ایحاد گروه‌های شبه نظامیان عراقی در فضای مجازی

اندیشکده کارنگی در تحلیلی به قلم تامر بداوی نوشت: گروه‌های شبه نظامی عراقی مخالف نیرو‌های ائتلاف تحت هدایت آمریکا، از جمله کتائب حزب الله (KH) و عصائب اهل الحق (AAH)، از تلگرام برای ایجاد گروه‌های جدید به منظور تبلیغ حملات خود استفاده می‌کنند. چنین اقدامی ضمن تشویق هویت مبارزه جوییT انتقام جویی‌های آمریکا را پیچیده و فشار‌های سیاسی داخلی را منحرف می‌کند. نزدیک به دوازده کانال جدید تلگرامی فقط در طول یک سال گذشته ایجاد شده‌اند و ادعا می‌کنند نمایندگی گروه‌های شبه نظامی ناشناخته‌ای را بر عهده دارند، تقریباً ۷۵ درصد از سازمان‌های نوظهور شبه نظامی هستند و ۲۵ درصد نیز افراد مسلح هستند.

این افزایش آشکار بازیگران جدید در فضای شبه نظامی بسیار پراکنده عراق از مارس ۲۰۲۰ اتفاق افتاده است. بین مارس ۲۰۲۰ و مارس ۲۰۲۱، حداقل بیست و شش گروه جدید متولد شده‌اند. در این بین برخی از کانال‌های تلگرامی متعلق به گروه‌های جدید بیشتر از کانال‌های تلگرامی که به طور آشکار به گروه‌های شبه نظامی قدیمی وابسته هستند، پیروان جدید جذب می‌کنند. به عنوان مثال، از اواسط آوریل ۲۰۲۱، اصحاب الکهف (AaK)، بیش از ۸۰۰۰ دنبال کننده داشت در حالی که کتائب تنها حدود ۴ هزار و ۷ دنبال کننده پشت خود می‌دید. کانال‌های جدید اعلامیه‌های پر زرق و برقی را منتشر می‌کنند. از آنجایی که گردانندگان این کانال‌های جدید تلگرامی گاهی اقدامات ضدآمریکایی و تصاویر حمله علیه رقبای داخلی خود را هم به اشتراک می‌گذارند، بنابراین هیچ دلیلی بر حضور فیزیکی یا داشتن ساختار رسمی نیست. کمبود اطلاعات پیرامون این گروه‌ها نشان می‌دهد که آن‌ها تنها به منزله یک پوشش عمل می‌کنند تا گروه‌های اصلی حملات خود را به صاحبان ساختگی این کانال‌های تلگرامی نسبت دهند.

کانال تلگرامی "صابرین نیوز" در ظهور این گروه‌های جدید نقش مهمی داشته است. گرچه صابرین نیوز خود را با گروه خاصی مرتبط نمی‌داند، اما این کانال برای تبلیغ عملیات شبه نظامیان مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین ترتیب، رسانه‌های اجتماعی در جهت جلب توجه سازمان‌های اصلی شبه نظامی عراق مورد استفاده قرار می‌گیرند، دنبال کنندگان ماهانه صابرین نیوز در در ژوئن ۲۰۲۰ هنگامی که حملات شبه نظامی عراقی‌ها علیه نیرو‌های ائتلاف افزایش یافت و دولت با شبه نظامیان درگیر شد ۱۵ درصد افزایش یافت. البته این رشد از آن زمان تاکنون احتمالاً به دلیل اشباع تلگرام با ایجاد کانال‌های رقابتی که حملات علیه نیرو‌های ائتلاف را پوشش می‌دهد، کند شده است.

در حالی که برخی تشکیل این سازمان‌های جدید را در سال ۲۰۲۰ اقدامی ناگهانی می‌دانند، اما به نظر می‌رسد استراتژی شبه نظامی عراق از اواخر سال ۲۰۱۹ به این سمت رفته که توجه را از بازیگران اصلی منحرف کند. گروه‌های جانشینی که توسط صابرین و سایر کانال‌ها تبلیغ می‌شوند، شباهت‌هایی را با سایر گروه‌های مبارز به اشتراک می‌گذارند و ارتباطات احتمالی را بیشتر برجسته می‌کنند. قابل ذکر است، چندین گروه از این گروه‌ها دوباره از نام و نماد‌های گروه‌های مسلح شیعه و سنی که از قبل وجود داشته‌اند، استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، اصحاب الکهف نام خود را از یک گروه شبه نظامی در اوایل سال ۲۰۰۴ گرفته است. این گروه به عصائب اهل الحق تبدیل شد و در سال ۲۰۰۶، هنگامی که از جیش المهدی جدا شد، به یک گروه کامل تبدیل گردید. در همین حال، این گروه جدید از شبه نظامیان از تکنیک‌های ارتباطی بصری و زبانی بسیار متغیر استفاده می‌کنند. این تنوع می‌تواند یا تعدد بازیگران شبه نظامی را که این گروه‌ها را هدایت می‌کنند، نشان دهد یا نشان دهد که چند گروه عمداً این تغییرات را ایجاد می‌کنند تا مخاطبان خود را متوجه هویت مستقل گروه‌های جدید متقاعد کنند. در هر صورت، هدف این است که از نسبت صحیح حملات توسط مخاطب به یک گروه شناخته شده خاص جلوگیری شود.

ایجاد گروه‌های جدید در سپتامبر سال ۲۰۲۰ با اعلام ۹ به وجود آمدن ۹ گروه مسلح جدید در ماه اکتبر به اوج خود رسید. در اکتبر سال ۲۰۲۰، شبه نظامیان عراقی فرصتی مشروط برای آتش بس را به آمریکا ارائه دادند تا از تشدید بیشتر درگیری جلوگیری کرده و فشار داخلی را در ازای خروج فوری برنامه ریزی شده نیرو‌های آمریکایی کاهش دهند. این آتش بس از طریق کمیسیون هماهنگی مقاومت عراق (IRCC) موجودیتی که ادعا می‌کند نمایندگی شبه نظامیان در کشور را بر عهده دارد صادر شده است. کمیسیون هماهنگی مقاومت عراق که توسط چهار گروه شبه نظامی برجسته هدایت می‌شود در صحنه شبه نظامی عراق تأثیرگذار است. با این حال، همکاری بین کتائب حزب‌الله و عصائب اهل الحق با مشارکت حرکت النجبا تقویت می‌شود، گروهی که خود را تسهیل کننده روابط بین شبه نظامیان عراقی سوریه مثل کتائب سید‌الشهدا می‌داند.

تهدید این گروه‌ها پس از ترور دو شخصیت برجسته جنبش مقاومت یعنی قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه و ابومهدی المهندس، معاون فرماندهی واحد‌های بسیج مردمی در ژانویه ۲۰۲۰ به مراتب برجسته‌تر شد.

تحت فرصت مشروط کمیسیون هماهنگی مقاومت عراق، حملات موشکی گروه‌های شبه نظامی علیه سفارت آمریکا و پایگاه‌های عراقی که میزبان نیرو‌های آمریکایی بودند بین اکتبر ۲۰۲۰ و اواخر ژانویه ۲۰۲۱ کاهش یافت. برعکس، در آن دوره، حملات به کاروان‌های لجستیکی که گفته می‌شود نیرو‌های ائتلاف را تأمین می‌کنند، افزایش یافت. به علاوه، بیشتر این حملات در مرکز و جنوب عراق، یعنی سنگر‌های گروه‌های شبه نظامی صورت گرفته است. توانایی این بازیگران مبهم در افزایش عملیات با وجود آتش بس کمیسیون هماهنگی مقاومت عراق نشان می‌دهد که بازیگران برجسته شبه نظامی عراق یا به طور یک جانبه یا در یک تلاش هماهنگ، یک استراتژی پر خطر را علیه آمریکا دنبال کرده‌اند که می‌تواند موجب انتقام جویی شدید آمریکا شود.

روابط سه جانبه بین عراق، ایران و آمریکا همچنان بر استراتژی و عملیات شبه نظامیان عراق تأثیر می‌گذارد. در هنگام خروج رئیس جمهور ترامپ از کاخ سفید، شبکه شبه نظامی عراق بیش از بیست عملیات علیه کاروان‌های لجستیکی ترتیب دادند. علاوه بر این، از ژانویه ۲۰۲۱، عملیات هدف قرار دادن پایگاه‌های نیرو‌های ائتلاف با حملات موشکی در حال افزایش است. در ۴ مارس ۲۰۲۱ کمیسیون هماهنگی مقاومت عراق با توجیه حملات جدید ضد آمریکایی در سال ۲۰۲۱ از جمله حملات موشکی به طور ضمنی آتش بس خود را لغو کرد. بعداً، این کمیسیون صریحاً در بیانیه‌ای که در ۷ آوریل منتشر شد یعنی درست در همان روزی که عراق و آمریکا سومین گفتگوی استراتژیک خود را آغاز کردند، آتش بس را لغو کرد. کاهش نسبی فشار دولت بایدن برمحور منطقه‌ای ایران به انسجام بین گروه‌های اصلی شبه نظامی عراقی مانند کتائب و عصائب کمک کرد.

اجازه دادن به گروه‌های جایگزین برای حمله به منافع آمریکا یک عملیات محاسبه شده برای گروه‌های اصلی شبه نظامی عراق است. این گروه‌های جایگزین به گروه‌های شبه‌نظامی اصلی اجازه می‌دهد تا هرگونه عملیاتی علیه منافع آمریکا و متحدانش را منکر شوند. انداختن مسئولیت این حملات بر گردن گروه‌های جایگزین، باعث شده تا گروه‌های اصلی نتوانند به طور علنی توانایی‌های فردی خود را برای حمله به نیرو‌های تحت هدایت آمریکا به نمایش بگذارند. رشد قارچ‌گونه گروه‌های جدید، آینده این گروه بندی‌ها و هویت‌های ساخته شده را زیر سوال می‌برد. این موج فعلی جایگزین‌ها می‌تواند سنگ بنای ایجاد یک کلاس جدید از گروه‌های ویژه مشابه شبه نظامیان عراق پس از حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳ به عراق شود.