چرا دولت در کنترل قیمت ها ناتوان است؟

این روزها سطح انتظار از دولت و تصمیم ‌های اقتصادی آن در حد بسیار بالایی قرار دارد. بیشتر مردم از دولت انتظار دارند گامی موثر برای بهبود وضع معیشتی آنان، تولید و اشتغال برای جوانان بردارد. در اقتصاد، وظایف دولت دارای گستردگی و پیچیدگی زیادی است؛ دولت علاوه بر وضع قوانین و مقررات در بازارهای مختلف برای تعامل مناسب فعالان اقتصادی، باید سیاست‌‌ هایی برای تسهیل امور تولیدکنندگان در نظر بگیرد تا با افزایش تولید، هم اقتصاد کشور رونق گیرد، هم خانوارها بتوانند کسب درآمد کنند.  اما دولت ها به روش های مختلف و با اهداف گوناگون در اقتصاد دخالت می کنند. یکی از متداول ترین نمونه های دخالت دولت در اقتصاد، کنترل قیمت کالا و خدمات است. اما با وجود اعلام رسمی قیمت برخی از محصولات از جمله مواد غذایی توسط دولت، قیمت‌ ها در بازار رفتار دیگری از خود نشان می‌دهند. دولت ها ادعا می کنند که پایین آوردن قیمت برخی کالاها و خدمات توسط آن ها به نفع مصرف کنندگان و اقشاری خاص صورت می پذیرد. اما آیا به واقع چنین اتفاقی رخ می دهد؟ کاهش دستوری قیمت به کاهش جذابیت سرمایه گذاری در آن بخش خواهد انجامید، از ورود عرضه کنندگان جدید جلوگیری خواهد کرد و در نتیجه عرضه آن کالا را با کاهشی چشمگیر مواجه خواهد کرد. در واقع تبعات کنترل دستوری قیمت ها در بلند مدت به زیان خود مصرف کنندگان است.

درست است که گرانی مواد غذایی فقط مختص ایران نیست و یک چالش جهانی از اروپا و آمریکا گرفته تا کشورهای آفریقایی و خاورمیانه است؛ اما سیاست مداران دنیا در مواجهه با چالش گرانی مخصوصا مواد غذایی، کمک های بیشتری برای تولیدکنندگان خود فراهم کرده و نظارت ها را بیشتر و وضع مقررات تجاری برای خنثی کردن تاثیر قیمت های بالا، روی مصرف کنندگان خود هستند. اما دولت ها در ایران با اقداماتی نظیر قیمت گذاری دستوری و از این دست، راه به جایی نبرده اند. به گونه ای که این سیاست ها، حاصلی جز نحیف‌ تر کردن تولیدکننده و از طرفی جولان بیشتر دلالان را به همراه نداشته است و بیشترین ضرر را مردم عادی کرده اند، همان مردمی که دولت ادعا می کند چنین اقدامی برای افزایش رفاه آن ها صورت می پذیرد. در همین باره با تعدادی از فعالان بخش خصوصی به گفتگو پرداخته و از آن ها پرسیده ایم که «چرا دولت در کنترل قیمت ها ناتوان است؟»

دولت برای کنترل قیمت ها برنامه ندارد

عنایت‌ اله بیابانی، قائم مقام دبیرکل خانه کشاورز با بیان این که دولت برای کنترل قیمت ها برنامه ندارد، گفت: سازمان تعاون روستایی یکی از مترقی ترین سازمان هایی است که اگر در چارچوب آن عمل می کردند هیچ گاه هیچ مشکلی در بخش کشاورزی به وجود نمی آمد. حداقل انتظاری که از دولت می‌ رود، اشراف عمیق بر تعاونی ‌های کشاورزی است، چرا که تعاونی‌ها، سازمان‌های مستقلی محسوب می‌شوند که اساساً دخالت دولت در امور آن ها خلاف قانون تلقی می‌شود و دولت در این بخش تنها می‌بایست نقش نظارتی داشته باشند. الان مشکلی که برای این سازمان به وجود آمده را هیچ گونه نمی توان جمع کرد وکار به دادستانی کشیده است. در این راستا دولت می گوید؛ می خواهد از مصرف کننده حمایت کند، این چه حمایتی است؟ این حمایت باعث می شود که محصول تولیدکننده روی دستش بماند؛ اما دولت مردان با یک سیاست مظلومانه، برای حفظ منافع خود قدم برمی دارند.

وی اظهار داشت: البته شاید بسیاری از افراد تحریم را مقصر بدانند، اما با قاطعیت می گویم که تحریم ها در بخش مرکبات هیچ تاثیری ندارد. چون کاملا عرضه و تقاضا در داخل است. مرکبات ذخیره سازی می شود که شب عید مردم بتوانند میوه ارزان بخورند؛ اما دولت به جای این که کمک حال مردم باشد، با دخالت های مدیریتی کار را با مشکل مواجه می سازد. الان با عرضه میوه در شب عید با مشکل مواجه هستیم. در حال حاضر میوه در منطقه، یک قیمت است و همان میوه در تهران با قیمت گزاف فروخته می شود، در صورتی که بعد از آنالیز مشخص می شود که این قیمت بالا است. البته باید متذکر شوم که به هیچ عنوان کمبودی در مرکبات وجود ندارد بلکه مازاد تولید هم داریم، از طرف دیگر در صادرات هم دچار مشکل هستیم. بنابراین دولت باید سیاستی اتخاذ کند تا توان خرید مردم افزایش یابد، یعنی سمت تقاضا زیاد شود، حالا که نمی توانیم مرکبات را صادر کنیم حداقل در داخل مصرف شود.

دولت با مدیریت درست می تواند کنترل بازار را در دست بگیرد

کاوه زرگران عضو هئیت مدیره کانون انجمن های صنایع غذایی تصریح کرد: در هیچ اقتصادی دولت قیمت را تعیین نمی کند، بلکه قیمت تابعی از عرضه و تقاضا است. زمانی که عرضه کالا کم شود تقاضا تامین نمی شود و باعث افزایش قیمت می شود. دولت هایی که قیمت را کنترل می کنند با کنترل عرضه و تقاضا ثبات قیمتی ایجاد می کنند؛ اما دولت ما به صورت دستوری تعیین قیمت می کند در صورتی که مولفه ها و زیرساخت های لازم را در نظر نمی گیرد، در نتیجه در اجرا همه دچار مشکل می شوند؛ بنابراین مشکلاتی که در تامین کالا وجود دارد باید توسط دولت تسهیل و رفع شود تا نیاز بازار تامین شود و یک قیمت معقول به وجود آید.

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران در ادامه عنوان کرد: در این میان باید به اثر تحریم ها هم اشاره کرد که هدف تحریم ها هم این است که شرایط اقتصادی کشور را با مشکل مواجه کند. حالا در این شرایط دولت اصرار دارد تا قیمت ها را ثابت نگه دارد، در شرایطی که فشارهای زیادی برای تولیدکننده وجود دارد و خود دولت هم قادر نیست آن ها را کنترل کند، اما با این کار فشار را برای تولیدکننده مضاعف می کند. بهتر است سیاست گذار اشراف و آگاهی لازم را داشته باشد تا در شرایط تحریمی کار را درست مدیریت کند. عدم تامین تقاضا نباید با قیمت دستوری کاهش پیدا کند اگر کارخانه داری مجبور باشد کالا را کمتر از قیمت تمام شده به فروش برساند یک زیان انباشته شده ای خواهد داشت که آثار منفی این کار بیشتر از اثری است که در جامعه بابت گرانی خواهد گذاشت، به گونه ای که در میان مدت، واحدهای تولیدی پویایی در کشور نخواهیم داشت و ممکن است در برخی از حوزه ها هم نیازمند واردات باشیم که به اشتغال ضربه وارد می شود. بنابراین دولت با مدیریت درست می تواند کنترل بازار را در دست بگیرد.

تولید، مشکلی جز عدم مدیریت صحیح دولت ندارد

مهدی معصومی اصفهانی معاون کمیسیون کشاورزی اتاق تهران با اشاره به این که هر کالای کشاورزی نوسان قیمت دارد و این کار طبیعی است، افزود: تولید ما در یک نمودار خطی است اما نمودار در مصرف سینوسی است، از طرفی انبارداری محصولات کشاورزی هم سخت است. لذا وقتی مصرف به هر دلیلی افزایش یا کاهش پیدا می کند قیمت محصول هم تغییر می کند. البته در هر صنعتی مثلا در صنعت مرغ و تخم مرغ  تا 20% تلورانس هم منطقی است. درست است که تحریم ها هم بر قیمت کلی اثرگذار است، ولی در داخل مثلا در اول ماه محرم، ماه رمضان و اعیاد مثل نوروز افزایش قیمت وجود دارد، این مربوط به میزان عرضه و تقاضای داخلی است.

مدیرعامل شرکت تلاونگ همچنین خاطر نشان ساخت: البته قیمت گران ربطی به تولید ندارد وقتی یک کالایی مواد اولیه و هزینه های سربارش گران می شود طبیعتا قیمت محصول نهایی هم گران می شود و در صنعت مرغ و تخم مرغ هم بیشترین مواد اولیه اش وارداتی است که قیمت ارز در این صنعت بسیار تاثیرگذار است. در صنعت مرغ و تخم مرغ جدای این که مازاد تولید وجود دارد طرفیت خالی هم وجود دارد. بنابراین مشکلی در تولید نیست فقط در بخش واردات که 85% در این صنعت اثر دارد نیاز به مدیریت دولت دارد که چگونه قیمت ارز را تعیین می کند، در کل تولید، مشکلی جز عدم مدیریت صحیح دولت ندارد. مدیریت در این صنعت به گونه ای است که الان برای شب عید مازاد تولید هم داریم اما اگر یک شبه میزان مصرف بالابرود قطعا قیمتش افزایش پیدا می کند زیرا تولید در هرروز به یک مقدار مشخص است و نمی توانیم از مرغدار بخواهیم برای یک هفته آخر سال تولید خود را افزایش دهد. در حال حاضر در این صنعت نه کمبود مواد اولیه و نه مشکل بیماری وجود دارد، بنابراین برای شب عید هیچ نگرانی در صنعت مرغ و تخم مرغ  نیست.

قیمت گذاری دستوری کار غلطی است

علی نقیب، رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران، موضوع قیمت گذاری را یک بحث کارشناسی دانست و ادامه داد: اگر قرار باشد دولت در قیمت گذاری دخالت کند باید همه جوانب آن را ببیند؛ نمی شود که تولیدکننده مواد اولیه را به خاطر تحریم و مشکلات دیگر گران خریداری کند بعد به قیمت دولت که خیلی پایین است محصول را عرضه کند. قیمت گذاری دولت غیرکارشناسی است. به گونه ای که می بینیم دولت شعار ارزانی می دهد و با بگیروببندها کارخانجات را دچار مشکل می کند اما باز هم نمی تواند قیمت ها را کنترل کند، زیرا قیمت گذاری دستوری کار غلطی است. دولت باید در تسهیل کسب و کار اقدام کند، شعاری و دستوری که نمی توان قیمت را کنترل کرد. این گونه، کار برای سودجویان باز می شود و با امضاهای طلایی کارها برای تولیدکننده واقعی مشکل ساز است. در همین ماه آخر سال هم تولیدکنندگان به هیچ وجه افزایش قیمت نداشتند علی الرغم این که قیمت مواد اولیه و به خصوص موادی که تولید داخل است، افزایش پیدا کرده است.

رئیس هئیت مدیره شرکت بهداشتی و آرایشی دکتر عبیدی در ادامه گفت: صنعت شوینده یک صنعت پویا و ریشه دار در کشور است. شرکت ها در رقابت واقعی با هم هستند و افراد مبتکر در صنعت زیاد هستند و دولت هم باید از این صنعت ملی حمایت کند. ما با تحریم مواجه هستیم که هیچ کاری هم نتواند انجام دهد افزایش قیمت مواد اولیه که از خارج تهیه شود را به همراه دارد و هرچه ما بتوانیم در یک فضای بازتر تجاری، کار کنیم مسلما موفق تر هستیم. صنعت شوینده اصلا از ارز دولتی استفاده نمی کند و این یک بازار رقابتی است؛ دولت نظارت های خود را می تواند داشته باشد ولی قیمت گذاری دستوری با توجه به این که فرمول ها با هم فرق دارد و ارزش قیمت هم با هم فرق دارد و این مشتری است که با توجه به قیمت و کیفیت انتخاب محصول دارد، کار درستی نیست؛ بنابراین دولت نباید قیمت گذاری دستوری انجام دهد و باید اجازه دهد در رقابت، قیمت محصولات در بازار مشخص شود.