احیای روابط تهران- دوشنبه و تاثیر آن بر منطقه

 ایران پس از استقلال کشورهای حوزه آسیای میانه با در نظر گرفتن این منطقه به عنوان یکی از اصلی‌ترین جهت های شکستن محاصره ژئوپلیتیک و اقتصادی به دلیل سال‌ها تقابل با غرب، همیشه به تحکیم موقعیت خود در این منطقه علاقه‌مند بوده است. از این دیدگاه، تاجیکستان به دلیل مجاورت زبانی و فرهنگی با ایران، به طور سنتی یکی از بردارهای اصلی دیپلماسی ایران در منطقه است.

روابط با ایران نیز برای تاجیکستان از اهمیت ویژه ای برخوردار است که تنها به منافع اقتصادی و ژئوپلیتیکی آن مربوط نمی شود.  

واقعیت این است که تاجیک ها و ایرانی ها دارای سابقه دیرینه مشترکی هستند؛ فضای متمدن، تاریخی و زبانی واحد که قرن ها هر دو ملت را به هم پیوند داده است. با این وجود این زبان ریشه دار آسیایی تأثیر خاصی نیز بر ژئوپلیتیک دارد. دولت ها و سیاستمداران هر دو کشور در برقراری ارتباط با یکدیگر باید این عوامل را در نظر بگیرند.  

در همین حال، با وجود همجواری تاریخی و فرهنگی، وجود منافع اقتصادی و ژئوپلیتیکی، روابط دو کشور همیشه پیچیده و مبهم بوده است. روابط این دو کشور در سایه وقایع اخیر منطقه از جمله تشدید درگیری‌های ایران و آمریکا و شیوع و همه گیری ویروس کرونا چگونه شکل خواهد گرفت.

با نگاهی به روند کلی روابط ایران و تاجیکستان از زمان فروپاشی شوروی تاکنون، می‌توان دریافت که سطح روابط میان دو کشور همواره با پتانسیل‌های موجود فاصله زیادی داشته است که این موضوع به ویژه در سال های اخیر بیش از گذشته به چشم می‌خورد.

احیای روابط تهران - دوشنبه و آغاز همکاری‌ها

سال گذشته پس از حدود ۴ سال سردی روابط، «سراج‌الدین مهرالدین» وزیر خارجه تاجیکستان به تهران سفر کرد و با رئیس جمهوری و شماری دیگر از مقامات ایران دیدار و بر گسترش همکاری‌های اقتصادی و سیاسی به ‌ویژه در عرصه ترانزیت کالا و مبارزه با تروریسم تأکید کرد.

حسن روحانی در این دیدار ضمن اعلام آمادگی ایران برای "ارائه خدمات فنی – مهندسی" و "مشارکت بیشتر در اجرای پروژه‌های تاجیکستان"، بر "گسترش همکاری در مسیر مبارزه با تروریسم" نیز تأکید کرد که با استقبال طرف تاجیکی رو به رو شد.

در همین حال پس از بهبود روابط، مقامات تهران و دوشنبه برای مرمت و بازسازی تونل استقلال تاجیکستان که مرکز این کشور را با شمال آن پیوند می دهد، به توافق رسیدند. این تونل که در مسیر دوشنبه به خجند واقع شده توسط شرکت‌های ایرانی ساخته شده است و پیشتر طی مراسمی رسماً به صورت دائم به مسئولین این کشور تحویل داده شده بود. تونل استقلال یا «انزاب» در ۸۰ کیلومتری شمال غربی دوشنبه و در مسیر ترانزیتی ازبکستان قرار دارد. پیش از ساخت این تونل گردنه صعب العبور انزاب شش ماه از سال به دلیل برف و کولاک بسته می‌شد و ارتباط مردم شمال و جنوب قطع می‌شد.

روز نهم سپتامبر (۱۹ شهریور) حسن روحانی ضمن تبریک بیست و نهمین سالگرد استقلال جمهوری تاجیکستان به همتای تاجیکی خود و مردم این کشور، اعلام کرد که تهران همیشه مایل به توسعه و تعمیق روابط با دوشنبه در تمام زمینه های دوجانبه و چندجانبه با توجه به فرهنگ و زبان مشترک بوده است.  

رئیس جمهوری تصریح کرد: در شرایط کنونی ناشی از بحران جهانی کرونا نیز ضروری است مسئولان دو کشور برای توسعه همکاری‌ها در جهت رفع مشکلات اقتصادی منطقه و انتقال تجارب در زمینه مقابله با این بیماری، تلاش و تعامل بیشتری با یکدیگر داشته باشند.

در همین حال راه اندازی یکی از پالایشگاه های نفت تاجیکستان واقع در منطقه آزاد اقتصادی «دنغره»، به دلیل کمبود مواد اولیه به تعویق افتاده است که مذاکرات برای تأمین مواد اولیه با شرکت های ایرانی، قزاقستانی و روسی در حال انجام است.  

ساخت این نیروگاه دو سال پیش به پایان رسید، اما راه اندازی آن همچنان به تعویق افتاده است.

پیش بینی می شد که در مرحله اول، این نیروگاه به تولید سوخت دیزل، بنزین با اکتان کم و قیر ساختمانی بپردازد و در مرحله بعدی، این شرکت قصد داشت استانداردهای اروپایی بنزین، یورو-۴ و یورو-۵ و همچنین گاز مایع، سوخت دیزل، پارافین و قیر ساختمانی را تولید کند.