سالروز بزرگداشت ابوریحان بیرونی | بزرگ‌ترین دانشمند ایرانی در همه اعصار

سیزده شهریور، سالروز بزرگداشت ابوریحان بیرونی دانشمند پیشتاز علوم مهندسی، روز مهندسی نقشه برداری نامگذاری شده است.

ابوریحان بیرونی دانشمند بزرگ ایرانی فعالیت‌های متعدد و ارزشمندی را در زمینهٔ مهندسی نقشه‌برداری و علوم ژئوماتیک به انجام رسانده است، که بسیاری از آن‌ها برای نخستین بار توسط او صورت پذیرفته و تا قرن‌ها اعتبار علمی خود را در جهان محفوظ داشته است.

بیرونی را از بزرگ‌ترین دانشمندان مسلمان و یکی از بزرگ‌ترین دانشمندانِ ایرانی در همۀ اعصار می‌دانند. ابوریحان بیرونی در سال ۳۶۲ ه. ق در روستایی در حوالی خوارزم در دوران سامانیان متولد شد و در سال ۴۴۰ ه. ق در ۷۸ سالگی رحلت کرد. 

ابوریحان تحصیلات خود را در خوارزم انجام داد سپس، به دربار شمس‌المعالی قابوس‌بن‌وشمگیر رفت و اولین کتاب خود به نام «آثار الباقیه» را که از مهم‌ترین کتب تمدن اسلامی است، تألیف کرد. از آثار متعدد وی می‌توان به «التفهیم» با موضوع نجوم و به زبان فارسی، «تحقیق ماللهند» دربارۀ آداب و رسوم مردم هند به زبان عربی، «قانون مسعودی» با موضوع ریاضی و هیئت و نجوم و کتاب به زبان عربی، «المجاهر فی الجواهر» به زبان عربی در باب معرفی مواد معدنی مخصوصا جواهرات اشاره کرد. 

بیرونی در علوم ریاضیات، جغرافیا، طب، هندسه، کانی‌شناسی و هندشناسی تبحر داشته است. برخی او را پدر انسان‌شناسی و هندشناسی می‌دانند. بیرونی به زبان‌های فارسی، ترکی، عربی، عبری و سانسکریت کاملاً مسلط بوده است. 

«دانشنامه علوم» چاپ مسکو ابوریحان را دانشمند همه قرون و اعصار خوانده است. ایران در ژوئن ۲۰۰۹ به‌عنوان نشانی از پیشرفت علمی صلح‌آمیز، مجسمه‌ای به شکل چهارتاقی را که ترکیبی از سبک‌های معماری و تزئینات هخامنشی و اسلامی در آن دیده می‌شود، به دفتر سازمان ملل متحد در وین هدیه داد که در محوطۀ آن در سمت راست ورودی اصلی قرار داده شده ‌است. در این چهارتاقی مجسمه‌هایی از چهار دانشمندِ ایرانی خیام، ابوریحان بیرونی، زکریا رازی و ابوعلی سینا قرار دارد. مقبره او در غزنی افغانستان کنونی قرار دارد.