سوختن زاگرس زیر سایه سیاست و اقتصاد

«رحیم زارع» نماینده مردم آباده، بوانات، خرم‌بید، سرچهان و مشهد مرغاب در مجلس شورای اسلامی است، او درباره مشکلات اطفای حریق به «پیام‌ما» گفت: یکی از مشکلات جدی در استان‌هایی مانند فارس و سایر مناطق جنوبی کشور، کمبود تجهیزات آتش‌نشانی و اطفای حریق است. این موضوع تنها یک مسئله استانی نیست، بلکه به یک چالش ملی تبدیل شده است که ریشه آن را باید در نبود نظام مستندسازی حوادث و عبرت‌گیری از رخدادهای پیشین جست‌وجو کرد.

او افزود: متأسفانه در کشور ما پس از وقوع آتش‌سوزی‌ها و بحران‌های محیط‌‌زیستی، تحلیل و ثبت دقیق ابعاد ماجرا انجام نشده و درنتیجه، از این تجارب برای جلوگیری از تکرار حوادث مشابه بهره‌ای گرفته نمی‌شود. از طرفی، در اولویت‌بندی بودجه‌‌ای کشور، همواره پروژه‌های عمرانی بر موضوعات حیاتی مانند حفاظت از محیط‌زیست تقدم دارند؛ درحالی‌که حفاظت از محیط‌زیست، بنیان امنیت و سلامت جوامع انسانی است و باید بالاتر از هر پروژه‌ای قرار گیرد.

به‌گفته او، در استان‌هایی مثل فارس، به‌ویژه در مناطق زاگرس‌نشین که به‌دلیل شرایط جغرافیایی، پوشش گیاهی زودتر رشد می‌کند و زودتر هم خشک می‌شود، خطر آتش‌سوزی به‌مراتب بالاتر است. این مناطق نیازمند حمایت ویژه و تخصیص منابع هدفمند هستند. با تخصیص حدود چهار تا پنج هزار میلیارد تومان می‌توان مشکل تجهیزات اطفای حریق در کل زاگرس را برای همیشه برطرف کرد. اگر دولت در سطح ملی به این موضوع توجه کند، حتی با رقمی حدود ۵۰۰ میلیون دلار، می‌توان این ظرفیت‌ها را در سراسر کشور ایجاد و تقویت کرد.

محیط‌زیست در حاشیه است
«امید نصیبی»، نماینده نورآباد ممسنی، نیز در پاسخ به «پیام‌ما» گفت: پهنه‌های وسیع زاگرس که در برخی از استان‌های کشور به‌ویژه استان فارس قرار دارند، از ذخایر مهم محیط‌زیستی ایران محسوب می‌شوند. متأسفانه در طول سالیان اخیر، بسیاری از این جنگل‌ها و درختان به‌دلیل کاهش نزولات آسمانی خشکیده‌اند. علاوه‌براین، علف‌های هرزی که در زمستان منظره‌ای زیبا به طبیعت می‌دهند، در اواخر بهار و تابستان خشک و خود به مواد آتش‌زای طبیعی تبدیل می‌‌شوند.

او ادامه داد: کمبود دام در این مناطق نیز مزید بر علت است. در گذشته، دام‌ها از پوشش گیاهی مناطق بهره‌برداری می‌کردند و همین باعث کنترل طبیعی علف‌های خشکیده می‌شد. اما با کاهش دام‌داری سنتی، این ظرفیت نیز از بین رفته و پوشش خشک گیاهی بی‌رویه رشد کرده است. در کنار همه این عوامل طبیعی، نبود تدبیر مناسب در میان دستگاه‌های دولتی و بی‌توجهی برخی گردشگران نیز به موج آتش‌سوزی‌های گسترده در این مناطق دامن زده است. نمونه‌ای تلخ از این بی‌توجهی، سوختن بخش قابل‌توجهی از منطقه دژ سفید است؛ دژی اسطوره‌ای که در شاهنامه فردوسی نیز از آن یاد شده و درباره آن آمده است: «دژی بود می‌خواندندش سپید / بدان دُژ بود ایرانیان را امید». اکنون متأسفانه بخشی از این نماد تاریخی و اساطیری، طعمه حریق شده است.

نصیبی گفت: برای پیشگیری از تکرار چنین فجایعی، باید اقدامات عاجل و کارشناسی انجام داد. یکی از اقدامات ضروری برای جلوگیری از گسترش آتش، پاکسازی جنگل‌ها از هیزم‌ها و شاخه‌های خشکیده است. در کنار آن، کمبود تجهیزات نیز اهمیت دارد. به‌دلیل صعب‌العبور بودن برخی مناطق جنگلی، استفاده از نیروی انسانی کافی نیست و لازم است تجهیزات پیشرفته‌تری، مانند بالگردهای آب‌پاش، در این مناطق به‌صورت مستقر و دائمی وجود داشته باشند. به‌عنوان مثال، نباید شرایط به‌گونه‌ای باشد که برای اطفای حریق در استان فارس، هلیکوپتر از کرمان اعزام شود؛ زیرا تا زمان رسیدن آن، بخش اعظم منطقه طعمه حریق شده است. با وجود اینکه برخی تجهیزات مانند دمنده‌ها در اختیار استان قرار گرفته، اما این تجهیزات کافی نیست. لازم است تعداد نیروهای حفاظتی، به‌ویژه در مناطق پرخطر، افزایش یابد.

او تأکید کرد: پیشنهاد می‌شود ستاد بحران استان فارس، به‌ویژه در شهرستان‌هایی مانند ممسنی که دارای جنگل‌های متراکم هستند، دارای شعبه‌های ثابت باشد. در حال حاضر، نیروهای قرقبان عمدتاً به‌صورت فصلی به‌کار گرفته می‌شوند، بدون انگیزه کافی و بدون ساختار پایدار، که همین موضوع باعث کاهش اثربخشی مأموریت‌های حفاظتی شده است. این درحالی‌است که بودجه لازم برای تأمین این نیروها در دیگر بخش‌های کشور وجود دارد، ولی متأسفانه تخصیص بودجه به حوزه محیط‌زیست با جدیت پیگیری نمی‌شود.

نصیبی اضافه کرد: به‌‌نظر می‌رسد در نگاه برخی مسئولان، اولویت‌ها به‌گونه‌ای تنظیم شده‌اند که مسائل محیط‌زیستی به حاشیه رانده شده‌اند. حساسیت لازم نسبت به خطرات ناشی از آتش‌سوزی جنگل‌ها وجود ندارد. فضای کشور عمدتاً تحت‌تأثیر موضوعات سیاسی و اقتصادی است و محیط‌زیست به‌عنوان دغدغه‌ای جدی تلقی نمی‌شود. در‌حالی‌که بی‌توجهی به این مسائل، تبعاتی بسیار گسترده‌تر و بلندمدت‌تر از بسیاری از مسائل روز دارد. امکانات باید به تناسب خطر توزیع شود. در مناطقی که پتانسیل بالایی برای آتش‌سوزی دارند، حضور مستمر تجهیزات و نیروهای آموزش‌دیده، دیگر یک انتخاب نیست بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.

ضرورت تأمین بالگرد برای مناطق صعب‌العبور
«محمد بهرامی سیف‌آبادی»، نماینده بویراحمد، گفت: کوه‌های این مناطق بسیار سخت‌گذر و صعب‌العبور هستند و به همین دلیل، تأمین بالگرد امری ضروری است. این نیاز هم در حوزه آتش‌سوزی‌های جنگلی مطرح است و هم در زمینه مقابله با آفات و سم‌پاشی مزارع. متأسفانه در حال حاضر استان ما هیچ بالگردی در اختیار ندارد. ما موضوع را در بودجه پیش‌بینی و درخواست‌هایی نیز به نهادهایی مانند هلال‌احمر و جهادکشاورزی ارسال کرده‌ایم. نکته مهم این است که در حال حاضر ما توانایی ساخت بالگرد را در کشور داریم و نیازی به واردات نیست. شرکت‌های داخلی می‌توانند این نیاز را تأمین کنند. ازاین‌جهت، پیگیری موضوع را در دستورکار قرار داده‌ام و بررسی خواهم کرد که چه اقداماتی می‌توان انجام داد.

نماینده آباده و بوانات: نمایندگان متخصص در حوزه محیط‌زیست همواره پیشنهاداتی را ارائه داده‌اند، اما اغلب در صحن علنی رأی نمی‌آورند. ما تنها یک رأی داریم و برای متقاعد کردن دیگر همکاران نیازمند همدلی و آگاهی‌بخشی بیشتر هستیم