گره جدید در مدیترانه

دو ماه پیش در 6 آگوست 2020، مصر و یونان در قاهره توافق‌نامه تعیین منطقه انحصاری اقتصادی را میان دو کشور را امضا کردند که در چند روز گذشته، عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر با آن موافقت کرد و بنابراین لازم الاجرا شد. در این توافق‌نامه آمده است که دو کشور به اصول توافق‌نامه و اهداف منشور سازمان ملل متحد پایبندند و تمایل خود برای کمک به ثبات منطقه با حسن نیت مطابق با قوانین بین المللی اعلام می‌نمایند. از مفاد اصلی این توافق‌نامه، یکی این است که اگر هر یک از کشورها با هدف تعیین منطقه انحصاری اقتصادی خود با کشور دیگری که دارای مناطق دریایی با دو طرف است ، وارد مذاکره شود، آن طرف قبل از رسیدن به توافق نهایی با کشور ثالث ، باید طرف دیگر را از این موضوع مطلع نماید. 

بنابراین این توافق‌نامه، یک منطقه انحصاری اقتصادی بین یونان و مصر تعیین شده است که احتمال می‌رود این منطقه دارای مقادیری قابل توجه از انرژی باشد. اما آیا قاهره و آتن فقط برای بهره‌برداری از منابع انرژی پنهان شده در مدیترانه این توافق‌نامه را امضا کردند؟ مسلما خیر. در سال 2019، بین ترکیه و دولت وفاق ملی لیبی که ریاست آن را فائز السراج برعهده دارد، توافقی مانند همین صورت گرفت که موجبات خشم یونان و مصر را فراهم آورد. بنا بر تحقیقات انجام شده، در ساحل مدیترانه شرقی مقادیر قابل توجهی از گاز ساحلی وجود دارد  و این کشورها بر سر آن اختلاف دارند. علاوه بر این، دخالت ترکیه در امور مصر بر اساس رویکرد نوعثمانی‌گری ساکنین کاخ آکسارای شدت گرفته است. ترکیه اردوغانی از اخوان المسلمین حمایت می‌کند و پس از سقوط محمد مرسی، رئیس جمهور اخوانی مصر در سال 2013، روابط آنکارا با قاهره تیره و تار شده ست. از سویی دیگر، ترکیه و یونان دشمنی شدیدی با یکدیگر دارند و این امر بیشتر خود را خصوص قبرس نشان داده بود اما در یک سال اخیر با انجام فعالیت‌های اکتشاف گاز در مدیترانه توسط ترکیه شدت یافت. حتی کار به جایی رسید که دو کشور همدیگر را به نقض مرز هوایی یکدیگر متهم کردند و حتی ترکیه خواست سامانه اس-400 خود را در این خصوص فعال نماید. 

با این وجود، ترکیه و یونان حاضر شدند پای میز مذاکره بنشینند تا تنش‌های دو کشور کاهش یابد اما هفته پیش اعلام شد که مذاکرات به تعویق افتاده است. حال به نظر می‌رسد که با اجرایی شدن این توافق، ترکیه منافع خود را در منطقه مدیترانه در حال خطر ببیند. چرا که اجرایی شدن این توافق به مصر این قدرت را می‌دهد که با دیگر سیاست‌های منطقه‌ای ترکیه مقابله نماید. این امر به ویژه در لیبی اتفاق خواهد افتاد که نیروهای نظامی ترکیه و مصر نیز وارد این مناقشه شدند. بنابراین مصر با قدرتی که ناشی از اجرایی شدن این توافق است، بر دولت وفاق ملی لیبی فشار خواهد آورد. ترکیه حامی سرسخت دولت وفاق ملی در مناقشه لیبی است و بنابراین مانعی سخت برای پیش رفتن این توافق‌نامه است. بالاخره اینکه توافق‌نامه جدید آتن-قاهره، گره جدیدی بر مناقشه مدیترانه خواهد انداخت. مناقشه‌ای که بر سر انرژی است.