جشن‌های باستانی اردیبهشت ماه | از جشن گیاه‌آوری تا جشن چهلم بهار

در آیین ایرانیان هر ماه و فصل جشنی دارد، ستودنی به پاس برکت زمین و آسمان و شکرانه مهر ایزدی.

پس از بزرگداشت سعدی، دوم اردیبهشت روزی است که جشن‌های ماه از آن شروع می‌شود. این روز، جشن گیاه‌آوری نام دارد و جشن گردآوری گل‌ها و گیاهان دارویی از صحرا است.

 در این روز، مردم برای گردآوری گل‌ها و گیاهان صحرایی دل به دامان طبیعت می‌زدند، اما متاسفانه از این جشن کهن و زیبا جزئیات چندانی در دست نیست.

۱ اردیبهشت: بزرگداشت سعدی

سعدی با آثار گرانقدر خود تأثیر مثبتی در ادبیات ایران گذاشت و آثار وی همچون «بوستان» و «گلستان» همواره خواندنی و تأثیر گذار بوده است.

۳ اردیبهشت: جشن اردیبهشتگان

سوم اردیبهشت، اردیبهشت روز یا جشن «اردیبهشتگان» است. این جشن در ستایش و گرامیداشت پاکی برپا می شد. اَردیبهشت همچنین نگاهبان آتش است؛ چرا که آتش بهترین جلوه‌گاه راستی و پاکی به شمار می‌رفته است.

اردیبهشت به معنای «بهترین راستی» است و به عنوان یکی از هفت امشاسپندان شناخته می‌شود. در گاهشماری ایرانی هر روز از ماه نام ویژه‌ای دارد و روز سوم هر ماه «اردیبهشت» نام داشته است. در هر ماهی که نام روز همانند ماه شود، جشن ویژه آن ماه برگزار می‌شود، بنابراین روز سوم (اردیبهشت روز) از اردیبهشت ماه، جشن اردیبهشتگان است. ایرانیان باستان در این روز با آیین‌های خاصی اردیبهشت را بزرگ می‌داشتند.

۱۰ اردیبهشت: روز ملی خلیج فارس

دهم اردیبهشت روز اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز به عنوان روز ملی خلیج فارس نامگذاری شده است. چندی است برخی از کشور های عربی در اقدامات زشت و دور از منطق به دنبال تحریف نام خلیج همیشگی فارس هستند. خلیج فارس علاوه بر اینکه نموداری از فرهنگ و تمدن غنی ماست از نظر منافع ملی برای ما بسیار مهم است.

این منطقه استراتژیک که مهمترین منطقه تأمین نفت جهان به حساب می‌آید علاوه بر اینکه از نظر منابع طبیعی و گردشگری و … اهمیت دارد از لحاظ امنیتی هم سرنوشت ساز است.

دهم اردیبهشت ماه، روزی است که در سالنامه باستانی ایرانی به نام آبان روز، جشن چهلم نوروز شناخته می‌شد. این جشن زیبا در بیشتر در مناطق مرکزی ایران برگزار می‌شدکه نام دیگر آن جشن «چلمو»است.

 بعدها جشن چهلم نوروز در شیراز، در کنار حوض ماهی سعدیه بر پا می‌شد. باوری عامیانه در بین مردم وجود داشت که در این روز، یک ماهی سر از آب بیرون می‌آورد و انگشتری زرین همراه خود دارد که نشانه بخت و اقبال است. مردم کرمان در این روز با فراهم نمودن غذا، به خصوص وسایل آش رشته و آش شیر و خوراکی‌های دیگری مانند انواع میوه و تنقلات به دامن طبیعت می‌رفتند.

غروب چهلم به اصطلاح «تنگ شوم» نام دارد که در آن، اسفند و کُندُر دود می‌کردند. رسم «چک و دوره» نیز رایج بوده است. بدین ترتیب که صبح چهلم، کوزه‌ای کوچک که به اصطلاح به آن «دوره» می‌گفتند را زیر درختی سبز قرار می‌دادند و هر کس به نیت دلش، وسیله‌ای مانند دکمه، انگشتر و یا دستمال داخل آن می‌انداخت، سپس روی آن دستمال سبزی قرار می‌دادند. غروب، زنان و مردان دور هم می‌نشستند و شعر یا سرودی می‌خواندند و دختر نابالغی از داخل «دوره» یک شیء بیرون می‌آورد و هر فرد بر اساس سرودی که در موقع بیرون آوردن آن خوانده می‌شد، نیت خود را تفسیر می‌کرد. به این طریق فال می‌گرفتند.

باور عامیانه دیگر این بود که در این روز، نیت کرده و برای دختر شاه پریان سفره پهن می‌کردند. داخل سفره خوراک مرغ، نمک، انواع میوه، تنقلات و سبزی می‌گذاشتند و در کنار سفره شعر و سرود خوانده و موسیقی می‌نواختند.

۱۵  اردیبهشت: گاهنبار میدیوزرم

یکی از شش گاهنبار که به عنوان جشن میانه فصل بهار هم شناخته می‌شود. در طول سال شش گاهنبار داریم که هر یک از این گاهنبار‌ها مدت آفرینش یک چیز به خصوص است. ١١ تا ١۵ اردیبهشت گاهنبار میدیوزرم (مئیذیوئی زرمی) می‌باشد که به عنوان آفرینش آسمان در نظر گرفته‌اند.

پانزدهم اردیبهشت یا دی به مهر روز، جشن میانه فصل بهار و «میدیوزَرِم»، به معنای «میانه بهار/میانه فصل سبز» است. البته میانه بهار با شانزدهم اردیبهشت برابر است؛ اما در گذشته و حتی امروزه، عملاً پانزدهمین روزِ ماهِ دوم هر فصل به عنوان میانه هر فصل شناخته می‌شود.

 در کرمان هنوز با زیارت «شاه خیرالله» و پختن آش شیر، این مراسم  برگزار می‌ شود. در بخش پاریز از توابع شهرستان سیرجان نیز توسط مردم و رمه داران هنوز این آداب زنده است .

۲۵ اردیبهشت: بزرگداشت فردوسی

حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی (۳۲۹ – ۴۱۱ هجری قمری) از بزرگ ترین حماسه سرایان ایران و جهان است.

فردوسی با سرودن شاهنامه، کاری کرد که هیچ گاه یاد و خاطره شکوه ایرانیان فراموش نشود. این خردمند ایرانی عمری را برای گردآوری شاهنامه گذاشت و با این کار تأثیر بی مانندی در ادبیات و فرهنگ مردم ایران به جا گذاشت.

 اردیبهشت: بزرگداشت خیام

حکیم غیاث‌الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری (سده پنجم هجری قمری).

وی در فلسفه، ریاضی، ستاره‌شناسی و سرودن شعر استاد بود و آوازه وی بیشتر به واسطه رباعیاتش می باشد، هرچند کارهای علمی وی بسیار مهم و مؤثر بوده است.