بازچرخانی پساب؛ یک راهبرد در پنجمین سال خشکسالی

عباسعلی مصرزاده، مدیرعامل شرکت فاضلاب تهران با اشاره به وضعیت نگران‌کننده منابع آبی پایتخت تأکید کرده است که استفاده از پساب تصفیه‌شده در مصارف غیرشرب، به‌ویژه آبیاری فضای سبز و بخش‌های صنعتی، یکی از محورهای اصلی مدیریت منابع آب در تهران است.

در حال حاضر، ۱۱ تصفیه‌خانه فاضلاب در سطح شهر فعال هستند که سال گذشته بیش از ۳۹۰ میلیون مترمکعب پساب تصفیه‌شده تولید کرده‌اند.

بر اساس طرح جامع شرکت فاضلاب، تهران برای دستیابی به مدیریت کامل پساب به ۲۲ تصفیه‌خانه نیاز دارد؛ از این تعداد، ۱۱ واحد در حال بهره‌برداری، سه واحد در حال توسعه و هشت واحد دیگر در مرحله برنامه‌ریزی برای احداث است.

بخش قابل‌توجهی از این پساب در صنایع مختلف و همچنین برای آبیاری فضای سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شرکت فاضلاب تهران اعلام کرده است که طبق مواد ۳۹، ۴۰ و ۴۱ قانون برنامه هفتم توسعه و قانون هوای پاک، همه صنایعی که در محدوده پوشش تصفیه‌خانه‌های فاضلاب قرار دارند، موظف به استفاده از پساب در فرآیندهای تولیدی خود هستند.

تنها صنایع غذایی و بهداشتی از این الزام مستثنی‌ هستند و آن‌ها نیز می‌توانند از پساب برای آبیاری محوطه‌ها و فضاهای غیرتولیدی بهره ببرند.

در سال گذشته، فقط پالایشگاه تهران ۱۹ میلیون مترمکعب پساب مصرف کرده است که فقط معادل ۴.۸ درصد از کل تولید پساب شهر محسوب می‌شود.

از نظر جغرافیایی، تهران دارای دو تصفیه‌خانه بزرگ و مدرن در جنوب و غرب است که در حال حاضر ظرفیت تولید ۴۳۶ میلیون مترمکعب پساب در سال را دارند و از پیشرفته‌ترین تصفیه خانه های فاضلاب در خاورمیانه به شمار می‌روند. همچنین ۹ تصفیه‌خانه محلی نیز سالانه حدود ۱۴.۷ میلیون مترمکعب پساب تولید می‌کنند.

شبکه گسترده جمع‌آوری فاضلاب پایتخت امکان تأمین آب پایدار برای صنایع مهمی چون پالایشگاه‌ تهران، کارخانه سیمان تهران، شهرک‌های صنعتی عباس‌آباد، خوارزمی، نصیرآباد، علی‌آباد، سدید، چرم‌شهر و نیروگاه برق دماوند را دارد ولی همچنان این صنایع به جز پالایشگاه تهران اقدام موثری برای استفاده از این پساب را انجام نداده‌اند.

در حوزه‌ شهری نیز، بر اساس تفاهم‌نامه‌ فی‌مابین وزارت نیرو و شهرداری تهران، ظرفیت تخصیص‌یافته برای آبیاری فضای سبز پایتخت در افق سال ۱۴۱۰، مقدار ۱۴۵ میلیون مترمکعب در سال تعیین شده است که از این میزان تخصیص یافته، شهرداری تهران فقط ۶ میلیون مترمکعب در سال استفاده می کند و الباقی حجم تخصیص یافته به دلیل عدم ایجاد زیرساخت مناسب در حال حاضر قابل استفاده نیست.

از این‌رو انتظار می‌رود شهرداری‌ تهران هرچه سریع‌تر نسبت به جایگزینی پساب با منابع آب متعارف در اختیار خود اقدام کنند تا ضمن کمک به مدیریت مصرف آب آشامیدنی، گامی مؤثر برای مدیریت پایدار شهر برداشته شود.

به گفته کارشناسان، توسعه زیرساخت‌های بازچرخانی و ارتقای ظرفیت تصفیه‌خانه‌ها می‌تواند یکی از محورهای اساسی در تحقق مدیریت پایدار آب در تهران باشد؛ زیرا در دوران کم‌آبی و تغییرات اقلیمی، پساب دیگر یک پسماند نیست، بلکه منبعی ارزشمند برای آینده آبی پایتخت است.