تصویری تاریخی از قلعه ایزدخواست؛ اولین مجتمع آپارتمانی جهان در ایران

عکسی قدیمی از قلعه ایزدخواست در استان فارس مربوط به دوره قاجار منتشر شده که نشان می‌دهد این بنای شگفت‌انگیز، که به‌عنوان نخستین تجربه آپارتمان‌نشینی جهان شناخته می‌شود، در آن زمان همچنان محل زندگی مردم بوده است.دژ ایزدخواست یا بنای قلعه ایزدخواست یکی از آثار تاریخی استان فارس مربوط به دوره ساسانیان -سده‌های آغازین دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شمال ایزدخواست و در ۶۰ کیلومتری شمال آباده واقع شده‌است. از آنجایی که قلعه ایزدخواست از سه طرف به پرتگاه منتهی می‌شود، صفت تسخیرناپذیری برای آن انتخاب شده است. این قلعه روی صخره‌ای با مساحت نسبتا کم ساخته شده که همین مورد باعث شده است سازندگان آن برای اسکان جمعیت بیشتر، اغلب خانه‌ها را ۲ یا سه طبقه طراحی کنند.

این قلعه به نام‌هایی چون «قلعه سرسنگ» و «قلعه کهنه» نیز شهرت دارد و به عبارتی می‌توان گفت برای نخستین بار در جهان آپارتمان‌نشینی در این قلعه توسط مردم تجربه شده است. نکته دیگری که در مورد این قلعه می‌تواند برای بازدیدکنندگان آن مورد توجه باشد، شباهت آن با ارگ بم کرمان است. قلعه ایردخواست پس از ارگ بم بزرگترین قلعه خشتی دنیا به شمار می‌آید.

  قدمت و دوره‌های تاریخی

قلعه ایزدخواست در دوره ساسانیان ساخته شده و در دوره‌های مختلف پس از اسلام (به‌ویژه آل بویه و صفویه) نیز مورد استفاده و بازسازی قرار گرفته است.

موقعیت استراتژیک آن باعث شد تا این قلعه در طول تاریخ نقش مهمی در دفاع از منطقه داشته باشد.

معماری خاص و بی‌نظیر

معماری این قلعه کاملاً بومی و متناسب با شرایط صخره‌ای محل ساخته شده است.

خانه‌های ۲ و ۳ طبقه، کوچه‌های باریک و تو در تو، و حصارهای خشتی و گلی از ویژگی‌های بارز آن است.

دیوارهای قلعه از گل و خشت خام ساخته شده‌اند و با وجود گذر زمان، هنوز بخش‌هایی از آن پابرجا مانده است.

  کاربری‌های مختلف داخل قلعه

داخل قلعه ایزدخواست بخش‌های مختلفی مانند مسجد جامع، کاروانسرا، آب‌انبار، اصطبل و حمام وجود داشته است که نشان‌دهنده زندگی کامل و مستقل مردم داخل آن بوده است.

پل تاریخی ایزدخواست نیز در نزدیکی قلعه قرار دارد که در دوره صفوی ساخته شده و از نمونه‌های کم‌نظیر پل‌های خشتی ایران است.

  تسخیرناپذیری و موقعیت جغرافیایی

قرارگیری قلعه روی صخره‌ای مرتفع و احاطه‌شدن آن از سه طرف توسط پرتگاه باعث شده که حمله و تصرف آن بسیار دشوار باشد.

تنها راه ورود به قلعه از یک سمت باریک و قابل کنترل بوده که این امر آن را به یک دژ مستحکم تبدیل کرده است.

  شباهت به ارگ بم و اهمیت جهانی

همان‌طور که اشاره کردید، این قلعه از نظر معماری و کاربری بسیار شبیه به ارگ بم کرمان است و پس از آن، بزرگ‌ترین قلعه خشتی جهان محسوب می‌شود.

به دلیل این شباهت، کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند که این دژ ظرفیت ثبت جهانی در یونسکو را دارد.

  جاذبه‌های اطراف

بازدید از این قلعه را می‌توان با بازدید از کاروانسرای شاه‌عباسی ایزدخواست ، پل تاریخی ایزدخواست و منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور ترکیب کرد که هرکدام ارزش تاریخی و طبیعی بالایی دارند.

جاذبه‌های اطراف

بازدید از این قلعه را می‌توان با بازدید از  کاروانسرای شاه‌عباسی ایزدخواست ،  پل تاریخی ایزدخواست  و  منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور  ترکیب کرد که هرکدام ارزش تاریخی و طبیعی بالایی دارند.