرد. در واقع رمزارزهایی شبیه بیت کوین از سه ویژگی یک پول مطلوب، یعنی «واسطه مبادله بودن»، «وسیله ذخیره ارزش بودن» و «وسیله محاسبه ارزش بودن»، در دو مورد اول ضعف اساسی دارند. اما لیبرا برای حل این دو مشکل راه حل‌هایی دارد که در ادامه در مورد آنها بحث خواهیم کرد.

• لیبرا دقیقاً چیست؟

لیبرا یک رمزارز با پشتوانه دارایی است که توسط شبکه‌ای غیرمتمرکز مدیریت و کنترل می‌شود و طبق برنامه زمان بندی قرار است در نیمه اول سال ۲۰۲۰ عملیاتی شود. اما این جمله به تنهایی گویای همه واقعیت لیبرا نیست و توضیحات بیشتری در خصوص دو عبارت «پشتوانه دارایی» و «شبکه غیرمتمرکز» ضروری است. پشتوانه دارایی: هر لیبرا به عنوان واحد پول این شبکه، دارای پشتوانه س بدی از چند ارز معتبر جهانی و اوراق بهادار کوتاه مدت دولت‌های معتبر است. همین جا باید به این نکته توجه کنیم که تمام پشتوانه لیبرا، دارایی‌های رایج س نتی‌ای است که تماماً تحت کنترل و مدیریت بانک‌های مرکزی دولت‌ها به معنی عام) قرار دارند. شبکه غیرمتمرکز: لیبرا توسط شبکه‌ای غیرمتمرکز از شرکت‌ها (نودها) اداره می‌شود. اما در ابتدا همه نمی‌توانند جزو این شبکه باشند و برای عضویت در این شبکه علاوه بر سرمایه گذاری ده میلیون دلاری، تأیید انجمن لیبرا متشکل از سرمایه گذاران اولیه ضروری است. در واقع برای تأیید لازم است متقاضیان شاخص‌ها و ویژگی‌های حداقلی‌ای داشته باشند. برای مثال نهادهایی که در حوزه کسب و کار، درخواست عضویت در انجمن لیبرا را دارند باید حداقل دو ویژگی از موارد زیر را داشته باشند.

• ارزش بازاری به میزان بیش از یک میلیارد دلار یا موجود مشتری به میزان بیش از ۵۰۰ میلیون دلار.
• بیش از ۲۰ میلیون مشتری در سال در مقیاس بین المللی.
• بودن در لیست صد برند برتر در صنعت خود بر اساس ارزیابی مؤسسات رتبه بندی معتبر.

بنابراین با توجه به نکات فوق، بلاک چین لیبرا را می‌توان یک «بلاک چین عمومی مجوزدار» دانست، برخلاف بلاکچین بیت کوین، که یک «بلاک چین عمومی بدون مجوز» است. یعنی هر شخصی بدون هیچ مجوزی می‌تواند به شبکه بیت کوین وصل و در مدیریت آن مشارکت کند اما این امکان «حداقل در سال‌های ابتدایی» برای شبکه لیبرا وجود ندارد. گرچه در بلندمدت هدف این است که بلاک چین لیبرا به سمت یک بلاک چین عمومی بدون مجوز بر اساس الگوریتم اجماع اثبات سهام حرکت کند.

بنابراین به طور خلاصه و بر اساس ادعای شفاف نامه لیبرا، این رمزارز دارای سه ویژگی کلیدی است: اول، بر بستر یک بلاک چین قابل اعتماد، مقیاس پذیر و امن بنا نهاده ش ده است. دوم، پشتوانه‌ای از دارایی‌ها برای آن وجود دارد، یعنی هر لیبرا یک ارزش ذاتی دارد. سوم، تحت کنترل انجمن مستقل اليبرا اداره می‌شود. بلاک چین لیبرا، برای جلب اعتماد عمومی متن باز است و امکان مشارکت جمعی، برای توسعه خود بلاک چین و اپلیکیشن های مرتبط با آن وجود دارد. در شفاف نامه لیبرا عنوان شده است که این رمزارز برخلاف اغلب رمزارزها دارای پشتوانه دارایی واقعی است. اما آیا واقعاً این گونه است؟ برای توضیح بد نیست کمی در خصوص این پشتوانه بحث کنیم.

• «ذخیره لیبرا»؛ نهاد مدیریت دارایی لیبرا

همان طور که پیشتر گفته شد، پشتوانه لیبرا سبدی از اسکناس‌های رایج و اوراق قرضه کوتاه مدت دولتی دولت‌های معتبر جهانی است. بنابراین این ادعا که لیبرا دارای ارزش ذاتی است محل تردید است. چرا که اساساً هیچ اسکناس دولتی‌ای پس از قطع رابطه دلار و طلا توسط نیکسون، رئیس جمهوری وقت آمریکا، در سال ۱۹۷۱ دارای ارزش ذاتی نیست و لیبرا هم صرفاً دارای ارزش اعتباری است. به هر حال پشتوانه‌های لیبرا، که در ابتدا منابع سرمایه گذاری شرکتهای پایه گذار آن است توسط نهادی به نام «ذخیره لیبرا» نگهداری و مدیریت می‌شوند. وظیفه این نهاد مدیریت منابع و کسب سود از این منابع است. متناسب با تزریق نقدینگی به اقتصاد جهانی، رقم اسمی ذخیره ليبرا نیز افزایش می‌یابد و بر اساس آن ليبرای جدید منتشر می‌شود. در مقابل هر زمان به هر دلیلی منابعی از این سبد خارج شد، متناسب با آن ليبرا از گردش خارج خواهد شد. بنابراین میزان عرضه لیبرا محدودیت ندارد و متناسب با بزرگ و کوچکی اکوسیستم لیبرا تغییر خواهد کرد. برای تبادل لیبرا با ارزهای دولتی نیز اکسچنج هایی وجود خواهد داشت. با توجه به متنوع بودن این سبد ریسک نوسانات این ارز نسبت به ارزهای دولتی کمتر است. در واقع یکی از ارزشهای پیشنهادی لیبرا نیز همین است. ذکر این نکته ضروری است که با توجه به پشتوانه لیبرا، ارزش لیبرا به سبدی از دارایی‌ها متصل است و بنابراین قیمت آن در مقابل ارزهای مختلف نوسان خواهد داشت. با این حال سیاست کلی، تلاش برای کاهش نوسانات ذخایر لیبرا است. چارچوب فعالیت این نهاد از طریق یک برنامه سیاستی که توسط اعضای انجمن تصویب شده است تعیین شده و این چارچوب تنها توسط انجمن قابل تغییر است، سیاست کلی «ذخیره لیبرا» این است که منابع خود را در دارایی‌های کم ریسک با نقدشوندگی بالا سرمایه گذاری کند. منابع هم از لحاظ نوع و هم از لحاظ مکان جغرافیایی نگهداری، متنوع و توزیع شده هستند. به ادعای شفاف نامه لیبرا، شفافیت، ایجاد امکان حسابرسی و امنیت از ویژگی‌های نگهداری دارایی‌های ليبرا است. با توجه به وجود اوراق قرضه دولتی در سبد دارایی، به ذخایر لیبرا سود تعلق می‌گیرد. سؤال بعدی این است که این سود متعلق به چه کسانی است؟ بر اساس شفاف نامه سود دارایی‌های لیبرا برای پوشش هزینه‌های توسعه و نگهداری سیستم، تحقیق و توسعه، پایین نگه داشتن هزینه تراکنش و اگر منابعی باقی ماند توزیع سود به سرمایه گذاران اولیه که منابع لازم برای ایجاد این سیستم را ایجاد کرده‌اند استفاده خواهد شد. به هر حال چیزی که قطعی است این است که هیچ سودی به کاربران پرداخت نمی‌شود.

بلاک چین لیبرا: ليبرا بر بستر یک بلاک چین اختصاصی با قابلیت نوشتن قراردادهای هوشمند ساخته شده است. سه ویژگی کلیدی این بلاکچین به شرح زیر است:

1. طراحی و استفاده از یک زبان برنامه نویسی جدید به نام Move برای نوشتن قراردادهای هوشمند در بستر لیبرا
2. استفاده از رویکرد اجماع تحمل خطای بیزانس یا BFT. با توجه به اینکه در لیبرا استخراج وجود ندارد، نودها تنها تراکنش‌ها را پردازش و صحت سنجی می‌کنند. پروتکل اجماع BFT این اطمینان را ایجاد می‌کند که حتی در صورت رفتار نامطلوب یک سوم نودها باز هم کل پلتفورم درست عمل کند. یکی از مهم‌ترین ویژگیهای این سیستم اجماع، سرعت بالای پردازش و مصرف پایین انرژی برای دستیابی به اجماع در مقایسه با روش کم سرعت و پرمصرف «ثبات کار» است که در بیت کوین مورد استفاده قرار می‌گیرد. هرچند در بلندمدت ليبرا قصد دارد سیستم اجماع خود را به «اثبات سهام» تغییر و بلاک چین را از حالت مجوزدار به بدون مجوز تغییر دهد.
3. استفاده از ساختار داده بلاکچینی، ساختار ذخیره داده‌ها در لیبرا به صورت بلاک خواهد بود و سیستم کنترل حساب‌ها شبیه به اتریوم و بر اساس موجودی حساب است. بلاکچین لیبرا برای عموم قابل مشاهده است و این مساله امکان تحلیل و بررسی مواردی نظیر تخلف و کلاهبرداری در سیستم را برای مجموعه‌های جانبی فراهم می‌کند.

• چه کسی لیبرا را مدیریت می‌کند؟

پلتفورم ليبرا به صورت اشتراکی توسط اعضای انجمن ليبرا مدیریت می‌شود. این انجمن به عنوان انجمنی مستقل و غیرانتفاعی، وظیفه راهبری و حکمرانی پلت فورم را بر عهده دارد. دفتر مرکزی انجمن در ژنو سوئیس مستقر خواهد بود. اعضای انجمن در نقاط مختلف جغرافیایی توزیع شده‌اند و دارای کسب و کارهای متنوعی در حوزه‌های پرداخت، تکنولوژی و فروشگاه، ارتباطات مخابراتی، بلاکچین، سرمایه گذاری خطرپذیر، مؤسسات غیرانتفاعی، سازمان‌های چندملیتی و مؤسسات علمی و تحقیقاتی هستند. هدف گذاری اولیه برای سال ۲۰۲۰ این است که تعداد این مؤسسات به حدود ۱۰۰ موسسه برسد. به نمایندگی از این مجمع، شورایی به نام شورای انجمن ليبرا وظیفه مدیریت انجمن و سیاستگذاری در لیبرا را برعهده دارد. به طور کلی پس از راه اندازی لیبرا، تمام اعضا تعهدات، امتیازات و التزامات مالی یکسانی دارند. در این شورا سیاستهای کلیدی و تصمیمات فنی، به دوسوم رأی اعضا برای تصویب نیاز دارد. در این میان، در بدو امر فیس بوک به عنوان محور اصلی توسعه لیبرا، شرکتی به نام کالیبرا ایجاد کرده است که به نمایندگی از شبکه لیبرا اقدامات فنی و غیرفنی توسعه لیبرا را انجام خواهد داد. در سالهای بعد، تیم مدیریتی لیبرا توسط اعضا انتخاب خواهد شد. نحوه تصمیم گیری یکی از مهم‌ترین سازوکارهای حاکمیتی لیبر است. اگرچه شورای انجمن لیبرا بخش زیادی از اختیارات خود را به تیم مدیریتی واگذار کرده است اما همیشه امکان سلب اختیار و اعمال تغییرات و نظرات خود را دارد. فارغ از اینکه اعضا جزو سرمایه گذاران اولیه باشند که توکن خریداری کرده‌اند یا بعد از راهاندازی لیبرا خریداری و سپرده کرده‌اند، حق رأی دارند. اگر چه وزن رأی اعضا بسته به میزان سرمایه گذاری آن عضو در لیبرا است اما یک عضو انجمن می‌تواند حداکثر یک حق رأی یا یک درصد از وزن رأی شورا را داشته باشد (هر کدام که بزرگتر بود)، این سازوکار برای جلوگیری از تمرکز قدرت طراحی شده است. با این حال این سقف ربطی به میزان سود سرمایه گذاری اعضا ندارد و میزان سود دقیقاً مطابق با نسبت سرمایه گذاری اعضا توزیع خواهد شد.

• منابع تأمین مالی لیبرا

منابع مالی لیبرا از دو طریق تأمین خواهد شد، سرمایه گذاران (اعضای انجمن) و کاربران انجمن به سرمایه گذاران بابت تأمین منابع، توکن لیبرا واگذار می‌کند تا برای ترویج و توسعه کاربردپذیری لیبرا، در شبکه‌های خود از آن استفاده کنند. همین مساله یکی از دلایل کلیدی تعیین معیارهای سختگیرانه و سطح بالا برای عضویت در انجمن ليبرا است که عملاً اعضا را محدود به شرکتهای بزرگی می‌کند که بازار مناسبی برای بازاریابی و توسعه ليبرا داشته باشند. از طرف دیگر کاربران نیز با پرداخت پول رایج می‌توانند لیبرا تهیه کنند. بنابراین تعداد لیبراها با افزایش تعداد کاربران به مرور بیشتر خواهد شد. منابع دریافتی نیز تبدیل به دارایی‌های سبد موجود در ذخیره ليبرا می‌شود.

• چه کسانی می‌توانند عضو انجمن لیبراشوند؟

بر اساس شفاف نامه منتشر شده، اعضای اولیه ش ورا که بنیانگذاران لیبرا هستند به عنوان نودهای اولیه فعالیت خواهند کرد. برای اینکه نهادی در ابتدای کار عضو شورا شود باید حداقل ۱۰ میلیون دلار از طریق خرید توکن لیبرا در پروژه سرمایه گذاری کند. توکن لیبرا در زمان راه­ندازی شبکه به لیبرای با پشتوانه تبدیل خواهد شد. هر ۱۰ میلیون دلار سرمایه گذاری یک حق رأی خواهد داشت ولی این حق رأی دارای سقف است. همچنین سرمایه گذاران الزاماً برای داشتن حق رأی باید به عنوان نود تأیید کننده تراکنش‌ها نیز فعالیت کنند. به مرور با ورود اعضای جدید، یعنی کسانی که حداقل حجم سرمایه گذاری را انجام داده و به عنوان نود تأیید کننده فعالیت می‌کنند، شبکه با طی کردن مراحل مشخص توسعه فنی و غیرفنی، از یک پلت فورم عمومی مجوزدار به یک پلتفورم عمومی بدون مجوز تبدیل خواهد شد. بنابراین پروتکل ليبرا برای چند سال اول دارای محدودیت در تعداد نودهای تأیید کننده و اعضای شوراست. هدف گذاری اولیه این است که در سال پنجم حداقل ۲۰ درصد از قدرت رأی دهی در شورا به نودهای جدیدی تخصیص پیدا کند که از طریق خرید و سپرده گذاری لیبرا در انجمن عضو شده‌اند و جزو سرمایه گذاران اولیه نبوده‌اند.

• حریم خصوصی و مقررات گذاری

در شفاف نامه لیبرا، صریحاً قید شده است که بنیانگذاران لیبرا تنها راه ایجاد یک سیستم پایدار، امن و قابل اعتماد را همکاری و تعامل تمام بازیگران مالی و غیرمالی در چارچوب قوانین ضد پولشویی و مبارزه با تأمین مالی تروریسم می‌دانند و بدیهی است این مساله بدون ارتباط تنگاتنگ با نهادهای حاکمیتی و دولتی میسر نخواهد بود. در واقع تمامی افراد برای استفاده از این سرویس باید مراحل احراز هویت (KYC) را طی کنند. این مساله یکی از نقدهای جدی طرفداران حفظ حریم خصوصی و اکوسیستم ضددولتی رمزارزهاست که لیبرا را رمزارزی حاکمیتی می‌دانند که همواره امکان نقض حریم خصوصی کاربران خود را در سطح بالایی دارد. به طوری که چانگ پنگ ژاو، بنیانگذار و مدیرعامل اکسچنج معروف بایننس در توئیتی در نقد لیبرا نوشته است: «لیبرا نیازی به KYC ندارد، آن‌ها اطلاعات بیش از دو میلیارد نفر را دارند، نه فقط نامشان را، شماره شناسایی، آدرس، تلفن، دوستان و آشنایان، محل زندگی، حتی موقعیت جغرافیایی لحظه‌ای کاربران خود را! آن‌ها شما را بهتر از خود شما می‌شناسند و حالا می‌خواهند به کیف پول شماهم دسترسی داشته باشند!» گرچه با توجه به اخبار منتشرشده در خصوص مذاکرات بایننس برای لیست کردن لیبرا در این اکسچنج و حتی حضور بایننس به عنوان یکی از اعضای انجمن لیبرا و فعالیت به عنوان یک نود! تردیدهای جدی‌ای در صداقت آقای ژاو وجود دارد، اصل توئیت قابل تأمل است. از دیگر افراد تاثیرگذار در جامعه بلاکچینی که به شدت از ليبرا انتقاد کرده است ژوزف لوبین بنیانگذار پلتفورم معروف اترویم است. لوبین در اظهار نظری گفته است: «لیبرا گرگی متمرکز در لباس گوسفندی غیرمتمرکز است.» «در حالی که به اذعان شفاف نامه لیبرا، هر روز اعتماد مردم به سیستم‌های غیر متمرکز بیشتر می‌شود، ليبرا افراد را از مسیری دیگر باز هم به سمت ارزهای متمرکز و دولت‌هایی هدایت می‌کند که قرار بود ارزهای غیرمتمرکز جایگزین آنها شوند.» بنابراین اعتماد به لیبرا فرقی با اعتماد به دلار و یورو و یوآن و بانک‌های مرکزی منتشر کننده این ارزها ندارد و این بنیادی‌ترین ایرادی است که به لیبرا وارد است. با این حال بسیاری معتقدند ورود فیس بوک و مشارکت گسترده بسیاری از شرکتهای بزرگ در این پروژه، با توجه به جامعه کاربران چندمیلیاردی‌شان، فرصت بی نظیری برای آشنایی مردم با مفاهیم مرتبط با دنیای بلاکچین و رمزارزها و اعتماد به سیستم‌های غیرمتمرکز فراهم خواهد کرد و از این زاویه این مساله به نفع جامعه جهانی رمزارزهاست. به علاوه به نظر می‌رسد توان فنی بالای تیم لیبرا، نهایتاً محصولی طراز اول از لحاظ فنی و کاربردی به مخاطبان هدف خود ارائه دهد و شاید نوآوری‌های این محصول بتواند حتی به دیگر محصولات بلاکچینی غیرمتمرکز و توسعه دانش این حوزه کمک کند. در واقع جامعه بلاکچینی جهانی خصوصاً اکسچنج ها و شرکتهای ارائه دهنده خدمات بلاکچینی بزرگ‌ترین منفعت را از لیبرا خواهند برد. در مجموع می‌توان گفت به رغم نقدهای فلسفی و بنیادینی که به لیبرا وارد است، از لحاظ کسب و کاری احتمال موفقیت این پروژه بسیار بالاست و مدل کسب و کاری این رمزارز شانس بسیار زیادی برای فراگیری در سطح جهانی دارد. هرچند نمی‌توان لیبرا را رقیبی جدی برای بیت کوین و رمزارزهای غیرمتمرکز مشابه دانست، اما رقابت این رمزارز با ارزهایی نظیر ریپل، سرویس‌های تسویه حساب و جابه جایی بین المللی پول، پلتفورم های با قابلیت قراردادهای هوشمند نظیر اتریوم و رمزارزهای باثبات بسیار جدی است. در پایان باید تاکید کرد به دليل الزامی بودن احراز هویت افراد و تبعیت این رمزارز از قوانین ایالات متحده، امکان استفاده از این رمزارز در صورت عدم رفع تحریم‌های آمریکا برای کاربران ایرانی وجود ندارد.