آرامگاه فراموش‌شده آخرین شمشیرزن زندیه در قلب پایتخت | سرنوشت تلخ آرامگاه لطفعلی‌خان زند

آرامگاه لطفعلی‌خان زند، آخرین پادشاه دلیر سلسله زندیه، در گوشه‌ای از امامزاده زید بازار تهران در حال نابودی است.

آرامگاه لطفعلی‌خان زند در قلب تهران مهجور است.

یکی از فعالان میراث‌فرهنگی تهران با ارسال تصویری از شرایط نابسامان آرامگاه لطفعلی‌خان زند، آخرین شمشیرزن سلسله‌ زندیه ایران خبر داد. او گفت: آرامگاه لطفعلی‌خان زند در یکی از اتاق‌های امامزاده زید واقع در بازار فرش‌‌فروش‌های تهران درحال فراموشی است و تصویر و خطوط سنگ‌ قبر این شخصیت‌ تاریخی نیز به‌دلیل نداشتن حفاظ‌ درحال از بین رفتن است.

لطفعلی‌خان زند، آخرین پادشاه زندیه بود که ۶ سال بر تخت سلطنت تکیه زد اما تقریبا تمام دوران کوتاه حکومت او در جنگ سپری شد. دلاوری‌هایی که این سردار بزرگ از خود نشان داد، سبب شد که شرق‌شناسان لقب «آخرین شمشیرزن شرق» را به او بدهند. لطفعلی خان زند از طبع شعر نیز برخوردار بود و در طول سلطنت کوتاه‌مدت خود، اقدامات عمرانی بسیاری برای ایران انجام داد. 

 با این حال فعالان میراث‌فرهنگی معتقدند، آرامگاه لطفعلی خان زند که یکی از خوشنام‌ترین پادشاهان ایران بود که در دوران حکومتش در شیراز منشا خدماتی زیادی شد، هم اکنون در قلب بازار تهران فراموش و رها شده است.

بر اساس گزارش فعالان میراث‌فرهنگی با اینکه کسی اجازه ورود به اتاقک را ندارد و بازدیدکنندگان از پشت میله‌های اتاق به بازدید از سنگ مزار لطفعلی خان زند می‌پردازند اما گفته می‌شود، وضعیت سنگ قبر و آرامگاه همچنان مناسب نیست و بسیار مهجور واقع شده است. 

«محسن سعادتی» معاون میراث‌فرهنگی استان تهران با بیان اینکه قبر لطفعلی خان زند به‌همراه مسجد امامزاده زید در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، افزود: اداره میراث‌فرهنگی استان تهران ۲ سال پیش با تخصیص اعتبار نه‌تنها سنگ قبر که فضای پیرامون آرامگاه لطفعلی خان زند را مورد مرمت و بازسازی قرار داد. 

او گفت: در مرمت‌های صورت گرفته نه‌تنها ساماندهی داخل قبر هم انجام شد که ساماندهی فضای پیرامون آرامگاه از جمله تعویض شیشه و پنجره‌ها هم در دستور کار قرار گرفت. 

معاون میراث‌فرهنگی استان تهران به وضعیت نابسامان آرامگاه و پاکسازی سنگ قبر اشاره کرد و افزود: پیش از آنکه مرمت‌ها از سوی میراث‌فرهنگی انجام بگیرد فضای آرامگاه بسیار نابسامان بود از همین رو، سنگ قبر را با همان شکل و سیاق گذشته مورد پاکسازی سطحی قرار گرفت و خواناسازی سنگ قبر با کمک پژوهشگران مرمت انجام شد. 

آنطور که سعادتی می‌گوید: از آنجایی که نقوش سنگ قبر برجسته است امکان ایجاد تغییرات با هدف خواناسازی بهتر وجود نداشت اما با مرمت‌های صورت گرفته هم تصویر لطفعلی خان زند و هم خطوط روی سنگ کاملا خوانا شد.

معاون میراث‌فرهنگی استان تهران اعلام کرد: آرامگاه لطفعلی خان زند یک اثر تاریخی است و برنامه ما این بود که سنگ قبر محافظی نداشته باشد تا قابلیت بازدید عموم داشته باشد. از همین رو، با متولیان امامزاده زید نیز که اتفاقا بسیار همراه هستند مذاکراتی انجام شد تا این اثر تاریخی بازدید عموم داشته باشد. 

او تاکید کرد: هر گزارشی که از آثار تاریخی استان تهران به‌دست اداره کل میراث‌فرهنگی برسد بلافاصله دستور پیگیری و بررسی داده می‌شود. در رابطه با این اثر تاریخی نیز یک تیم کارشناسی بلافاصله به محل اعزام خواهند شد و ظرف ده روز آینده نیز مذاکراتی با متولیان امامزاده خواهیم داشت تا اگر آرامگاه نیاز به ساماندهی بهتر داشته باشد اداره کل میراث فرهنگی سریعا اقدام کند. 

در مورد زندگینامه لطفعلی خان زند در منابع مختلف چنین آمده است که پس از کشته شدن جعفرخان، بر سر جانشینی او بین امرای زند اختلاف بوجود آمد. بالاخره حاجی ابراهیم، کلانتر فارس سپاهی فراهم آورد و لطفعلی خان، فرزند جعفرخان که در آن تاریخ در غرب فارس زندگی می‌کرد را به شیراز خواست و در ۱۵ شعبان سال ۱۲۰۳ هجری قمری وی را که ۲۲ سال داشت بر تخت نشاند. 

اولین کار بزرگی که او پیش گرفت، این بود که سه جاده شوسه بین شیراز و بوشهر و شیراز و بندرعباس و شیراز و بندرلنگه احداث کند. احداث این سه جاده در آن زمان یکی از کارهای بزرگ عمرانی بود که سلاطین پیشین نکرده بودند و دومین کار بزرگی که درصدد بود انجام دهد، ساختن سدی روی رودخانه موند بود تا آب آن رودخانه را بر اراضی دو طرف رودخانه سوار کند. رودخانه موند رودی است که از کوههای فارس سرچشمه می‌گرفت و در گذشته بدون استفاده به خلیج فارس می‌ریخت.

اگر آن سد ساخته می‌شد، قسمت وسیعی از فارس که استفاده نشده بود یکی از حاصل‌خیزترین مناطق محسوب می‌شد و اگر سه جاده را که می‌خواست احداث کند به پایان می‌رسید، در توسعه آبادی و بازرگانی فارس مؤثر می‌شد، اما جنگ‌های لطفعلی خان با آقامحمدخان قاجار مانع از آن شد که او بتواند این کارها را انجام دهد. 

این روزها فقط تابلوی بالای سر در مقبره‌ی کوچک اوست که زائران امامزاده زید را چند لحظه‌ای مبهوت قبر او می‌کند و این یعنی هیچ گردشگری اجازه ورود به آرامگاه لطفعلی خان زند را ندارد. 

پیش از این صحبت‌هایی برای انتقال مقبره «لطفعلی خان زند» به شیراز، جایی که خاندان زند از آن‌جا برخاستند، مطرح شده بود، اما هنوز اتفاق خوشایندی برای مقبره سرباز شجاع ایرانی نیفتاده است.